Freyr - 01.03.2001, Síða 23

Fjaðraherii með stillanlegum halla á fjaðraendum, greiðu og jöfnunartromlu.
þá einkum til
vinnslu á tyrfnum
og seigum jarð-
vegi.
Uppbygging.
Rótherfi eru byggð
upp á þann veg að
frá tengidrifi drátt-
arvélar er aflið llutt
með vinkildrifi,
einu eða fleiri, til
lóðréttra snúnings-
öxla og færist aflið
milli öxla með
tannhjóladrifi, ekki
ósvipað og á skífu-
sláttuvélum. Á
hverjum öxli eru
tveir hnífar eða
tindar. Utfærslan er
þannig að annar hver öxull snýst
réttsælis og mótásinn þá í andstæða
átt. Framan á tækinu, þvert á öku-
stefnu, er lóðrétt plata sem bæði á
að hindra að jarðvegurinn þeytist
fram fyrir tækið og einnig að veita
viðnám til að jarðvegurinn sundrist
meira og platan getur í sumum til-
vikum unnið að jöfnun á yfirborði
jarðvegsins. Aftan á herfinu er
tromla (ein eða fleiri) álrka breið og
tækið sjálft sem hefur það hlutverk
að bera uppi tækið að hluta og
stjóma vinnsludýptinni. Auk þess
jafna þær yfirborðið og mylja efsta
lag jarðvegsins. Tromlumar eru til í
mörgum útfærslum og ræðst val
þeirra af jarðvegsgerð og markmiði
jarðvinnslunnar. Rótherfin eru
fáanleg með öllurn stöðluðum
hröðum á aflúttaki. Hraða á hnífa-
öxlum má í flestum tilvikum breyta
og er þá á bilinu 150-400 sn./mín.
(2-5 m/s). Á flestar tegundir má fá
aflúttak aftur úr vinkildrifi herfis-
ins. Hnífa- og tindagerðir eru mjög
breytilegar að lögun, en lengdin oft
um 250 mm og halla nokkuð undan
snúningsáttinni, gjarnan 68-82
gráður til að draga ekki gróður eða
rætur upp á yfirborðið og einnig til
að þeir hreinsi sig betur. Fjarlægð
milli hnífa er gjaman 250 mm.
Vinnsluaðferðir. Auk tindagerð-
ar má hafa mjög mikil áhrif á hve
mikið jarðvegurinn er unninn. Sem
dæmi má nefna að við ökuhraðann
1 m/s og hins vegar 2 m/s verður
snúningshraði á hnífaöxli 2,2 snún-
ingar og 4,3 á lengdarmetra í
vinnslu miðað við 260 sn./mín. á
hnífaöxli. Við rannsóknir á meðal-
stífum leirjarðvegi kom fram að til
að fá fram fullnægjandi vinnslu
þarf öku- og snúningshraði að vera
minnst 2,5 sn./lengdarmetra
(Bemtsen 1987). Það þýðir í raun
að hver hnífur eða tindur rífur upp
jarðveginn með 10 cm millibili.
Kostir. Kostir rótherfanna er
einkum þeir að með þeim má fín-
vinna og jafna landið eftir þörfum
og hægt að stilla vinnsludýptina
nokkuð nákvæmlega. Lítil hætta er
á að valda skaða á jarðvegsbygg-
ingunni eða fá upp aftur óæskileg-
an jarðveg eða fymi gróður, svo
fremi að plægingin hafi verið
þokkalega unnin. Vinnsluaðferðin
stuðlar að því að minnstu jarðvegs-
komin lenda neðst í sáðbeðinu, en
þau grófustu efst en það stuðlar að
betra vatnsjafnvægi í jarðveginum.
Afköst og aflþörf. Algengustu
herfm hérlendis eru með 3-4 m
vinnslubreidd, en þau má fá með
vinnslubreiddir 1-9 m. Ef miðað er
við 4 m breitt herfi og ökuhraðann
3-5 km/klst. má ætla að afköstin
séu á bilinu 1,0-1,7 ha/klst. Síðan
eru þau að sjálfsögðu breytileg eftir
vinnslubreidd, jarðvegsgerð og afli
dráttarvélar. Aflþörfin er að sjálf-
sögðu einnig breytileg, en sem
dæmi má nefna úr erlendum rann-
sóknum (Bemtsen 1987) á meðal-
þungum jarðvegi er dráttarátakið á
metra vinnslubreiddar um 500 N
(50 kp) við ökuhraðann 2 km/klst.
en um 1000 N við 6 km ökuhraða.
Við sömu hraða er aflþörfin 4,5 kW
og 7,6 kW (6 og 10 hö). Á erlend-
um prófunarstöðvum er oft miðað
við 11-18 kW á metra, en framleið-
endur gefa gjaman upp aflþörf frá
um 25 kW/m.
Fjaðraherfi
Á markaðnum eru margar gerðir
af herfum, en hér verður aðeins
fjallað um fjaðraherfin með S-laga
tindum. Nýrri gerðir af þeim hafa
tæknilega verið í nokkurri þróun á
undanförnum árum. Þau hafa náð
töluverðri útbreiðslu hérlendis hin
síðari ár, einkum eftir að notkun
plóga við endurræktun jókst.
Uppbygging. Herfin eru byggð
upp á öflugum ramma sem tindaás-
arnir eru festir við. Tinda má fá af
mörgum gerðum og með ólíkum
oddum, allt eftir jarðvegsgerð.
Tindaásarnir snúa þvert á öku-
stefnu og geta verið mismargir, en
oft eru þeir þrír. Reynt er að hafa
FR€YR 2/2001 - 23