Freyr - 01.03.2001, Side 29

Þjóðverjar hafna
erfðabreytingum í landbúnaði
Gerhard Schröder, kansl-
ari Þýskalands, hefur
stöðvað þriggja ára
rannsóknarverkefni um
ræktun á erfðabreyttum maís,
þangað til annað verður ákveðið.
Líta má á þessa ákvörðun sem
upphaf að nýrri stefnu ríkisstjórn-
ar hans í landbúnaðarmálum sem
hefur það að markmiði að halda
landbúnaðinum sem náttúrlegust-
um.
Stjórnin hefur á hinn bóginn
ekki hafnað erfðafræðirannsókn-
um af þessu tagi, þeim skal ein-
ungis haldið utan við landbúnað-
inn.
Þessari ákvörðun er ætlað að
endurreisa traust neytenda á
þýskri matvælaframleiðslu sem og
að stíga skref í átt til eðlilegra bú-
skaparhátta.
Fræ- og útsæðisfyrirtækið
Kleinwanzlebener Saagut tilkynnti
nokkrum dögum eftir þessa
ákvörðun að fyrirtækið hafi ákveð-
ið að hætta að selja fræ af erfða-
breyttum afbrigðum nytjajurta í
Þýskalandi. Þetta fyrirtæki hafði
hins vegar fram að þessu sérhæft
sig í sölu á erfðabreyttu útsæði.
Almenningur í Þýskalandi hefur
verið mjög andvígur matvælum
sem framleidd hafa úr erfða-
breyttu hráefni. Mörg ár eru síðan
íjöldi fyrirtækja neyddist til að
taka af markaði slík matvæli.
Eftir að kúariðufaraldurinn kom
upp hefur umræða um þann sjúk-
dóm mjög blandast inn í fyrir-
nefnda umræðu og aukið á
áhyggjur þýskra stjórnmála-
manna. Þeir vilja ekki gera sömu
mistökin og Frakkar sem heimil-
uðu ræktun á erfðabreyttum maís
á sama tíma og kúariðu var þar í
hámarki í nóvember á síðasta ári.
Franska ríkisstjórnin aflétti þá
tveggja ára gömlu banni á ræktun
og sölu á erfðabreyttum maís en
bannið var talið stríða gegn regl-
um ESB. Þessi ákvörðun frönsku
ríkisstjórnarinnar vakti gífurleg
mótmæli í Frakklandi, jafnt innan
landbúnaðarins sem hjá umhverf-
issamtökum.
Innan ESB er nú þegar leyfð
ræktun á nokkrum erfðabreyttum
afbrigðum jurta til matvælafram-
leiðslu. Hér er um að ræða af-
brigði af sojabaunum, maís og
rapsi. Þá er leyfð ræktun á erfða-
breyttum bakteríum sem notaðar
eru til framleiðslu fæðubótaefna
og fleiri efna, svo sem B-vítamíns.
Samkvæmt upplýsingum frá
Umhverfismálastofnun í Austur-
ríki fækkaði umsóknum um rækt-
un erfðabreyttra jurta innan ESB
verulega á síðasta ári, 2000. Það
ár bárust einungis 120 umsóknir
en 204 árið áður og 189 árið 1998.
Frá því farið var að sækja um
þessi leyfi í ESB. árið 1991, hafa
alls 652 umsóknir verið lagðar
inn, en ekki liggja fyrir upplýs-
ingar um það hve mörg erfða-
breytt afbrigði hafa raunverulega
verið tekin í ræktun.
(Landsbygdens Folk,
nr. 6/2001).
Við skógrækt, sem er ekkert annað
en gróðurframvinda, verða breyt-
ingar yfirleitt hægfara þar sem
skógur er a.m. k. áratug að byrja að
valda breytingum og marga áratugi
að klára. Þá er skógrækt mun
minni breyting fyrir flestar lífveru-
tegundir en t.d. gerð uppistöðulóns
eða vegagerð. Breytingar eru
mestar á þeim blettum, þar sem
skógur verður ræktaður, en mun
minni á landslagsvísu og áhrifin
jafnvel öfug, þ.e. fjölbreytni kann
að minnka innan skógarreita en
aukast í landslaginu með tilkomu
skóga, ekki vegna þeirrar viðbótar
sem trjátegundirnar eru, heldur af
því að nýtt vistkerfi bætist í lands-
lagið sem verður búsvæði fyrir
margar tegundir, flestar innlendar.
Eðli málsins samkvæmt eru flest-
ar þær lífverutegundir, sem hopa af
skógræktarsvæðum, algengar og
því ólíklegt að skógrækt sú sem
fyrirhuguð er á næstu 40 árum hafi
afgerandi áhrif á stofnstærðir
þeirra. Ekki er þó hægt að útiloka
að skógrækt breyti umhverfí sjald-
gæfra lífverutegunda og eru það
þær sem áherslu þarf að leggja á að
vemda.
Forðast verður að rækta skóg á
fundarstöðum sjaldgæfra lífveru-
tegunda eða í nágrenni þeirra. Við
áætlanagerð þarf að hafa hliðsjón
af válistum Náttúrufræðistofnunar
Islands um sjaldgæfar tegundir og
kanna hvort um þekktan fundarstað
sé að ræða. Ekki er víst að skóg-
rækt sé endilega slæm fyrir allar
tegundir sjaldgæfra lifvera. Sumar
finnast einkum í skóglendi og eru
sjaldgæfar af því að skógar eru
sjaldgæfir á Islandi.
Komi í Ijós að skógur valdi ófyr-
irséðum neikvæðum áhrifum eða
sýnt að hann þjóni ekki tilgangi
sínum getur verið nauðsynlegt að
fjarlægja skóginn. Þann lærdóm
má draga af sögu samskipta mans
og náttúru, ekki síst á íslandi, að
auðveldara er að eyða skógi en að
rækta nýjan. Áhrif skógræktar
verða að fullu afturkræf.
Til upplýsinga
Meirihluti greina í þessu blaði
tengist Ráðunautafundi 2001.
Greinar, sem höfundar hafa
breytt eftir fundinn, eru þó ekki
merktar fundinum. Ritstj.
FR€VR 2/2001 - 29