Freyr - 01.02.2003, Blaðsíða 34

guðu aftur eftir harðindin er þar nú
almennileg umkvörtun hér vestan-
lands, að þeir séu orðnir ofrnargir,
að þeir séu búsmalanum til mikils
skaða, og þeir bíti upp sumarhaga
frá málnytupeningnum, og að þeir
éti hver annan íhel á vetrum.“
Annan pésa gaf Magnús út sem
heitir Stutt ágrip um ítölu búfjár í
haga. Er hann 44 blaðsíður, gefinn
út í Hrappsey. Þar kveður við ann-
an tón. Skrifar Magnús þar eftirfar-
andi á bls 23: „Það er stök innbir-
ling og hjátrú fólks er hver maður
heldur nærri því, að hestar spilli
högum. Þar þó einginn hlutur meira
batar hagann en hestamir, sérdeilis
á vetrardag.“ Nefnir Magnús síðan
sérstök hrossbitin landsvæði, sem
em mjög grösug og góð til hey-
skapar. Til dæmis bendir hann á
láglendi Skagafjarðar, sem sé mjög
grösugt samfara mikilli hrossa-
göngu í héraðinu: „Þar er þó hey-
skapur hinn allra besti, sumar og
vetrarbeit hin allra besta; hvað vilja
menn nú hér til segja?“. „Því
hestaengið bætir jörðina, en spillir í
öngvan máta”, skrifar hann.
Eyðing sinu og mosa:
Magnús gerir síðan grein fyrir
því að bati af beitinni felist að
mestu í þvi að mosinn eyðist við
traðk og nag, en einkum því að
sinan sé fjarlægð ofan af gras-
sverðinum. Sinan spilli því að hún
kæfi grasið og sviki búpeninginn,
þar sem hún ódrýgir fóðrið og rýr-
ir það af gæðum.
Líffrœði grasa:
Magnús gefur liffræðilega skýr-
ingu á því hvers vegna grös, frem-
ur en annar gróður, hagnast á því
að vera bitin. „Það gefur því fleiri
blöð og anga út úr sér, sem það er
meira skorið.“ „Séu miðstráin ein-
ast burt skorin, verða síðustráin
enn nú fljótari að draga frjógunina
til sín, því þeirra blöð em óskert,
eða minna skert.“ Hann segist
heldur vilja að hross bíti túnið í
gróandanum en kýr, “því að
hrossin klippi grasið slétt með
góðum tönnum, en kýr og kindur
dragi upp kólfinn og slíti, svo þar
sprettur ei eins sama ár.“
Magnús vill samlíkja sprettu
grasa við skegg og ull. Hann get-
ur þess að skegg manna vaxi bet-
ur sé það rakað, einnig vaxi ull
betur á fé sem er klippt, þannig sé
einnig farið grassprettu, að beit og
sláttur örvi vöxtinn.
Beitarskipti:
Magnús skrifar: „Ég gæti auð-
veldlega leiðst til að trúa því, að ef
bæði beitar og slægjulönd væru
afgirt í smáa reiti og peningum
þar í beitt ti 1 skiptis, að gripurinn
þyrfti ei meira í það hæsta tvöfalt
svo stórt pláss til beitar á sumrin,
sem þarf til að heyja fyrir hann”.
Stingur Magnús upp á því að kýr
hafi þijá afgirta reiti og sé þeim
beitt sinn daginn í hvem reit.
Mundu þær þá hafa nóg af góðri
beit allt sumarið.
Sláttutimi:
Undirfyrirsögn bæklingsins um
hrossakjöt er: Hvenær á að slá?
Hrappsey 1776. Em þessu efiii
gerð skil á bls. 23- 36. Ekki telur
Magnús sig vita svar við þessari
spumingu. Leitar hann því til er-
lenda rita, til þess að afla upplýs-
inga. Vitnar hann þar í ein tíu rit,
sem hann virðist hafa undir hönd-
um. Hann bendir síðan á það að
taka megi mark á því að hagstætt
sé að slá þegar ákveðnar jurtir em
í blóma. Til dæmis telji sumir
þann tíma vera bestan þegar biðu-
kollan fer að falla. Aðrir telji rétt
að slá þegar grös eru að blómstra.
Hvetur hann bændur því til að
læra að þekkja grös og blómgun
þeirra. Blómjurtir má þekkja af
krónublöðum sem hann kallar
brúðartjöld. Hann nefnir að grös í
grónum skriðum gefi ágætt hey og
vill láta fjölga þeim í túnum.
Hann álítur réttilega að sum grös
spretti fyrr en önnur, og þurfi því
fyrr að slá þau. Telur hann að
venja megi grös á að spretta
snemma. Það megi gera með auk-
inni ræktun. Ritar hann: „Sá völl-
ur, sem til foma var seinn til að
spretta, er nú fyrri fullsprottinn
síðan ég hefi ræktað hann, og þarf
nú ei eftir honum að bíða þar til
nóttina dimmir.“ Magnús gerir sér
grein fyrir að tún í góðri rækt gefi
árvissari heyfeng en lakara tún.
Síðan dregur hann þá ályktun að
snemmslegið hey sé betra fóður
en það sem er seinna slegið.
Aburður:
Magnús telur búfjáráburó mis-
góðan eftir því af hvaða dýri hann
kemur og eftir því á hvaða fóðri sá
búpeningur hefur verið alinn.
Hann tekur eftir því að kýr, sem
ganga í góðum,högum, gefi besta
áburðinn. Vill hann því láta kýr lig-
gja inni um nætur á sumrin, til
þess, að nýta megi þann áburð sem
þá til fellur. Telur hann jafnvel
borga sig ffernur að bera vel á góð-
an hluta túnsins en að jafna áburði
yfir það allt til minna gagns. Hafa
megi áraskipti að þeirri aðgerð.
Hann velur einnig margar gerðir
jarðvegs til ræktunar og hugar
mjög að því hvemig halli yfirborðs
liggur við sól. Magnús álítur að
hagstætt hlutfall þurfi að ríkja milli
jarðvegsfitu og sólarhita.
Færikvíar:
Magnús sýslumaður er með
þeim fyrstu sem innleiðir færikvi-
ar í íslenskan búskap. Lét hann
æmar vera þar yfir nóttina. Með
þeim fékk hann jafnari dreifingu á
áburði sem annars safnaðist sam-
an í kvíabólinu og tróðst niður
engum að gagni.
Aveita:
Framræsluskurði lét Magnús
130 - Freyr 1/2003