Freyr - 01.10.2004, Blaðsíða 18

Freyr 100 ára
„Aldar á morgni vöknum
til aó vinna
vökum og tygjumst
nóg er til að sinna“
Hannes Hafstein.
Það er ótrúlega margt sem rekja
má til upphafs síðustu aldar, eða
síðustu ára þeirra nítjándu. ís-
lenskur búskapur, lífskjör og lifn-
aðarhættir fólksins áttu sér þá vor.
Tæki til bústarfa og heimilis-
halds komu sem áður voru
óþekkt. Skilvindur komu rétt fyrir
aldamótin og þær og strokkar af
nýjum gerðum komu með rjóma-
búunum á allra íyrstu árum aldar-
innar. Fyrstu hestatækin til hey-
vinnu voru flutt inn 1894 og fljót-
lega eftir aldamótin fóru þau að
breiðast út. Þó að menn hefðu
þekkt hestakerrur frá því á fyrri-
hluta 19. aldarinnar urðu þær ekki
algengar hér á landi fyrr en menn
ruddu sér vegi, m.a. til að flytja að
og ífá rjómabúum. Aktygi voru þá
enn lítið þekkt en þau þurftu allir
að eiga með hinum nýju tækjum.
Menn lærðu miklu betur að nota
plóga og herfi og erja jörð - flög
og garða, en áður.
Þijár tilraunastöðvar voru stofn-
aðar á þessum árum: Gróðrarstöð-
in í Reykjavík 1901, á Akureyri
1903 og á Eiðum 1905. Fyrstu
rjómabúin voru stofnuð um alda-
mótin og ijöldi slíkra bættist við á
fyrsta áratug aldarinnar.
Búnaðarfélag Islands réð til sín
búfjárræktarráðunaut 1902 og
íyrstu nautgriparæktar- og hrossa-
ræktarfélögin voru stofnuð og
hrútasýningar teknar upp. Til
þessara ára má því rekja upphaf
skipulagðrar kynbótastarfsemi i
landinu. Fyrstu búnaðarsambönd-
in voru stofnuð á fyrsta tug aldar-
innar. Fleiri nýjungar bárust, t.d.
eftir
Jónas Jónsson,
fyrrv. búnaðar-
málastjóra og
ritstjóri Freys
gaddavír til girðinga, og íyrstu
girðingarlög voru sett. Það örlaði
á vélvæðingu og fyrstu aflmótor-
amir komu í nokkur rjómabú.
Fram til aldamótanna 1900 var
útgáfa búnaðarrita brotakennd.
Hin gömlu tímarit eins og Rit
þess konunglega íslenska lœr-
dómslistafélags eða Gömlu fé-
lagsritin eins og þau hafa verið
nefnd, komu út á ámnum 1780-
1798 og birtu mikið af fræðandi
greinum um landbúnað og vom
Annáll Freys
Ávarp
íslenskur landbúnaður hefur að heita má haldist
óbreyttur frá elztu tímum fram að síðasta mannsaldri.
Búnaðarhættirnir hafa yfirleitt altaf verið hinir sömu, ekki
tekið neinum verulegum breytingum öðrum en þeim, sem
eru ósjálfráðar. Blíða og óblíða náttúrunnar hafa mestu
um ráðið. Búskapurinn hefur aðallega bygst á tilviljunum
og hendingu og því hefur mest verið undir hepni komið
og dugnaði í þvi að grípa gæsina, er hún gafst, en lítið
gjört til þess að búa svo um hnútana, að gæsin flygi í
greiparnar og ekki fram hjá.
Breytingin er óðum að ryðja sér til rúms og það í flestum
greinum. Má hér benda á áhuga þann, sem vakinn er og
óðum eykst, um aukna jarðrækt (ræktun og girðing túna),
skógaryrkju, kynbætur, smjörgerð (rjómabúin) og margt
fleira, er alt sýnir það, að vér erum nú loks teknir til að nota
okkur að mun reynslu og þekkingu nágrannaþjóðanna og
gróðursetja í ísl. jarðveg. Búnaðinum er nú einn kostur
nauðugur, að hætta að vera mörgum öldum á eftir tíman-
um og flytja sig um set og fylgjast með. Stökkið er stórt og
markað þýðingarmikil tímamót í ísl. landbúnaði.
Þótt vér nú gjörum alt, sem góður vilji og geta leyfir, til
þess að gjöra “Frey” svo út, að vel sé, er það þó aðallega
undir yður komið, heiðruðu landar, hvort tilvera hans verð-
ur skammæ og gagnslítil eðu honum á að auðnast að
vinna nokkuð að heill og framförum íslensks landbúnaðar.
Freyr er ágætastur allra Ása, segir í Eddu; á hann er
gott að heita til árs og friðar; hann ræður og fésælu
manna.
“FREYR" vill vera bændum ágætastur allra blaða, ósk-
ar öllum árs og friöar og hygst að stuðla mjög að fésælu
manna.
“FREYR’’ á erindi við alla bændur á islandi.
“FREYR” flytur hugvekjur um hverskonar búmál.
“FREYR" færir stöðugt nýjustu skýrslur um verð og sölu
útlendra og innlendra landbúnaðarafurða.
“FREYR" veitir færi á að kynnast helztu búnaðarhreyf-
ingum utanlands og innan.
“FREYR” flytur myndir við og við.
“FREYR” ræðir landbúnaðarmál án þess að heyra til
neinum ákveðnum flokki.
“FREYR” veitir rúm öllum þeim, sem eitthvað nýtilegt
hafa fram að bera landbúnaðinum til gagns og
þrifa.
“FREYR” kemur út í arkarheftum einu sinni I mánuði.
“FREYR” flytur að jafnaði auglýsingar, sem bændum
mega að gagni koma.
“FREYR” kostar að eins 2 kr. um árið.
Freyr 1904, 1. tbl. 1. árg. bls. 12 -13.
118 - Freyr 7-8/2004