Freyr - 01.10.2004, Blaðsíða 66

Eggert Hjartarson, ýtumaður, jafnar út ruðningi frá skurðbakka.
(Ljósm. M.Ó. 1963).
mikið notað á íþróttavelli og í
skrúðgarða. A Islandi hafa verið
gerðar tilraunir með um 150 mis-
munandi yrki og staðbrigði af
vallarsveifgrasi, einkum á seinni
hluta 20. aldar. Fjöldi tilrauna
var gerður á áttunda og níunda
áratug 20. aldar, þar sem vallar-
sveifgras var borið saman við
önnur grös.
Grös og belgjurtir sem eru al-
geng í gömlum túnum.
Língresi er algengt bæði í tún-
um og úthaga. Þetta eru raunar
þrjár tegundir, skriðlíngresi, há-
língresi og týtulíngresi. Mikið ber
venjulega á hálíngresi og skriðlín-
gresi í gömlum túnum seinni hluta
sumars og geta þau sprottið langt
fram eftir hausti. Língrösin virð-
ast þola áburðarskort flestum
grösum betur. A fyrri hluta 20.
aldar var fræ af língresi, sérstak-
lega hálingresi, notað í grasfræ-
blöndur. Þetta hefur því sem næst
lagst af eins og fram kemur hjá
Sturlu Friðrikssyni: „Virðist ekki
hafa tekist að finna nein afbrigði
eða stofna af þessum tegundum
(hálíngresi og skriðlíngresi), sem
jafnast á við hið innlenda gras að
þoli og svarðarmyndun.“ A Is-
landi hafa verið reynd rösklega 20
yrki af hálíngresi og innan við 20
yrki af skriðlíngresi í tilraunum og
athugunum. Fyrsta athugunin var
gerð 1898. Auk þess hefúr verið
reynt ókynbætt fræ frá ýmsum
stöðum.
Snarrótarpuntur eða snarrót er
algeng í íslenskum túnum, eink-
um þeim sem liggja inn til lands-
ins. Sums staðar er hún ráðandi
grastegund. Snarrótartún geta gef-
ið dágott fóður ef slegið er snem-
ma eða þegar snarrótin er hálf-
skriðin og þá er einnig unnt að fá
sæmilega há. En dragist sláttur
trénar snarrótin og verður lélegt
fóður. Búfé á beit sneiðir hjá
henni. Þess vegna telja margir
Annáll Freys
Nokkur orð um fráfærur
Eins og kunnugt er, hafa fráfærur lagst mjög niður á
seinni árum, viðsvegar um land. Nokkrir hafa að vísu tek-
ið þær upp aftur, en miklu fleiri munu þó halda upptekn-
um hætti í þvi efni. Fyrsta orsök til þess, að menn hættu
að færa frá, var, hve erfitt var að fá smala og í öðru lagi,
að kaupa fólks steig allmikið upp. Ýmsir hafa bæði í ræð-
um og ritum hvatt bændur til að færa frá ám sínum aftur,
en fáir mælt því bót, að færa ekki frá. Að líkindum hefðu
bændur þó alment tekið upp fráfærur aftur, ef ekki væru
ýmsir agnúar við þær, sem menn nú betur hafa séð í
seinni tíð. Ég skal nú telja nokkrar ástæður, sem mér er
kunnugt um, að bændur hafa fyrir því, að færa ekki frá
ám sínum, og eru þessar hinar heztu.
1. Lömbin verða vænni og fjárkyn stækkar.
2. Ærnar verða líka vænni, sé tekið undan þeim um rétt-
ir, einkanlega þar sem hefir þurft að hýsa þær að nótt-
unni til, lengi sumars.
3. Fráfærur hafa mjög mikla verkatöf í för með sér. Nú
spara bændur við sig fólk, sem þeir geta, en víða var
166 - Freyr 7-8/2004
alt heimilisfólk svo önnum kafið við að færa frá, að
það hafði naumast matfrið í marga daga og önnur
nauðsynleg störf urðu að bíða, t.d. sláttur.
4. Fráfærur eru, eins og þeim nú er háttað, mjög ómann-
úðlegar, þar sem hætt er að stía, en lömbin rifin und-
an ánum í flýti og síðan flæmd með hestum og hund-
um samstundis, langan veg í ókunnugt haglendi og
þar slept, án þess að sitja þau nokkuð.
5. Lömbin verða því óvísari að haustinu, flæmast og tæt-
ast langt í burtu og týnast fremur, þar sem dilklambið
er venjulega víst með móðurinni.
6. Mjaltir sumstaðar illa af hendi leystar, þegar sumar
ærnar eru hálfmjólkaðar, aðrar ekki.
7. Þó hægara kunni nú að vera að fá smala en áður, en
vandfenginn góður og trúr smali, er trúa megi fyrir án-
um að öllu leyti. Sé smalinn unglingur getur hann
naumast aðstaðið, bæði að morgni og kvöldi, þegar
snemma er látið út, svo að taka veröur annan mann til
að sitja hjá ánum að morgninum.
8. Fráfærur hafa aukna umsjón og eftirlit í för með sér
fyrir húsbóndann. E.Th.
Freyr 1911, bls. 20 - 21.