Freyr - 01.10.2004, Blaðsíða 75

mykjuna upp í sig í haughúsi og
dreifði úr henni út á túni. Nokkrir
slíkir dreifarar voru smíðaðir og
komu á fyrst á markað árið 1953.
Mykju hefur á síðustu áratugum
ýmist verið mokað eða dælt úr
haughúsunum eða mykjutönkum.
A síðari árum hefúr vatni verið
blandað í mykjuna til að auðveld-
ara væri að dæla henni úr mykju-
geymslunum, en jafnframt er talið
að köfnunarefnið varðveitist betur
í vatnsblandaðri mykju. Mykju-
dreifarar hafa stöðugt verið að
stækka og fullhlaðnir eru þeir
orðnir þungir og dregnir af þung-
um dráttarvélum. Líklega er
ástæða til að hafa áhyggjur af um-
ferð þeirra á gljúpum túnum.
Fyrst þegar bændur fengu tilbú-
inn áburð dreifðu þeir honum með
höndum. Það var mikil vinna og
vandaverk. Þess vegna fóru bænd-
ur að útvega sér hestatengda
áburðardreifara. Um 1930 kom
fyrsti skáladreifarinn í Mosfells-
sveit. Fyrstu dreifarar fyrir drátt-
arvélar voru sálddreifarar og
skáladreifarar sem dreifðu áburð-
inum nokkuð vel. Um miðjan sjö-
unda áratuginn koma á markað
kast- og þyrildreifarar fyrir drátt-
arvélar, sem strax urðu vinsælir
og hafa verið ráðandi tæki í dreif-
ingu tilbúins áburðar í meira en
fjörutíu ár. Vinsældimar em því
að þakka að þeir em ódýrir og
auðveldir í notkun. Flins vegar
hafa búvisindamenn um allan
heim litið þá homauga, vegna
þess hve vandasamt er að dreifa
áburðinum vel með þeim.
Heyannir
Heyannir hafa frá landnámsöld
og fram á síðasta hluta 20. aldar
verið erfíður tími í sveitum og eru
það enn, þrátt fyrir vélvæðingu.
Fólk lagði sig allt fram við hey-
skapinn vegna hræðslu við bjarg-
arskort. í kvæðinu „Sumarpáskar
1916“ lýsir Guðmundur Friðjóns-
son á Sandi erfiðinu við heyskap-
inn þannig:
Hefur hart gengið
að heyverkum,
viljað viðbúast
vetri hörðum;
Bruni var i baki
og í brjósti stingur,
harðsperra í handlegg
og í herðum kvöl.
Bjöm Þorláksson frá Munaðar-
nesi í Borgarfirði keypti i Noregi
sláttu- og rakstrarvél árið 1894 fyr-
ir Búnaðarskólann á Hvanneyri.
Sláttuvélin var fyrir einn hest, sem
var látinn slá í tvo tíma í senn. Til
að auðvelda mönnum val á slíkum
vélum vom á vegum Búnaðarfélag
íslands reyndar 6 eða 7 sláttuvélar
í Reykjavík árin 1905 og 1907 og á
Akureyri 1913. Smám saman
stækkuðu véltæk tún þannig að
meiri not urðu af hestadregnum
heyvinnuvélum. Fyrsta snúnings-
vélin kom líklega til Islands árið
1907. Á ámnum 1927-1946 flutti
SÍS, stærsti innflytjandi búvéla,
inn 3700 sláttuvélar, 2330 rakstrar-
vélar og 320 snúnings- og múga-
vélar, sem nær eingöngu vom
dregnar af hesmm. Vélvæðingin
varð til þess að margir bændur fóm
að reyna votheysgerð. Þess vegna
vom margar votheysgryfjur steypt-
ar á fyrri hluta 20. aldar.
Eftir stríðið 1945 eignuðust
margir bændur dráttarvélar. Þá
keyptu þeir aðallega litlar drátta-
vélar, sem hlutu samheitið heim-
ilisdráttarvélar, til aðgreiningar
frá dráttarvélum sem einkum
voru ætlaðar til jarðvinnslu og
voru oft í félagseign. Árið 1954
taldi Guðmundur Jónsson að um
40% bænda ættu dráttarvél. í
Vasahandbók bænda 1957 er get-
ið um þau tæki sem meðalbýlið
ætti helst að hafa til heyskapar í
þurrhey og vothey. Það var m.a.
dráttarvél og með henni sláttuvél,
múgavél og heyvagn. Sláttuvél-
arnar voru með sams konar
greiðum og hestasláttuvélamar.
Hjólmúgavél komu fyrst á ís-
lenskan markað 1953. I upphafi
dráttavélaraldar mokuðu menn
heyinu með handafli upp á hey-
vagna. Það var erfið vinna.
Seinna fóru menn að nota hey-
kvíslar, sem tengdar voru framan
á dráttarvélar, til að moka hey-
inu.
I upphafi voru dráttarvélamar
og tækin, sem þeim fylgdu, létt
miðað við verkfærin sem síðar
komu, en þau vom á frekar mjóum
hjólbörðum, þannig að þungi vél-
anna dreifðist á lítinn flöt. Algeng-
ar heimilisdráttarvélar, sem óku
um tún í árdaga dráttavélaraldar,
vom t.d. Farmall A, sem vó um
950 kg, og Ferguson, sem kom um
1950 og var tæplega 1150 kg að
þyngd. Með stækkandi búvélum
hafa dráttarvélamar stækkað.
Fyrsta sláttuþyrlan var reynd á
Islandi 1966. Þær vom afkasta-
meiri en greiðuvélamar. Nokkm
siðar komu heyhleðsluvagnar
Altalað á kaffistofunni
Ein slapp
Einu sinni fór Þórður á Dag-
verðará til rjúpna og gengur
lengi lengi án þess að sjá
nokkra rjúpu. Var nú dagur að
kveldi kominn. Sér hann þá hvar
mikill floti rjúpna kemur fljúgandi
og telur það hundrað rjúpur.
Þórður skýtur á hópinn og sveifl-
ar um leið byssuhlaupinu til þess
að ná sem bestri dreifingu á
höglunum. Lágu þar níutíu og
níu rjúpur.
Af hverju ekki hundrað? Spurði
sá er Þórður sagði söguna.
Ég geri mig ekki að lygara fyrir
eina rjúpu, mælti þá Þórður.
21. tbl. 1982.
Freyr 7-8/2004 - 75 |