Freyr - 01.10.2004, Blaðsíða 76

fram á sjónarsviðið en heyþyrla
kom fyrst árið 1963. Eftir því sem
árin liðu stækkuðu vagnarnir
þannig að fullhlaðinn vagn af grasi
til votheysgerðar gat skilið eftir
sig djúp hjólför í túnið. A þessum
árum jókst áhugi á votheysgerð að
nýju, með tilkomu á flatgryfjum
og háum tumum. Samt sem áður
taldi Bjami Guðmundsson að um
90% af árlegum heyfeng væri
þurrkaður árið 1972.
Vegna nýrra tækja fór afl og
þungi dráttarvéla vaxandi. Þyngd
á nýjum dráttarvélum, sem notað-
ar voru við heyskapinn og önnur
bústörf á þessum ámm, var oft 2-
3 tonn. Bjami Guðmundsson at-
hugaði stærð og aldur dráttarvéla
á 10 búum frá sjöunda áratug 20.
aldar til aldamóta. Stækkun drátt-
arvélana nam um það bil 1,5 hest-
öflum á hverju búi á ári.
Upp úr 1980 komu fyrstu hey-
rúlluvélamar til landsins og 1986
kom pökkunarvél til að pakka rúll-
unum í plast, en áður höfðu hey-
rúllumar verið settar í plastpoka.
Heyskapur í plastrúllur er afbrigði
af votheysgerð. Það kom í ljós að
verkun heys batnað með heyrúll-
unum, sem varð til þess að minna
var keypt af fóðurbæti en áður. Is-
lenskir bændur náðu fljótt góðum
tökum á heyrúllutækninni, þökk
veri rannsóknum Bjarna Guð-
mundssonar, Bændaskólanum á
Hvanneyri, og Grétars Einarsson-
ar, Bútæknideild RALA o.fl. Til
þess að draga rúlluvélar þarf öfl-
ugar og þungar dráttavélar sem
vega 3-4 tonn. Auk þess vega
heyrúlluvélar um 2 tonn, pökkun-
arvélar 1-114 tonn og grænfóður-
rúlla allt upp í 1 tonn, en heyrúllur
eru léttari. (Grétar Einarsson
munnlegar upplýsingar). Það er
ókostur við rúllubaggaheyskap að
plastið er dýrt og erfitt að losna við
það svo að það valdi ekki mengun.
Kal
Heimildir greina ffá grasleysis-
ámm á öllum öldum byggðar á Is-
landi. Þorleifur Einarsson o.fl. telja
að veðurfar hafi kólnað fyrir 2500
ámm og orðið einna kaldast á 17.,
18. og 19 öld. Eftirhreytur afþess-
um harðindum var hafisárið 1918.
I köldum ámm hafa túnin kalið
víðs vegar um landið og í verstu
árunum um allt land. Það hefur lík-
lega borið minna á kali á þýfðum
túnum og á meðan á túnunum óx
eingöngu gróður sem aðlagast
hafði veðurfari á Islandi um aldir.
Arið 1918 var mikið kal í túnum
víða um land. Önnur slæm kalár á
20. öld vom 1920, 1949-1952 og
1965-1970. Sumrin 1951 og 1952
ferðaðist Sturla Friðriksson um og
rannsakaði kalin tún. Kalárin
1965-1970 urðu til þess að mikil
vinna var lögð í kalrannsóknir,
bæði af íslenskum og erlendum
vísindamönnum. Bjami E. Guð-
leifsson, tilraunastjóri á Möðm-
völlum, er sá Islendingur sem mest
hefur stundað kalrannsóknir. Hann
hefúr m.a. unnið að rannsóknum á
svellþoli grasa og belgjurta og not-
Annáll Freys
Brúsastæði við þjóðveginn
Eigi er langur tími liðinn síðan íslenzkir mjólkurfram-
leiðendur tóku að senda mjólk sína til mjólkurbúa. Enda
má fullyrða, að ýmislegt vanti enn þá á fyrirkomulag og
vinnubrögð, sem gerir mjólkurframleiðsluna öruggari og
öll störf við hana léttari og þrifalegri.
Eitt þessara atriða er frágangur við stæði brúsanna við
akveginn, þar sem þeir bíða eftir mjólkurbifreiðunum.
Þetta virðist ef til vill auðvirðilegt atriði, þegar fljótt er á
litið, en þó er ekki svo I raun og veru. Við veginn bíða
mjólkurbrúsarnir oft langan tíma með mjólk í. í sólarhita
að sumarlagi hefir þetta slæm áhrif á gæði mjólkurinnar
og má vel vera, að hér sé ein ástæðan fyrir því, hve illa
mjólkin flokkast hjá mjólkurbúunum að sumrinu til. Við
veginn er oft mikil óhreinindi. Brúsarnir “atast” þar út í
vegarleðju og allskonar óhreinindum. Þegar þurrt er veð-
ur rykast upp af veginum og hin fíngerðu rykkorn setjast
undir brúsalokin og komast þannig í mjólkina. í þessu
sambandi má minna framleiðendur á það, að þeir hirða
brúsana alltof illa að utan. Ég efast um, að i nokkru ná-
grannalandi okkar tíðkist eins óhreinir mjólkurbrúsar að
utan eins og hér hjá okkur. Þá geta góð stæði við veginn
gert brúsana mun endingarbetri. i votviðri vilja búsarnar
ryðga fljótt, þeir þurfa því helzt að standa undir þaki. Þeg-
ar bifreiðastjórarnir koma með brúsana tóma til baka vill
það oft koma fyrir, að þeir kasti þeim ofan af palli bifreið-
arinnar og dala þá.
Til þess að sporna á móti slíku ættu framleiðendur að
útbúa sérstaka palla fyrir brúsana til að standa á, eins og
tíðkast mjög I nágrannalöndum okkar.
Smá endurbætur á framleiðsluaðstæðum, t.d. eins og
sú, sem lýst er hér að framan, verður að állta, að flestir
mjólkurframleiðendur geti framkvæmt, enda er sennilegt
að slíkt myndi endurgreiðast í betri hirðingu og ending
mjólkurbrúsanna, ásamt betri flokkun mjólkurinnar á
mjólkurbúinu. Sveinn Tryggvason.
Freyr 1940, bls. 77 - 78.
[ 76 - Freyr 7-8/2004