Mjölnir - 21.06.1950, Síða 2

MJÖLNIR

— VIKUBLAÐ —
Útgpfandi: SÓSÍALISTAFÉLAG SIGLUFJAKÐAJR
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Sigurðsson
Blaðið kemur út alla miðvikudaga
Askriftargjald kr. 20,00 árg. — Afgreiðsla Suðurgötu 10.
t Símar 194 og 210
Siglufjarðarprentsmiðja h/f.
Minni Jóns Sigurðssonar
Ræða Hlöðves Sigurðssonar,
skólastjóra á 17. júní liátíða-
liöldunmn 1950.
Eins og sérhver þjóð, sem
finnur tii sem sérstæð þjóð, jafn
vel þótt ekki sé hún fullvalda,
þarfnast þess að eiga sér þjóð-
isöng og þjóðarfána, sem tákn
þjóðemis síns, svohefur oghverri
þjóð reynst nauðsynlegt að eign
ast þjóðhetjur, það er menn,
sem þjóðirnar hafa litið til sem
fyrirmyndar, jafnframt því, er
slíkar þjóðhetjur verða tákn-
mynd þeirrar manngerðar, sem
hún telur æskiieg og þeirra
hugsjóna, sem með þjóðinni
váka hverju sinni, en á sama
hátt eiga þessar þjóðhetjur sirin
þátt S að skapa lífsiviðhorf þjóð-
arinnar og stefnu, og móta hug-
sjónir hennar.
Misjafnlega hefur á stundum
tekizt fyrir þjóðunum að velja
sínar þjóðhetjur. Þégar gæfa
fylgir verða þær tákn þess
bezta sem með þjóðinni býr og
þá eru siíkar þjóðhetjur afí-
gjafinn ,sem drýgstur er til að
hvetja hana til dáða. Stundum
eru þessar þjóðhetjur tilbúið
óraurihæft tákn. Svo var og
fyrir oss Islendingum alit frá
1300 og fram um miðja 19. öld.
Þá var oikfcar þjóðhetja forn-
kappi sögualdar, gullaldarmaður
inn, höfðinginn eða vígamaður-
inn, tákn þess sem þjóðin viidi
vera en tókst ókfci að vera. —
I örbirgð og ánauð stytti hún
sér stimdir og sefaði harm sinn
ivið að glæsa þessa mynd. Og
ef til viil átti þjóðin engan heppi
legri til að vera hetja hennar
og fyrirmynd, en Gunnar á
Hlíðarenda, meðan ahar bjargir
voru hannaðar, sjiálfstæði henn-
ar var aðeins dramnur, og allt
fram á vora daga, sem orðnir
erum miðaldra, hefur mynd
hans verið tákn freisisins.
En nútíminn er raunsær. Við
látum okkur ekki nægja að lifa
í drainnum einum um foma
frægð. „Gróandi þjóðidf með
þverrandi tár, sem þroskast á
guðsríkis braut,“ er sú hugsjón
sem 19. öldin færði þjóðinni.
Þá var þjóðin það gæfudrjúg
að eignast foringja sem sfcildi
kali tímans; mann sem vakti
blundandi krafta þjóðar sinnar
og beitti orku hennar til bar-
áttu og sigurs.
Fyrirrennarar hans, Baldvin
Einarsson og Jónas Hallgríms-
son, vom enn og tengdir óraun-
hæfum framtíðardraum þjóðar-
innar til þess að slkilja réttilega
hvert stefndi og gerast forystu-
menn sjálfstæðisbaráttunnar,
þótt þeim hefði orðið lengra líf s
auðið. Sézt það bezt á því, að
þeir hugjsuðu sér hið nýja al-
þingi, sem stælingu á allþingi
þjóðveldisins og megum við þó
ókki vanmeta starf þeirra og
baráttu. Þeir skýrðu og mótuðu
iþá frelsishugsjón, sem jafnan
háfði lifað með þjóðinni og
vöktu vonir hennar og stældu
viljann. Án þeirrar vakningar
hefði starf Jóns Sigurðssonar
ekki borið þann árangur sem
það gerði.
Jón Sigurðsson átti tii að bera
alla þá kosti, sem glæsilega for-
ingja máttu prýða. Hann átti
óbilandi festu og hugrefcki. —
Kjörorði siínu „Eigi vífcja,“ var
hann alltaf trúr. Hann imni
landi og þjóð eins og beztu syn-
ir hennar háfa unnað henni og
þekkti þó öðrum betur bæði
galilia hennar og kosti. Dréng-
sfcapur hans og hreinlyndi bar
svo af, að hvergj mun að finna
í ræðum hans og ritnm persónu-
iegar hnútur né illyrði um and-
stæðinga hans. Þefcfcing hans á
sögu þjóðarinnar, Mfi hennar og
löggjöf var svo frábær, að fáir
munu hafa staðið honum jafn-
fætis og með frábærri skarp-
slkyggni og. rökvusi beitti hann
þeirra þekfcingu í sjiálfstæðisbar
áttunni.
Með tilvitnunum sínum í
Gamla sáttmiála sýndi hann „að
jafnvel úr hlelkfcjunum sjóða má
sverð í sannleiks og frelsisins
þjónustugerð.“ Og ósérplægni
hans var slík að heldur kaus
hann að hfa embættislaus í fá-
tækt en að hljóta gott og þægi-
legt embætti, er honum bauðst,
en Danir settu það skilyrði að
hann hætti að sfcipta sér af
stjómmálum.
Eg mun ekki rekja hér per-r
isónusögu Jóns Sigurðssonar. —
Oún er og á að vera öllum Is-
lendingum kunn. En við skulum
rífja upp atburð, sem gerðist
fyrir nærri bundrað árum, —
þjóðfundinn 9. ágúst 1851. —
Danir hugðust setja íslending-
um ný lög, en það var ekki sú
frelsisskrá, er bjartsýnustu og
framsýnustu syni þjóðarinnar
hafði dreymt um, heldur deildur
sikerfur og skorinn við neglur,
sem þröngsýn yfirþjóð hugðist
að þröngva upp á Islendinga í
fcrafti valds s'íns. Þau áttu að
vera ævinlegur f jötur á þjóðina,
isem hún aidrei gæti brotið. Þá
tófcst Jóni Sigurðssyni að sam-
eina alla fundarmenn um þær
kröfur, sem þjóðin liafði borið
í brjósti ium sjálfstæði og, frelsi.
Og þegar danski fulltrúinn
beitti gerræði og sleit fundi til
þess að íslendingar fengju ekki
borið fram krÖfur sínar, risu
fundarmenn alllir upp til mót-
mæla. Jón Sigurðsson mótmælti
í nafni þjóðarinnar. Sú skirskot
(Framh. á 4. síðu)
★ Knattspymukappleikur. —
S. i. sunnudag var háður hér á
íþr.vellinum fcnattspymukapp-
leikur milli 3. flofcfcs „Samein-
ingiar“ frá Ólafsfirði og 3. fl.
úr Knattspyrnuféil. Siglufj. .—
Þetta var mjög spennandi leik-
ur, sem lauk með sigri Siglfirð-
inga með 2 mörkum gegn engu.
★ Andlát — Hermann Einars-
son, bílstjóri lézt 11. þ. m. eftir
langa cg: erfiða legu. Hermanns
sál. verður minnst síðar hér í
blaðinu. Jarðarför hans fer
fram á ihorgun frá Siglufjarðar
íkirkju.
★ Andlát. Frú Jóna Þorbjörns-
dóttir, Háveg 9, lézt 16. þ.m. að
heimili sínu. Hún hafði átt við
vanheilsu að str'iða um langt
skeið.
★ Dráttarbraut Siglu’f jarðar er
nýlega tekin til starfa eftir að
hún var leigð Siglfirðingum til
rekstrar. Eru tveir bátar í
'Slippnum, þeir Sfcjöldur og Þor
móður rammi.
★ Hver stjórnar slíku? — I
þurrfcunum um daginn bar dá-
lítið á því að borið væri ofaní
verstu og hölóttustu kafla-na á
sumum götum bæjarins. Veg-
hefillinn var notaður til að jafna
isumar og eru þær götur ágætar
núna. En ofaníburðurinn, sem
notaður var í glerharðar götum
ar, var grófaisti mulningiur,
Óggjagrjót, sem skemmir bæði
skófatnað vegfarenda og hjól-
'barða farartækja, búla og reið-
hjóla. Þessi mulningur kemur
alls ekfci að þeim notum er hon-
er ætlað, vegna þess, að hann
spyrnist tmdan bifreiðahjólun-
um er ætlað, vegna þess,aðhann
ana og út í ræsin, og má því
segja að peningum sé þar hent
í skítinn, því eflaust kostar
þessi mulningur eitthvert fé. Pá
fróðir vegfarendur sem finnst
mikil bölvun af þessum ofaní-
iburði, hafa verið að spyrja
sjíálfa sig að þwa, hvort myndi
bænum dýrara, að dreifa salla
yfir þennan mulning og hemja
han niþar með á götunni og iáta
hann þar með á götunni og láta
um, eða hitt að bera fleiri bíl-
hlöss af mulningi í glerharðar
götur og hafa þær jafnvondar
eftir sem áður og allan ofaní-
iburðinn út í göturæsin eftir
stuttan tíma. Og hver stjórnar
Islíku? spyrja menn og mér
finnst von að þeir spyrji.
★ Spamaður og sóun. — Sagan
um bankastjórann, sem flutti
þjóðinni hvatningarræðu , um
sparnað og aftur sparnað í út-
varpið en settist að einum eða
tveim dögum liðnum upp í spá-
nýja bifreið, sem hann var ný-
búinn að fá, til viðbótar við
hina, sem var orðin tveggja ára
gömul, — sagan um þennan
ráðamann f jármálanna er lands
kunn orðin, og hún er einnig
táknræn hvað snertir sparnaðar
tal yfirstéttaragentanna. Þegar
þeir prédifca hvað mest um
spamað, þá er eyðsla og sóun
fjár á hvað hæstu stigi hjá
'þeim sjálfum.
★ Gjaldeyrissparnaður og lúx-
usflákk. — Eitt uppáhaldsum-
ræðuefni fjármálaspelkinga isl.
kaupsýsilustéttarinnar er gjald-
eyrisskorturinn. Vegna skorts
á gjaldeyri telja þeir að álmtenn
ingur þurfi að vera án jafn ein
f öldustu og ódýrustu hluta eins
iotg t. d. saumavélanála og al-
gengra neygluvara s. s. hrís-
grjóna, kakós, kartaflna o. fl.
o. fl., eða bráðnauðsynlegra hrá
efna til innlendis iðnaðar, t. d. til
málningarveriksmiðja, bóklbind-
ara og járnsmiða. Ótal fleiri
iðngreinar eru stórlamaðar eða
í þann veginn að stöðvast vegna
efnisskorts. — En á meðan iðn
aðarmenn eru ýmist atvinnu-
lausir eða að verða atvinnulaus
ir, þá eru tuigir og hundruð
islenzkra yfirstéttarlegáta á
lúxusflakki út um öll 'lönd, eyð-
andi dýrmætum gjaldeyri, sem
þeim hefur eflaust verið veittur
af hinni aill'sráðandi gjaldeyris-
nefnd. Og þeir herrar, sem feng
ið hafa tiL landsins 93 lúxusbíla
það sem af er þessu ári, þeir
verða vissulega að teljast til sér
stafcrar tegundar af lúxuslflökik
urum á meðan þeir flakka um
á bílum sínum hér heima.
★ Að spara og spara ekki. —
Þegar sparnaðarsérfræðhigiarn-
ir tala um spamað þá meina
þeir að verkafólk og launþegar
eigi að spara í stað þess að
heimta hærra Ikaup. Þeir virð-
ast ekfci sfcilja það, að ýtarleg-
asti sparnaður megnar ekfci að
bæta úr því, að fimm manna
verkamannafjölskylda geti lif-
að sómasamlegu láfi af launum
hans, þótt hann hefði stöðuga
átta stunda vinnu áHt árið. Nú
er það svo hér í bæ a.m.k. að
fáir munu þeir verkamenn vera
sem hafa haft samfeilda vinnu
allt árið. I þeirra eyrum hljóm-
ar spamaðartalið eins og megn-
asta spé, og þá ekki sízt fyrir
það, að þeir hafa oft fyrir aug-
um hina bjánalegustu sóun á
verðmætum og fjármunum hjá
hinum ríkisreknu fyrirtækjmn
hér t. d. S. <R. Og siglfirzkir
verkamenn skilja vei hversu
gífurleg sóun verðmæta það er,
þegar vinnuafl þeirra er látið
ónotað í 6—9 mánuði ársins.
En sparnaðarpostulamir halda
að þá fyrst tákist þeim vel að
spara, þegiar þeir spara vinnu-
aflið og verkamenn ganga at-
vinnulausir á stórum hópum. En
það er ekki spamaður, heldur
sú stórfelldasta sóun, sem í
þjóðfélaginu þekkist.
★ Eru siglfirzkir verkam. S. R.
óviðkomandi? — Alllsstaðar þar
sem ríkisrekstur er refcinn með
skynsemi og ráðdeild, er stefnt
að þvá, að hann verði samkeppn
isfær og standi framar einfca-
fyrirtæfcjum, bæði hvað afköst
og vöruvöndun snertir og vinnu
fyrirkomulag ailt. Nýtni og
sparnaður kemur þar til greina
sem mjög þýðingarmikill liður
svo og það að vinnuaflið sé efcki
látið fara forgörðum ónotað.
Þar er einnig lagt kapp á að
hulda sama fólfcinu sem lengst,
iþvá svo bezt verður örugg(ur
rekstur og vömvöndun tryggð
að venkafólkið kunni sín störf
og æfist í þeim.
Á þessi atriði er lögð mikil
áherzla, þar sem ríkisreikstri er
ætlað að ná einihverjum árangri
og sýna yfirburði yfir einka-
rekstur. En bvernig er þetta
hér hjá okkur? Hvernig er út-
koman og hverjir stjórna hin-
um ríkisreknu fyrirtæíkjum ? —
Hér á landi þykir óhæfa að
aðrir stjórni ríkisrefcnu fyrir-
tæfci en þeir, sem sérstakan hag
ihafa af því að það sýni sem
allra versta vitkomu og standi
sem lengst að báki einkafyrir-
tækjium af sömu tegund. Sem
dæmi má nefna stjórn Síldar-
verksm. ríkisins. Meirihluti
'hennar er skipaður mönnum,
sem eru andvígir ríkisreifcstri
og kosnir af flcfckum, sem telja
isitt höfuðhlutverk vera að vinna
á móti ríkisrekstri. Formaður
stjórnar S,R. er maður, sem
fátt hatar meira en ríkisrefcstur
til hagsbóta alþýðu landsins, og
það er kannske iHfcvittni að
igizka á að hann eigi sinn þátt
á því, að hópi verkamanna, sem
nýlega voru farnir að vinna
eftir atvinnuleysi vetrarins, var
sagt upp vinnunni án nokkurs
ádráttar um vinnu fyrr en e.t.v.
á drift. Og er nofckuð undarlegt
þó sú spurning vafcni, hvort
siglfirzkir verkamenn séu S. R.
óviðkomandi með öllu, hvort
S.R. sé enginn hagur að því, að
'halda hinum verkvönu sigl-
firzku verkamönnum í sinni
þjónustu? En af því munu nú
vera nokkur brögð að verk-
smiðjumenn leiti sér vinnu ann-
arstaðar og séu orðnir þreyttir
á að láta S.R. þjónustu sína í 'té
2 mán. ársins og fá svo ekki
teljandi vinnustund eftir það.
Og vissulega er ekki hægt að lá
þeim það.
★ Hvernig sparar Sveinn Ben.
fé verksmíðjanna? — I byrjun
Iþessa mánaðar fcomu þeir
Sveinn Ben .og Finnur Jónsson
að sunnan til að sitja fundi í
stjórn S.R. og héldu verikamenn
að hefja ætti samningafundi
með stjórn Þróttar um kaup-
samninga þessara aðila. En þeir
stóðu hér stutt við, sátu einn
fund og fóru svo. Nú hafa menn
haldið að Sveinn og Finnur
væru venjulegir menn, sem t. d.
gætu ferðast með sömu farar-
tækjum og annað fólk. Þennan
dag, sem þeir fóru, var Drang-
ur á leið til Akureyrar og hefði
þvi virzt eðiile'gast, að þeir færu
með honum. En, nei takk, svona
fínir menn gátu það ekki. Þeir
létu kaupa með sig sérstakan
bát inn á Dalv'ik og má segja
að hann 'hafi elt Drang inn
Eyjafjörðinn. Það þarf auðvit-
að ekki að taka það fram að
iS.R. borgar brúsann. Þannig
‘sparar Sveinn Ben fé S.R. —
og hópur siglfirZkra verfcam.
gengiur atvinnulaus einum eða
tveim dögum síðar. Máske geng
ur einhver þeirra út á eyrina,
út fyrir stóra mjölhúsið. Þar
er margt að sjá og furðulegt.
Stórir haugar af ryðguðu járni,
sumt úr gjrindinni úr þafcinu,
sem hrundi, sumt alveg ónotað;
'áhöld, sem virðast vera færi-
'bönd e.þ.h. liggja þarna kol-
ryðguð og stórskemmd; kassar
með sivalningum í, sem ófag-
lærðum mönnum virðist vera
öxuljárn, liggja þarna brotnir
'Og innihaldið ryðbrurmið og ef-
Ilaust stórskemmt. Ótal margt
fleira er þarna, sem virðist vera
efnisieg verðmæti, sem kostað
hafa þúsundir og kannske tugi
þúsunda kr. Og atvinnulaús
verkamaður hlýtur að spyrja
sjálfan sig: er þetta sparnaður-
inn sem þeir eru stöðugt að
prédika, að láta tugþúsunda kr.
virði ryðga og grafast hér nið-
ur, að eyða fé í þarflausan ferða
'kostnað, að láta mig ganga hér
atvinnulausan ? Og fleira er það
sem atvinnulaus fyrrverandi
verfcamaður hjá S.R. getur
spurt sjálfan sig að í sambandi
við ýmislegt, sem honum þykir
óþarfa sóun á verðmætum, og
detfur honum þá í hug stóra
trektin fræga, sem kölluð var
„Guðfinna“, dæligræjurnar á
SR’46-þrónni, sem byggðar
voru og rifnar án þess nokkurt
gagn væri að þeim; böðin, sem
byggð voru á SRN-loftinu í
fyrra en rifin niður í vetur,
o.fl. o.fl. getur honum dottið
í hug og kannske fer hann að
hugsa um hVað hefði mátt
borga honum margar vinnu-
stundir með þeim peningum, er
i(Framliald á 3. síðu). j