Fylkir - 18.02.1966, Blaðsíða 2
2.
F Y L K I R
Útgefandi:
Sjálfstæðisfél. Vestmannaeyja
Ritstjóri:
Björn Guðmunðsson,
Sími 1394 — Pósthólf 116
Auglýsingar:
Gísli Valtýsson,
Sími 1705.
Prentsmiðjan Eyrún h. f.
Að tilhlutan bygginganefndar og
bæjarstjórnar er nú unnið að nýju
aðalskipulagi kaupstaðarins á
teiknistofu Skipulagsstjóra ríkis-
ins.
Aðalskipulag það, sem nú er í
gildi, er frá 1930, svo ekki fer á
milli mála, hve mikil nauðsyn ber
til að gagngerð endurskoðun verði
gerð. Sá uppdráttur, sem unnið hef
ur verið eftir um langt skeið, er
frá 1950, en uppdrátturinn hefur
ekki lagalegt gildi, skv. upplýsing-
um skipulagsstjóra.
Hér er mikið í húfi að vel tak-
ist til. Skipulagsmál eru mikið
vandaverk og uppbygging þeirra
ekki nema á færi sérfróðra manna.
Skipulagsstjóri ríkisins, Zóphoní-
as Pálsson, hefur sýnt mikinn á-
huga á málefnum kaupstaðarins og
er ekki að efa, að mál þetta verði
vandlega undirbúið undir forystu
hans, enda alger samstaða um mál
þetta innan bæjarstjórnar, eins og
reyndar flest öll meiriháttar mál-
efni.
Fegurð bæjarstæðis okkar hefur
lengi verið við brugðið og á ekki
hliðstæður víða, því er svo áríðandi
að vel sé vandað til.
Það hefur komið í ljós í sam-
bandi við hinar miklu gatnagerðar
framkvæmdir á undanförnum ár-
um, að mikil framsýni hefur í flest
um tilfellum ríkt með gatnaskipun-
ina. Hafa býsna fáir anmarkar kom-
ið í ljós og yfirleitt tekizt að koma
upp breiðum og greiðfærum veg-
um í gamla bæjarhlutanum.
Hin gerbreyttu sjónarmið, sem
nú koma til greina við skipulagn-
ingu, stafa mest af sívaxandi bif-
reiðaeign bæjarbúa, sem engan
hefði órað fyrir.
Hníga tillögur nýja skipulagsins
að því, að íbúðarhverfi séu sem
mest útilokuð frá óþarfa umferð,
en í stað þess komi aðalumferðar-
æðar í tengslum við íbúðarhverfi,
(Grein sú, sem hér er að
mestu leyti þýdd óbreytt,
birtist í þýzku verkfræðitíma-
riti í nóvember s. 1. Þó er
sleppt úr allmiklu af verk-
fræðilegum tölum og útreikn-
ingum og öðru, sem eingöngu
snýr að hinni vísindalegu hlið
málsins).
Til þess, að enskir sjómenn
þyrftu ekki lengur að drekka fúlt
og oft heilsuspillandi vatn á löng-
um sjóferðum, lét Elísabet I. Eng-
landsdrottning heita 10.000 punda
verðlaunum fyrir uppfinningu, sem
gerði kleyft að vinna ferskt vatn úr
sjó. Enginn vann til verðlaunanna
í það sinn.
400 árum síðar hafði Lyndon B.
Johnson hækkað þessa upphæð
milljónfalt. Um hálfum milljarði
dollara var varið af fjárlögum
Bandaríkjanna nú í ár til lausnar
þessu vandamáli. Ekki hefur enn
tekizt að finna viðunandi aðferð
til þess að breyta sjávarvatni í ó-
salt vatn, í stórum stíl. Þetta er á-
litið munu verða eitt af höfuðvið-
fangsefnum mannkynsins í framtíð
inni. Rannsókn gerð á vegum S. Þ.
sl. ár leiddi í ljós, að um 130 millj-
ónir manna í 75 löndum hafa ekki
nægilegt drykkjarvatn eða verða
að neyta óhreins og mengaðs vatns.
Heil meginlönd eins og t. d. Norður
Afríka og Ástralía eiga við stöðug-
an vatnsskort að búa. En einnig
eiga margar af stórborgum tempr-
uðu beltanna í stöðugum vandræð-
um með vatnsöflun yfir heitasta
tíma ársins. Um hásumarið minnk-
ar t. d. daglega vatnsframleiðsla
New York-borgar niður í % af
venjulegri notkun. íbúarnir eru
hvattir til að spara vatn til hins
ýtrasta, bannað er að þvo bíla,
en ekki í beinu sambandi við þau.
Er að þesu mikil bót, þar sem slysa
hætta af bifreiðaumferð í íbúðar-
hverfunum hlýtur að stórminnka.
Þá er nauðsynlegt að gera ráð
fyrir nýjum skólahverfum, leik-
svæðum barna, íþróttasvæðum, auk
opinberra bygginga ýmiskonar,
sem þörfin og kröfur aukast alltaf
um.
Eins og bent hefur verið á, er
hér málefni, sem snertir bæjarbúa
alla að meira og minna leyti.
Það er því allra hagur, að vel tak
ist til með nýskipan þessa máls.
Þegar málið er komið á vist stig
verður bæjarbúum kynnt það nán-
ar, svo þeir af eigin raun fylgist
með því, sem verið er að gera.
Jóliann Friðfinnsson.
vökva garða o. s. frv.
Öll matvælaframleiðsla þarfnast
geysimikls vatns. Ástralía ein gæti
framleitt a. m. k. Vá allra matvæla,
sem heimurinn þarfnast í dag, væri
þar aðeins nægilegt vatn. Auk þess
er ýmis iðnaður mjög vatnsfrekur.
T. d. þarf að meðaltali til fram-
leiðslu á 1 kg. af pappír um 100
1. af vatni, 1 kg. af stáli þarfnast
200 1. og 1 kg. af gerfigúmmíi um
3.000 1., svo að eitthvað sé nefnt.
Áætlað er að vatnsþörfin í heim-
inum muni tvöfaldast á næstu 20
árum. Einasta leiðin til að „svala
þorsta“ komandi kynslóða er að
geta notfært sér sjávarvatnið. Af
öllu vatni, sem til er á jörðinni,
eru 97% sjór, 2% eru frosin í ís
Heimskautalandanna, en aðeins
tæplega 1% tekur þátt í hinni ei-
lífu hringrás regns og uppgufunar.
í árslok 1964 komust Bandaríkin
og Sovétríkin að samkomulagi um
að vinna saman að lausn á þessu
mikla vandamáli. í nóv. sl. komu
svo vísindamenn og sérfræðingar
frá 65 löndum saman í Washing-
ton, til þes að bera saman bækur
sínar um það, hvernig ná mætti
seltu úr sjávarvatni á sem hag-
kvæmastan hátt.
í grundvallaratriðum er aðferð-
in löngu þekkt. Aristoteles hinn
forngríski náttúruspekingur segir
svo: „Salt vatn verður ósalt, ef
það er hitað svo, að það gufi upp
og gufan síðan kæld svo að hún
þéttist og verði að vatni aftur.“
Meðan Júlíus Cesar sat um Alex-
andríu lét hann eima vatn í stór-
um stíl til að sjá hersveitum sín-
um fyrir ómenguðu drykkjarvatni.
Á stórum hafskipum er þessi eim-
ingaraðferð notuð enn í dag, en ef
á að fara að sjá stórum iðnaðar-
borgum fyrir vatni eða vökva akra
og beitilönd, reynist þessi aðferð
alltof dýr.
Þess vegna leituðu menn annarra
ráða, en öll seltueyðingareinkaleyfi,
sem fram hafa komið hingað til,
hafa reynzt haldlítil. Þá var ekki
um annað að ræða en reyna að end
ui'bæta og útvíkka gömlu eiming-
araðferðina.
Bezta orkunýtingu fá menn með
hinni svokölluðu „Hraðsuðuketils-
aðferð“. Þá er vatnið hitað upp
undir þrýstingi (í lokuðu íláti) og
gufunni síðan hleypt út snögglega
til kælingar. Á þessu byggjast líka
flestar hinna um 200 salteyðingar-
stöðva, sem reknar eru í heimin-
um í dag. Hitinn, sem eimingin
krefst, er framleiddur á miög mis-
munandi hátt eftir því hvaða elds-
neyti er ódýrast á hverjum stað. í
Hong Kong er t. d. brennt sorpi,
í Persíu jarðgasi, sums staðar í
Bandaríkjunum er umframrafmagn
notað o .s. frv. Þrátt fyrir þessa ó-
dýru hitaorku er vatn framleitt á
þennan hátt enn þá allt of dýrt
til notkunar í stóriðju og landbún-
aði. Ódýrasta eimað vatn úr sjó
mun vera í bæ einum við Persaflóa
en þar er sólin látin þurrka upp
síðustu dreggjarnar þannig, að
aukalega fást um 30 kg. af salti og
öðrum föstum efnum fyrir hvert
tonn af vatni, og auk þess er
brennsluefnið jarðgas, svo til ó-
keypis. Þrátt fyrir þetta kostar
tonnið þar um 15—18 íkr., sem að
vísu er enn innan þeirra marka sem
greitt er fyrir drykkjarvatn, en
hvorki iðnaður né landbúnaður
gæti greitt.
Við beizlun kjarnorkunnar hafa
vísindamenn nú loks komið auga á
leið, sem þeir álíta færa. í kjarna-
kljúfunum er mögulegt að tengja
saman rafmagnsframleiðslu og eim-
ingu á vatni. Við „hægfara“ eða
„stjórnaðar“ atomsprengingar leys-
ist úr læðingi geysileg hitaorka,
sem nota má til að eima sjó í risa-
stórum „hraðsuðukötlum". Hin há-
þrýsta gufa er fyst látin snúa „túr-
bínu“ eða rafal rafstöðvar og síðan
kæld þar til hún þéttist og verður
að vatni.
Enn sem komið er, er málið að
vísu á tilraunastigi. New York-borg
hefur í byggingu eina slíka sam-
byggða rafstöð og vatnsveitu,
sem taka á til starfa árið 1967.
Kostaðurinn við bygginguna er á-
ætlaður 4 millj. dollara og ofkasta
getan um 3.000 kw. og 3.800 tonn
af vatni á sólarhring. Með því að
selja raforkuna heldur undir því,
sem gerist þar í dag, telja þeir sig
munu þurfa að selja vatnstonnið á
28—30 kr.
Bandaríska kjarnorkumálanefnd-
in hyggst láta reisa eitt risamann-
virki af þessari gerð innan 10 ára.
Þar á að vera hægt að framleiða um
1 millj. tonna af vatni á dag ásamt
600 megawatta raforku, en þetta
hvorttveggja mundi duga fyrir iðn-
aðarborg, sem væri 10 sinnum
stærri en Reykjavík. Ekki gefa
þeir nákvæmlega upp áætlað sölu-
verð frá þessari stöð, en telja, að
það muni ekki þurfa að vera mik-
ið yfir 14 $ = 11 ísl. kr.
Búast má við að gera þurfi marg-
ar slíkar kostnaðarsamar tilraunir
áður en verulega hagkvæm lausn er
fundin. En því er spáð að eftir á að
gizka 25 ár muni Bandaríkjamenn
vinna a. m. k. 10% vatnsnotkunar
Framhald á 5. síðu.