Fylkir - 18.03.1966, Blaðsíða 3

FYLKI R
3.
FRÁ FYRRI DÖGUM III.
Lítið brot úr verzlunarsögu.
í íyrri daga var láns- og vöru-
skiptaverzlun nær allsi-áðandi.
Bændur lögðu inn aíurðir búa
sinna tvisvar á ári, vor og haust.
En það valt á ýmsu um verzlunar-
jöfnuðinn. Þar hallaði miklu oftar
á „viðskipavininn“ lieldur en verzl-
unina. Líf bóndans var að verulegu
leyti þrotlaus barátta við það, að
neitað yrði um úttekt, en verra gat
varla skeð utan veikindi uppáféllu.
Aðstaða bóndans og kaupmannsins
var ærið ólík; sá síðarnefndi réði
verði á vörunni sem hann seldi og
líka þeirri ,sem hann keypti, bónd-
inn réði engu, nema stórbændur
með mikið innlegg, þeir gátu náð
betri kjörum.
Á þessum tíma var oft sent til
kaupmannsins eða verzlnarstjórans
með skriflega úttektarbeiðni þar
sem sá, sem valdið hafði, var titl-
aður virðulega, svo kom þá listi yf-
ir það allra nauðsynlegasta. Stund-
um voru unglingar sendir þessara
erinda, ef ekki var langt að fara.
Það var þá mciri von, að þeir færu
ekki með öllu tómhentir heim,
heldur en að sjálfur skuldaþrjótur-
inn birtist.
Eg man, að ég fór eitt sinn með
slíkan seðil fyrir nágrannabónda til
Guðbrands kaupfélagsstjóra í Hall-
geirsey. Þetta man ég vegna ávarps-
ins, sem mér þótti kyndugt: „Kjær
heilsan Guðbrandur minn.“ Eg
færði svo karii það, sem um var
beðið, því sjaldan lét Guðbrandur
menn synjandi frá sér fara.
Við skulum nú líta á nokkra út-
teklarseðla, sem voru skrifaðir fyr-
ir 70—80 árum. Það gefur nokkra
hugmynd um, hvað fólk vanhagaði
mest um. Jón Jakobsson á Berg-
þórshvoli skrifar Helga Jónssyni
faktor í Garðinum: „Eg undirskrif
aður bið Faktor Helga Jónsson að
lána mér út í minn reikning 1 pund
Kandís, 1 pund Export, % pund
Rullu, 2 pund kaffi“. Bóndi í Mýr-
dalnum biður um eina alin af lér-|
efti, 1 lóð af svörtu saffongarni,^
striga 4V2 alin, 1 vasaklút. Þetta má !
kalla hóflega úttekt nauðsynja, en
efst ó blaðinu stendur: „5 pottar
brennivín.“ Annar mektarbóndi
skrifar aðeins tvennt á sinn seðil:
50 pd. kaffi og 3 potta brennivín.
Stundum var brennivínið sett á
miðann miðjan með stóru bili svo
ekkert færi milli mála.
Eg hef ekki verðlag á vínum
á þessum tíma, en liklega hefur
brennivínið verið nálægt krónu
flaskan. En 20 árum síðar (1911)
kostaði koníakið lijá Brydc kr. 2,65,
wiskí 2,35 og portvín 2,85. Þetta
eru að vísu lágar tölur, en líkast
til hefur ekki verið ódýrara að
kaupa vín þá, miðað við kaupgjald.
Ef „statusinn" var mjög slæmur,
og það var hann oft, þá var þrauta-
lendingin að biðja einhvern, sem
átti mikið undir sér, að hjálpa upp
ó sakirnar. Jón Halldórsson í Vík
sendir faktornum í Vík orðsend-
ingu, að bóndi í Álftaveri biðji
hann „að taka sig til ábyrgðar með
borgun á 2 skeffum af mat, eða
lána sér það í reikning minn, og
lofa ég því hérmeð.“
Á þessum tíma var allt í „miili-
skrift“, peningar sáust varla frem-
ur en rauða gull. Ef maður skuld-
aði lítilræði og greiðslan þoldi enga
bið, þá var reynt að fara bónarveg
að faktornum „að svara þessu út
úr reikningnum“ handa viðkom-
andi manni. Sama var, ef maður
vildi lána náunga sínum nokkrar
krónur. Þann 16. júní 1892 biður
Sigurður í Kálfafelli faktorinn í
Vík að láta tiltekna ekkju fá 10
krónur úr reikning sínum. En næsta
dag skrifar þessi sama ekkja herra
faktornum og biður hann „svo vel
að gjöra, að láta mig fá í minn reikn
ing til Kristbjargar í Kálfafelli 1
pd. kaffi, % pd. sykur, 1 bita rjól
(neftóbak óskorið, þá tóku allmarg
ar konur í nefið) og 1 krónu.“
Heiðmundur í Götu biður verzl-
unarm. hjá Bryde að svara B. Á. í
Holti út úr sínum reikning 5 krón-
um. En hann er ekki viss um að á
þetta verði fallizt. Hann bætir því
við: „Ef svo færi, að þér gjörðuð
það ekki, þá bið ég Guðna Jónsson
að svara honum þessu út. H. Hjalta
son.“
Að lokum krónu ávísun svohljóð-
andi: „Að ég hafi ávísað Sveini
Ingimundarsyni í Efri Ey á 1 kr. —
eina krónu — út í reikning minn
viðurkennist hérmeð. S. Jónsson.“
Sveinn bóndi í Efri Ey var faðir Jó-
hannesar Kjarvals listmálarans
Iþjóðkunna.
H. G.
Barnavagn
til sölu. Upplýsingar í síma 1224.
Fundizt
hefur herrafrakki. — Upplýsingar
i síma 1981.
SE

Undirstaða hins ytra útlits
er réttur innri fatnaður.
Veitið yður þá öruggu tilfinningu, sem ný-
týzku innri klæðnaður skapar. — Notið
teygjubuxur, ef þér eruð ekki meðal þeirra
fjölmörgu, sem velja teygjubuxur um fram
allt annað, en gætið þess, að þær séu með
löngum skálmum.
í hinu fjölbreytta úrvali frá KANTER’S
getið þér valið um teygjubuxur hvort held-
ur er úr Spandex eða gúmmíþræði.
BH 808, á myndinni, er úr vönduðustu
gcrð af nælonblúndu, með „foam“ stuðn-
ingi að neðan, fellur vel að og er mjúkur
og þægilegur.
Biðjið um KANTER’S —
og þér fáið það bezta.