Fylkir - 01.04.1966, Page 3
F YLKI R
3
Uaraldur Qudnason
$ón biskup Vidalm
1666
Eg mun rifja upp í stórum drátt-
um æviferil Meistara Jóns Þorkels-
sonar Vídalíns. Enda þótt svo hafi
verið gert í blöðum og útvarpi um
síðustu helgi, þá verður að fallast
á, að vart sé hægt að efna til minn-
ingardagskrár um Meistara Jón án
þess að gera þessum þætti nokkur
skil. Og Vestmannaeyingar hafa
vissulega ástæðu til að minnast
Jóns Vídalíns. Hann dvaldi hér
tvær vertíðir við útróðra, þá um
tvítugsaldur. Hann hefur því þekkt
til manna og málefna í verstöðinni.
Og í sjómannaprédikun hans kem-
ur glögglega fram, að þar talar
maður með sjómannsreynslu. Hin
önnur ástæðan er sú, að Jón átti
hér til ættar að telja, því séra Jón
Þorsteinsson píslarvottur, prestur
á Kirkjubæ 1612—1627, var lang-
afi hans.
Jón var fæddur 21. marz 1666 í
Görðum á Álftanesi. Faðir hans var
Þorkell prestur Arngrímsson hins
lærða í Mel í Miðfirði. Þorkell var
fæddur 1629. Hann þótti hinn merk
asti klerkur, var kunnur fyrir lækn
ingar og áhuga á náttúrufræðum.
I-Iann var og skáld og orti á latínu
og íslenzku jöfnum höndum. Þor-
kell kvæntist 1660 Margréti Þor-
steinsdóttur, prests í Holti undir
Eyjafjöllum, Jónssonar prests Þor-
steinssonar, sem fyrr segir. Mar-
grét þótti atkvæðakona og skörung-
ur; hún dó í Skálholti 1706. Börn
þeirra hjóna voru fjögur, þrír syn-
ir og ein dóttir. Þeir bræður urðu
allir þjóðkunnir menn: Jón biskup,
Þórður rektor og læknir og Arn-
grimur rektor.
Þá er Jón var 11 vetra missti
hann föður sinn, 1677, var þá ærið
þröngur hagur fjölskyldunnar og
engar eignir eftir, „því þeim lang-
feðgum lét ekki búskapur“ segir
Jón forseti. Þeim lét betur fræði-
mennska og vísindastörf. Afi Jóns,
Arngrímur Jónsson var kallaður
hinn lærði, og ekki að ástæðulausu,
því fræðslurit hans um ísland á
latínu öfluðu honum frægðar meðal
menntamanna álfunnar. Arngrím-
ur kallaði sig fyrstur Vídalín, því
hann var uppalinn í Víðidal. Þá er
rætt var um þá frændur var oft
talað um „hina lærðu Vídalína“.
Jón var svo bráðþroska, að talið
er, að hann hafi verið á sjöunda
ári þó er hann hóf latínunám. Þá
var hann við nám hjó ýmsum prest
um m. a. Páli í Selárdal. En þá er
1966
hann hefur tvo um tvítugt fer hann
til háskólanáms í Kaupmannahöfn
með styrk frænda sinna, það var
árið 1687.
Að loknu tveggja ára námi við
háskólann að fengnum góðum vitn-
isburði, ber nú svo til, að Jón hverf
ur ekki heim til íslands, heldur ger
ist hann sjóliði í danska hernum í
tvö ár og átti þá ósk heitasta að
losna úr þjónustu á flota hins
danska majestets. Sumir hafa undr-
ast þessa ráðabreytni og aðrir vilj-
að draga fjöður yfir þennan kafla
í ævisögu Jóns biskups. En Jón
Vídalín var stórhuga og hvatlynd-
ur. Er ætlað, að hann hafi talið
sér búinn skjótan frama í hernum,
en þær vonir brugðust. En þá er
Jón lauk námi var ekki til fagnað-
ar að flýta sér að fara til íslands.
Þetta var öld myrkurs mannlegr-
ar hugsunar, öld hjátrúar, menn
brenndir fyrir galdur, miskunnar-
laus öld. Það er sagt, að aldrei hafi
verið minna af sannri og lifandi
trú á íslandi. Réttarfarið var nafnið
tómt. Danir heimtuðu menn til sjó-
róðra, tvö dagsverk um slátt af
hverjum bónda og hesta þegar
þurfti. Einveldið samþykkt í Kópa-
vogi eftir miðja öldina, 1662. En
verst af ölu var þó einokunarverzl-
unin.
Á íslandi gengu ýmsar sögur af
því, hvernig Jón hafi komizt úr
herþjónustu. Og raunar varð hann
fljótt þjóðsagnarpersóna og skráð-
ar um hann nokkrar skemmtilegar
sögur. Jón prófastur Halldórsson
segir, að Heidemann landfógeti
hafi leyst Jón úr herþjónustu með
nokkru fjárgjaldi fyrir bón kunn-
ingja hans og einkum þó móður
hans, en hann kom heim til íslands
árið 1691. Þjóðsagan segir, að þá er
konungur var í kirkju og hirð hans,
þá bar svo við, að prestur varð
sjúkur í stólnum og féll niður mess
an. Þá spurði konungur, hvort eng-
inn væri sá innan kirkju, sem gæti
préikað fyrir söfnuðinn. Þar var í
kirkjunni flokkur hermanna, gekk
einn þeirra fram og laut konungi,
kvaðst þess albúinn að flytja ræð-
una, ef hann vildi leyfa. Lagði
hann þá frá sér vopn og herklæði,
fór í búning, sem hæfði og flutti
skörulega ræðu. Líkaði konungi
ræðan svo vel, að hann spurði pré-
dikax-ann að nafni og sagði, að hann
mætti biðja sig einhverrar bónar.
En Jón bað að hann veitti sér lausn
HAPPDRÆTTI
Islands
í dag
ATH.:
Vegna páskahátíðarmnar,
verður síðasti endurnýjunar-
dagur laugardaginn 9. apríl.
Verður þá opið frá kl. 10,30
til 12 og kl. li tU 16.
UMBOÐSMAÐUR.
Hundahald
Samkvæmt reglugerð nr. 9 frá 10. janúar
1940 má enginn hafa hund í Vestmannaeyjum
nema að hann hafi til þess leyfi bæjarstjórnar. —
Bæjarstjórn veitir Ieyfi því aðeins, að umsækjandi
hafi meðmæli lögreglustjóra og sanni, að um
þarfahund sé að ræða.
Brot á reglugerð þessari varðar sektum, og er
hver hundur réttdræpur, sem fyrirfinnst í lögsagn-
arumdæminu, ef ekki er fengin heimild fyrir hon-
um.
Að gefnu tilefni eru menn beðnir að taka þetta
til athugunar og fjarlægja nú þegar þá hunda,
sem kunna að vera hér án heimildar.
BÆJARFÓGETI.
hefst
endurnýjun
til 4. flokks.
Háskóla
Hattn vann /
HASKOLANS
úr herþjónustunni og orlof til ís-
lands. En sumir segja, að konung-
ur hafi líka lofað Jóni biskupsdæmi
þá er það losnaði. Þetta er þjóðsag-
an um þessi kapítulaskipti í lífi
Jóns Vídalíns.
Jón fór nú í þjónustu Þórðar
biskups Þorlákssonar um hríð, varð
kirkjuprestur í Skálholti 1693, fékk
Garða á Álftanesi 1695, en á önd-
verðu ári 1697 var hann skipaður
aðstoðarmaður biskups samkvæmt
beiðni hans. Eftir lát biskups sama
ár fór hann utan og fékk veitingu
fyrir Skálholtsbiskupsdæmi 16.
nóv. s. á., vígðist 1. maí árið eftir.
Lá við sjálft, að Jón næði ekki em-
bættinu, því Niels Juul aðmíráll
vildi koma í það dönskum manni.
En hér naut Jón Árna próf. Magn-
ússonar og það reið baggamuninn.
Árið 1699 gekk Jón að eiga Sigríði,
dóttur Jóns biskups Vigfússonar á
Hólum. Var hún talinn hinn bezti
kvenkostur.
Þá er Jón varð biskup hlaut
han magisters eða meistara-nafnbót
frá Kaupmannahafnar háskóla. En
alþýða lagði á nafnið „Meistari
Jón“ miklu dýpri merkingu og virð