Fylkir - 23.12.1977, Blaðsíða 3

FYLKIR
3
JÓHANN GUNNAR ÓLAFSSON (
Fæddur 25. ágúst 1875.
TTf I Dáinn 16. desember 1924
uauaor v-----------------
Gunnlaugsson
héraðslæknir í Vestmannaeyjum
r
Á þessu ári eru liðin eitt hundrað og tvö
síðan Halldór Gunnlaugsson héraðs-
læk'.iir í Vestmannaeyjum fæddist, en
fimmtíu og sjö ár síðan hann fórst við
embættisstörf. Pó svona langt sé um liðið
síðan að hann andaðist er minning hans
enn í fersku minni bæði sakir mannkosta
hans og hversu ágætur læknir hann var.
'Einnig lifa enn gamankvæði hans, þó þau
væru aðeins ætluð líðandi stund.
Halldór lækrir lifði stutta en starfsama
læknisævi, vann nótt með degi uns yfir lauk
um aldur fram, eftir átján ára þrotlaust
starf í Vestmannaeyjum.
Vinir hans og samferðamenn minntusf"
hans með sök.iuði. Bekkjarbróðir hans,
Árni Pálsson prófessor, skrifaði um hann
látinn:
„Sjaldan mun slíkan fjörkálf hafa borið
að dyrum skólans. Hann var einn vaskasti
allra sinna jafnaldra, fimleikamaður mikill,
þolinn og harðskeyttur. Engin íþrótt lét
honum þó betur en sund, enda kvað hann
hafa þreytt langa sundraun, áður en harm
gaf upp vörnina á sinni síðustu ævistund.
— E.r þá var hann ekki miður að sér ger um
andlegt atgervi. Han.r var ágætur náms.
maður, gáfurnar þýðar og fjölhæfar, og
þar að auki bjuggu ríkir listamannshæfi-
leikar í h«num. Enginn piltur í skóla
kunni betur en hann að teikna skop-
my.idir, og vakti það almenna aðdáun,
hvað hann gat gert úr sumum skólabræðr-
um sínum og kennurum. En einkum hafði
hann þó frábæra leikarahæfileika. Skóla-
piltar léku jafnan sjónleiki á hverjum
vetri, og bar Halldór jafnan af öllum öðr.
um, enda hafði ha.rn margt til þess. Þess
varð snemma vart að hann var mann-
þekkjari miklu meiri en í meðallagi, og
þar að auki hafði ha.m hina meðfæddu
gáfu skopleikarans til þess að hlægja að
öllu því, sem hneykslar flesta aðra. Brest-
ir manna og vankantar höfðu ekki önnur
áhrif á hann en þau, að hann langaði til
að draga allt slíkt fram á leiksviðið, —
eða þá lýsa því í ljóðum. Því að snemma
Halldór Gunnlaugsson
bar á því, að ha.m var vel hagmæltur.
Pó orti hann aldrei mikið í skóla, en á
Hafnarárunum gerði hann talsvert af kveð-
skap og hafa sum meinfyndin smákvæði
hans og skopvísur frá þeim tíma borist
landshornanna á milli. Sá skáldskapur átti
aldrei að vera annað en augnabliksgaman,
en þó er synd, ef hann hefur allur farið
forgörðum. Það var því engin furða, þó að
félagar Halldórs Gunnlaugssonar hefðu ó.
venju miklar mætur á honum. Ha.rn var
sjálfsagður hrókur alls fagnaðar á hverj.
um skemmtifundi. Honum var það gefið
að geta alltaf vakið skellihlátur með einu
orði eða einu augnatilliti. Og aldrei vissi
ég neinn mann reiðast Halldóri fyrir
kerskni hans eða kveðskap. Maðuri'.rn var
ekki grályndur og tilgangurinn sá einn að
fá aðra menn td að hlægja.”
Porsteinn í Laufási sagði um hann í For-
man.isævi:
„Halldór Gunnlaugsson héraðslæknir var
einn hinn mikilhæfasti maður, sem ég hef
kynnst, sannur mannvmur og búinn flest-
um þeim kostum, sem mann mega prýða.
Við störfuðum saman í ýmsum nefndum
og hafði ég af honum mikil kynni.”
Séra Jes A. Gíslason sagði um ha.in í
afmælisgrein, sem hann skrifaði um Kven-
félagið Lík'n, sem hann var hvatamaður
að: „Félagið var stofnað eins og fyrr get.
ur 14. 2. 1909 fyxir forgöngu hins vinsæla
mannvi.iar Halldórs læknis Gunnlaugsson.
ar."
Páll V. G. Kolka læknir skrifaði um hann
í Læknablaðið:
„Hann var hvers manns hugljúfi, því að
hann var hvorttveggja í senn friðsamur og
glaðlyndur, jafnvel æringi í vinahóp. Hann
var ágætur hagyrðingur, sérlega sýnt um
að gera smellnar kímnivísur, og hagur
„karikatur”-teiknari, enda var mörg fyndni
hans svo að segja þjóðkunn.
Halldór var elskaður og virtur af al-
menningi. Olli því ljúfmennska hans og
brjóstgæði, auk þess sem hann var í áliti
sem góður læknir, e-inkum sem handlækn-
ir. Hann var yfirleitt ágætur læknir, víð-
lesinn og fylgdist vel með nýjungum, enda
þótt erfitt og yfirgripsmikið starf gerði það
að verkum', að hann eltist heldur um tíma
fram. Prátt fyrir mikil og erfið læknis-
störf safnaðist honum aldrei fé, enda var
hann mjög mildur við sjúklinga sína og
gekk ekki fast eftir sínu.
Hann var mjög vel menntaður maður,
talaði t. d. vel ensku, þýsku og frönsku.”
Páll læknir gerðist á miðju sumri 1920
starfandi læknir í Vestmannaeyjum og
þekkti því manna best til læk'.iisstarfa
Halldórs.
II
Halldór var fæddur að Skeggjastöðum á
Langanesströndum og voru foreldrar hans
séra Gunnlaugur Jón Ólafur Halldórsson
prestur þar og eiginkona hans Margrét
Andrea Luðvigsdóttir Knudsen.
Séra Gunnlaugur var sonur séra Halldórs
lónssonar á Hofi í Vopnafirði Péturssonar
prests á Steinnesi í Húnavat'.issýslu Sig-
urðssonar á Mýlaugsstöðum og Einarsstöð.
um í Þingeyj arsýslu. Kona séra Jóns Pét-
urssonar var Guðnin dóttir séra Björns
Jónssonar í Bólstaðarhlíð.
Séra Halldór var einn af merkisklerkum
19. aldari.inar og alþingismaður um langt
skeið. f fyrstu var hann konungkjörinn
alþingismaður, en gekk í lið með Jóni Sig-
urðssyni á Þjóðfundinum árið 1851.
Móðir séra Gunnlaugs var Gun'.iþórunn
Ingibjörg Ragnheiður dóttir séra Gunn-
laugs Oddssonar dómkirkjuprests í Reykja-
vík, sem var mikill lærdóms. og mennta.
maður, og konu hans Þórunnar dóttur
séra Björns Jó.rssonar í Bólstaðarhlíð.
Ludvig Árni Knudsen móðurfaðir Hall-
dórs var sonur Laurits Michaels Knudsens
kaupmanns í Reykjavík, sem fluttist til
íslands frá Danmörku um 1800. Kona hans
var Margrét Andrea Hölter, sem áður hafði
verið gift Claus Mohr verslunarstjóra í
Stykkishólmi. Foreldrar he.mar voru Lars
Hölter beykir á ísafirði og í Stykkishólmi
og Guðrún, dóttir séra Þorbergs Einars-
sonar prests á Eyri í Skutulsfirði. Séra
Þorbergur var þriðji maður frá Birni
Sveinssyni járnsmið á Þórustöðum í Ön-
undari'irði, hálfbróður Brynjólfs Sveins-
sonar biskups. En móðir séra Þorbergs var
Guðrún, dóttir séra Hjalta Þorstei.isson.
ar prests í Vatnsfirði, sem frægur er fyr.
ir málverk sín og tréskurð. Hann var
fjölfróður á marga grein og lagði einnig
fy.rir sig kortagerð og tónlist.
Séra Þorbergur var óskilgetinn og var
faðir hans E-nar Jónsson smiður í Reykjar-
firði í Vatnsfjarðarsveit. Séra Þorbergur
var alinn úpp í Vatnsfirði hjá afa sínum,
sem kenndi honum skólalærdóm og mál-
aralist.
Hagleikur, dráttlist og söngur gekk í arf
með afkomendum séra Hjalta.
í Knudsensætt voru hinsvegar leikara-
hæfileikar. Kunnastur leikari í þeirri ætt
er Josephine Eckhardt, fædd Thorberg,
sem var fræg leikkona við Konunglega
leikhúsið í Kaupmannahöfn á síðara hluta
19. aldar.
Margrét Andrea, móðir Halldórs, andað-
ist árið 1880, og var hann þá fimm ára að
aldri.
Árið 1884 fluttist séra Gunnlaugur aö
Breiðabólsstað í Vesturhópi í Húnavatns-
sýslu. Séra Gunnlaugur dó árið 1893 og
var Halldór þá í Latínuskólanum í Reykja-