Fylkir - 23.12.1977, Blaðsíða 5

FYLKIR
5
vík. Mikið orð fór af því hvílíkur öðlingur
séra Gunnlaugur var, og því var við brugð-
ið hversu mikill söngmaður hann var og
röddin fögur.
Stóðu þannig merkar ættir að Halldóri
lækni og náin skyldmenni hans voru mikil-
hæfir menn.
III
Halldór tók próf inn í Latínuskólann
vorið 1891 og settist í fyrsta bekk um
haustið. Sóttist honum námið vel, enda
var hann jafnvígur á allar lærdómsgrein.
ir.
Halldór var umsjónarmaður í 4. bekk
1894—1895, en inspector scholæ þegar har.Li
var í 6. bekk. Voru þetta virðingarstöður
í skólanum.
Halldór lauk stúdentsprófi vorið 1897
með hárri 1. einkunn, 97 stigum. Var hann
5. í röðinni, en hærri einku.mir hlutu Jón
Þorláksson, síðar ráðherra, Sigurjón Jóns.
son læknir, sem báðir voru með 1. ágætis-
einkunn, Sigurbjöm Á. Gíslason cand. the-
ol. og Árni Pálsson prófessor.
Um haustið fór Halldór til Kaupmanna-
hafnar og innritaðist í læknadeild háskól-
ans. Heimspekipróf tók hann vorið 1898
með ágætiseinkunn og undirbúningspróf í
læknisfræði þá um sumarið og í janúar
1899 með frábærum árangri. f efnafræði
og grasafræði fékk hann fyrstu ágætiseink.
unn og góða einkunn í hinum þrem fög.
unum.
Veturinn 1902 tók hann siðan próf í
fyrsta hluta læknisfræði, einnig með ágæt-
um. f lífeðlisfræðinni fékk hann 1. ágætist-
einku'.m, en góða einkunn í líffærafræði
og lyfjafræði.
Lokaprófi í læknisfræði lauk hann sið-
an 13. júni 1903 með 1. einkunn, 158 1/6 sc.,
laudabilis.
Að prófi loknu vann hann síðau á Amts-
sjúkrahúsinu á Friðriksbergi og Fæðingar.
stofnuninni á tímabilinu júlí/ágúst 1903.
Hann hafði aú lokið undirbúningi að
ævistarfinu, og hélt þegar heim til íslands.
Fór hann fyrst til Mjóafjarðar til séra
Þorsteins föðurbróður síns að Þinghól, en
þar hafði hann jafnan dvalið að sumr.-.iu
meðan hann var við nám.
Þaðan hélt hann til Akureyrar. Hafði
hann verið ráðinn aðstoðarlæknir Guð.
mundar Hannessonar héraðslæknis og
sjúkrahússlæknis þar. Vann hann með hon-
um á sjúkrahúsmu, en hafði líka lækninga-
stofu í húsi stjúpmóður sinnar, Halldóru
Vigfúsdóttur, sem flutt hafði til Akureyrar
eftir andlát séra Gunnlaugs og gerst ráðs-
kona sjúkrahússins.
Guðmundur Hannesson var um þessar
mundir á hátindi frægðar sinnar sem skurð-
læknir. En nokkrum árum síðar varð hann
héraðslæknir í Reykjavík og kenndi jafn.
framt við læknaskólan.r. Síðar varð hann
prófessor við háskólann. Guðmundur lét
sér ekkert mannlegt óviðkomandi og skrif.
aði mikið um heilbrigðismál og pólitík.
Samstarfið við Guðmund hefur eflaust
orðið Halldóri góður skóli, enda varð hann
eins og Guðmundur frábær skurðlæk.iir.
Halldór var á Akureyri þangað til í mars
1905. Hann var 6. júlí skipaður héraðslækn-
ir í Hornafirði, en tók ekki við því embætti.
Hann fór erlendis um sumarið 1905 og
kvæntist þá unnustu skini Önnu Sigrid
Terp.
Hann var síðan settur héraðslæknir í
Rangárhéraði 4. ágúst 1905 í veikindafor-
föllum Ólafs Guðmundssonar héraðslæknis,
og sat á Stórólfshvoli. En 17. mars 1906
var honum veitt héraðslækrisembættið i
Vestmannaeyjum og tók hann við því seint
í maí af Jóni Rósinkrans lækni, sem hafði
verið settur til að gegna því frá 1. október
1905 þegar Þorsteinn Jónssc.i hvarf úr Eyj-
um.
Halldór segir í bréfi, sem hann skrif-
aði Sigurjóni Jónssyni lækni dags. 16. 6.
og 3. 8. 1906:
„Úr Rangárvallasýslu fór ég 17. 5. til
Reykjavíkur —, dvaldi þar í fimm daga
og fór svo með Ceres til hinna þorsk-
auðgu eyjanna . . . Ég var búinn að týna
örkinni. Þá er ég búinn að vera hér tvo
mánuði. Fyrra mánuðinn mikið að gera,
en nú eru margir farnir til Austfjarða og
hingað og þa igað. Mikið að gera allan vet-
urinn, þá ca. 1400 manns —, þar að auki
útlendingar. Spítalinn verður ekki opnaður
fyrr en í haust eða vetur. Ég hamast nú í
frönskumi, hér var í þrjár vikur frönsk
stúlka (hjúkrunarkona), en var svo sótt
til Reykjavíkur. Þá æfðist ég talsvert . . .
Ég sakna voðalega reiðtúranna og hestarn-
ir hérna eru ekki skemmtilegir, en fimmtíu
stykki eru þó til, en það sem lengst verður
riðið er ekki nema hálftíma ferð. Sérstak-
lga ei ikennilegt fyrir Vestmannaeyjar er
rigning, tannpína, njálgur og bindindi í
orði en ekki á borði . . . Vín selt en masse
í pukri, en allir þykjast vera templarar.
Fínt um félagslíf hér í Vestmannaeyjum.
Þorskurinn uppfyllir allra sáUr. Ég var
sóttur til konu í þessu, en um leið og ég
rak höfuðið inn, rak aniar íslendingur
höfuðið út. Einu sinni töng síðan ég kom
hingað — konan var sú stóra Katrín, syst-
ir Engilberts, sem einu siini lét sitt ljós
skína í skóla. Þú átt skilið betra bréf, en
nú er kominn minn konsúltationstími, og
þá fer ég niður á spítala, þar sem ég einn-
ig hef apótekið.”
IV
Það voru mikil viðbrigði fyrir Halldór að
koma til Vestmannaeyja til starfa, frá Ak.
ureyri og úr Rangárvallasýslu.
f Vestmannaeyjum voru þá 841 íbúar.
Allt líf var þá enn í hiiiu forna fari. Húsa-
kynni voru yfirleitt léleg og heilbrigðisá-
stand fremur bágborið. Berklaveikin fór
þá yfir eins og logi um akur og hörgulsjúk-
dómar voru algengir. Það er sagt að Hall-
dór hafi lýst einkennum mannlífsins í Vest.
mannaeyjum með þessum þremur orðum:
Útgerð — aðgerð — ígerð. Handarmein
voru mjög algeng. Vatnsskortur var mik.
ill. Engin uppsprettulind var þá til í Eyj-
um, sem gæti fullnægt neysluvatnsþörfinni.
Þó mikið rigndi hrökk vatnið af húsþök-
unum ekki til, en því var safnað í þrær við
hvert hús, og notast varð við vilpuvatn
úr brunnum í lægðum í túnum. Voru
bru'.mar þessir gamlir, og vatnið úr þeim
mengað gerlagróðri. Til fiskþvottar var
notaður sjór úr höfninni og gegndi sama
máli með hann. Hafði Halldór læknir stór-
ar áhyggjur af þessu ástandi og leitað úr.
bóta. Mjólkurskortur var ein.iig mikill.
En Halldór kom tU Eyjanna í upphafi
nýrrar aldar — vélbátaaldarinnar —, sem
hafði í för með sér stórfelldar breytingar
— umbætur — á atvinnuháttum og afkomu
Vestmannaeyinga.
Vertíðina 1906 voru gerðir út til fiskveiða
tveir fyrstu vélbátai'.rir, Unnur og Knörr,
sem keyptir höfðu verið í Noregi og Dan-
mörku seint á árinu 1905. Aflabrögð á
Knerri gengu ekki vel, en Þorsteinn í Lauf-
ási fiskaði svo mikið á Unni að á þessari
fyrstu vertíð skilaði útgerðin kaupverði
bátsins og nokkurri fjárhæð að auki, eftir
að greiddur hafði verið allur kostnaður.
En þessi litli bátur færði mö.mum einnig
heim sanninn um yfirburði vélarinnar og
olli þessi vel heppnaða tilraun Þcrsteins
og félaga hans aldahvörfum í Vestmanna-
eyjum. En veldur hver á heldur, segir mál-
tækið. Má það til sanns vegar færa um Þor.
stein, sem var einhver með þörfustu mönn.
um í Eyjum — brautryðjandi, sem lengi
verður minnst.
Á næsta áratug stækkaði veiðiflotinn svo
ört, að árið 1917 voru vélbátamir orðnir
67 talsins, samtals 613 smálestir. Halldór
læknir var einn þeirra, sem keyptu sér
hlut í báti, en ekki varð það affarasæl út-
gerð, og seldu þeir félagar bátinn eftir
fá ár.
Mann fjöldi í Vestmannaeyjum var orð-
inn í lok sama tímabils 2005.
Vestmannaeyingar voru miklir dugnað-
ar- og athafnamenn bæði fyrr og síðar,
enda hafa ekki dugað vettlingatök í svipt-
ingum við Ægi.
Á árunum 1905—1906 byggði frakkneska
líknarfélagið Societe’ des hopitaux fran-
cais d’Islande sjúkrahús í Vestmannaeyj-
um. Það tók til starfa á vertíð 1907. Við
það varð Halldór læknir og annaðist jafn-
framt bókhald og stjórn reksturs. Aðeins
9 sjúkrarúm voru í húsinu og skurðstofa,
auk vistarveru fransks læknis, sem sturid-
um var þar líka, og hjúkrunarfólks. Frönsk
hjúkrunarkona starfaði við sjúkrahúsið,
enda var það sérstaklega ætlað frönskum
sjómönnum. Það var í fyrstu aðeins rekið
hluta úr árinu, og á stríðsárunum fyrri
var það alveg lokað um tíma. En sýslu-
nefnd tók það á leigu seinna og rak það
allt árið eða hluta úr ári.
Miklar annir voru hjá Halldóri, en þó
einkum á vetrum. Þá bættust við 400—500
vertíðarmenn á fyrstu árum hans, en fleiri
síðar. í skýrslu til landlæknis um árið
1907 segir hann sjúkratilfelli og vitjanir
hafa orðið 700 og eins 1908. Þá komu í
land 100 erlendir sjúklingar. Annir hans
við læknisstörf fóru stöðugt vaxandi eftir