Fylkir - 23.12.2007, Side 15

FYLKIR - jólin 2007
15
Guð gefi mér einn slíkan
Sá kennari, sem fær slíka umsögn
frá nemendum sínum hálfri öld
síðar, er enginn meðalmaður í
starfi sínu. Það var Þorvaldur
heldur ekki. Og það orðspor fór
líka af honum í hópi okkar
krakkanna sem þá vorum í
barnaskólanum.
Ég er hvorki bænheitur né
bænrækinn, en eina beina og
áþreifanlega ósk a.m.k. uppfyllti
Drottinn allsherjar þegar ég sneri
mér til hans haustið 1961 og bað
um góðan kennara. „Megi það
verða Þorvaldur Sæmundsson."
Ég þarf að skýra það dálítið nánar.
Stubbadeildin
Hinn magnaði 49-árgangur, sem
ég fæddist í, góðu heilli, hóf nám
í Barnaskóla Vestmannaeyja
haustið 1956. Það er merkisár í
sögu skólans, ekki aðeins fyrir það
hve velheppnaður árgangur kom
í skólann, heldur tók þetta haust
Sigurður Finnsson við skólastjórn
af Halldóri Guðjónssyni sem hafði
stýrt skólanum frá 1939 og verið
kennari þar enn lengur. Sigurður
var einstæður skólastjórnandi, en
hans naut því miður aðeins við í
nokkur ár, átti við erfið veikindi
að stríða síðustu ár sín sem
skólastjóri og lést fyrir aldur fram
rétt liðlega fertugur að aldri. Það
var við upphaf skólaárs haustið
1962.
Flest okkar höfðu verið í
lestrarkennslu veturinn áður í
smábarnaskóla sem þeir Eiríkur
Guðnason og Þórarinn Magnús-
son kennarar ráku í Barna-
skólahúsinu og almennt var
kallaður „stubbadeildin". Kostaði
50 kr. á barn. Hóparnir voru fjórir,
tveir hjá hvorum þeirra, annar
byrjaði kl. 4 en hinn kl. 5, og þótti
miseftirsóknarvert.
Tossar og séní;
strákar og stelpur
í árgöngum eftirstríðsáranna voru
upp undir 100 krakkar. Þeim var
oftast skipt í fjórar bekkjardeildir:
A (tossarnir), B (þeir sem gátu
eitthvað), C (sæmilegir krakkar)
og D (þeir bestu; séníin). Lestur
réð mestu um hvernig skipaðist í
bekki. Hið herfilegasta kynjamis-
rétti ríkti. f D-bekknum, þeim
besta, voru nær einvörðungu
stelpur, kannski 2-3 strákar.
En eftir því sem leið á skóla-
gönguna fjölgaði jafnt og þétt í
„betri bekkjunum" (C- og D-
bekkjum) þvi að tilhneigingin var
fremur að hækka krakka en lækka
þá. Ég var þó lækkaður úr 1. C í 2.
B!
Alfreð Eyjólfsson, kennari minn
fyrsta veturinn, í 1. C, lagði sig
sérstakleg eftir lestrarkennslu, en
ekki tókst honum þó að kveikja í
mér; ég gerði varla meira en
þekkja stafi á bók.
Hrapið úr 1. C, — en C var
viðunandi staða, — niður í 2. B
finnst mér hafa verið vegna þess
að ég kom ekki í reikningsprófið í
1. C, en í þeirri námsgrein var ég
nú skástur. í vatnsleysinu í Eyjum
á þessum tíma var vatni ekki spillt
eða því hleypt niður nema það
hefði verið gjörnýtt áður. Það var
stór vaskur heima í Borgarhól,
enda margir diskar þvegnir þar á
hverjum degi, og geysilega
gaman, þegar uppvaski var lokið,
að fá að sigla smábátum eða
heyja sjóorustur í eldhúsvask-
inum. Yfir einni slíkri orustu
gleymdi ég mér meðan á reikn-
ingsprófinu stóð, en man enn vel
þá skelfingu sem greip mig þegar
ég áttaði mig á að ég hafði
gleymt prófinu.
Kanada og Eldfærin
En bættur var skaðinn því að í 2. B
kenndi okkur Páll Steingrímsson
sem kryddaði kennsluna með
ævintýrasögum frá „Könödu" en
hann hafði dvalist í Kanada,
Winnipeg í Manitoba, við mynd-
listarnám 1951-52, kynnst þar
skógarbjörnum, indjánum og
ýmsum öðrum skrýtnum hlutum.
Þennan vetur endursagði Páll líka,
með tilþrifamiklum leikrænum
tilburðum, nokkur ævintýri H. C.
Andersens. Aldrei gleymir maður
því þegar hann sagði okkur sög-
una af Eldfærunum, um tréð,
dátann, kerlingarherfuna, hund-
ana með stóru augun, prinsess-
una og góða kónginn; allt þetta
lék Páll fyrir okkur af slíkri list og
innlifun að við sátum bergnumin
undir og spennan hríslaðist um
okkur.
„Háttprýði" og „vandvirkni"
við neðstu mörk.
í 3. B kenndi mér Ágústa Ágústs-
dóttir. Þetta var annar vetur
hennar í kennslu, 1958-59. Hún
var afbragðskennari en það var
ekki auðvelt hlutskipti fyrir unga
konu að fá yfir sig svona óróa-
seggi sem við vorum og fullkom-
lega áhugalaus um námsbæk-
urnar. Ég var barnanna verstur,
með 6 í „háttprýði" og lægstur í
„vandvirkni". Fór móðir mín
nokkrar ferðirnar á fund Ágústu
og Sigurðar Finnssonar skóla-
stjóra upp í skóla til að ræða hið
alvarlega ástand með drenginn.
Ég var sagður hafa enga eirð í
lestrar- og skriftartímum, en var
glúrinn í reikningi og því oft
fyrstur að Ijúka dæmaverkefnum
og hófst þá handa við að klípa
sessunauta, dangla í þann sem
sat fyrir framan eða senda
„orustuþotur" (úr pappír) um stof-
una. Allt þetta mátti Ágústa þola.
í góðri trú um að ég hefði bætt
mig í „háttprýði" féllst hún þó á
það mörgum árum seinna að
verða samstarfsmaður minn á
Bókasafni Vestmannaeyja, og
góður vinur upp frá því. Ég hélt
þó lengi, eftir frammistöðuna í 3.
B, að hún mundi aldrei fyrirgefa
mér.
Rithönd Ágústu er eins og í
forskriftarbókum, og enn er
unaður að sjá handarverk hennar
á pappír. Mikið hefði það nú oft
komið sér vel síðar á ævinni að
hafa tileinkað sér þá list þegar
hún bauðst.
Slegist með stólum
Ekki tók betra við í 4. B hjá Eiríki
Guðnasyni, þeim mikla Ijúflingi.
Þó fór aðeins að rofa til í lestri. —
Eitt kraftmesta eintakið í 49-
árganginum er Eiríkur Heiðar
Sigurgeirsson, sonur Sigga vídó
og Erlu, konu hans. Eiríkur óx
hraðar en önnur börn, allir
skankar og öll líffæri, — nema
hjartað. Það var lítið fram á 9. ár
og drengurinn því frekar linju-
legur. Hann sætti nokkru
harðræði af okkur, bekkjar-
bræðrum hans. Þar fór fremstur
Ásbjörn Guðjónsson, kenndur við
kúabúið Dali, og í raun eini
sveitarpilturinn í árganginum,
frísklegur og geysilega þróttmikill
strákur. Að vori, þegar Eiríkur var
á 10. ári, að loknum 3. B, tók Siggi
vídó son sinn með sér á sjó það
sumarið. Það urðu straumhvörf í
lífi Eiríks, hjartað harðnaði og
skrokkurinn stæltist, og um haust
kom „Eiríkur hestur" í skólann, 4.
B. Þegar við Ásbjörn og fleiri
ætluðum að taka aftur upp fyrri
iðju í frímínútum að steypa Eiríki
um koll og gefa honum selbita þá
brá svo við, áður en við vissum af,
að við lágum allir í mölinni, í
hrúgu, hver ofan á öðrum. Eftir
þessa lexíu bárum við ótta-
blandna virðingu fyrir Eiríki, — og
gerum það margir enn. Og hjarta
hans mýktist með árunum!
Það jók enn heiður Eiríks hests
þennan vetur í 4. bekk þegar
hann slóst við nafna sinn, Eirík
kennara, og höfðu báðir stóla að
vopni. Tókst Eiríki kennara um
Þorvaldur Sæmundsson kenn-
ari fæddist á Stokkseyri 20. sept.
1918 og lést í Reykjavík á
síðastliðnu sumri, 12. júlí 2007.
Foreldrar hans voru þau
Sæmundur Benediktsson, sjó-
maður og verkamaður, og
Ástríður Helgadóttir. Þau bjuggu
fyrst í Baldurshaga á Stokkseyri
en fluttust árið 1 935 til
Vestmannaeyja, og bjuggu um
nokkurt skeið á Fífilgötu 8 með
börnum sínum, meðan þau voru
að komast á legg. Þau voru, auk
Þorvalds, Benedikt, sem var vél-
stjóri og bjó síðar á Akureyri;
hann var ágætt skáld og birti
m.a. kveðskap sinn í Sjómanna-
dagsblaðinu. Guðrún, hún var
matráðskona í Kennara-
skólanum; gustmikil og minnis-
stæð merkiskona. Anna, búsett í Reykjavík, Ást-
mundur, bóndi á Grund, fyrir austan Stokkseyri.
Þá Helgi, landsfrægur bókmenntafrömuður og
skáld. Þessi systkin eru öll látin en eftir lifir Ást-
bjartur, áttræður að aldri, búsettur í Reykjavík.
Hann var lengi gjaldkeri hjá Vegagerðinni. Tvö
systkini dóu í frumbernsku.
Kona Þorvalds var Jakobína Jónsdóttir, ættuð úr
Flatey á Breiðafirði; hún lifir enn í hárri elli í
Reykjavík, en er nokkuð lasburða. Jakobína tók
kennarapróf 1940, kenndi fyrst nokkur ár vestan-
lands en kom til Eyja 1946. Þau Þorvaldur giftu sig
1948 og bjuggu því saman í nær sex áratugi.
Fjöiskyldan varð stór því að um mörg ár bjuggu
með þeim í heimili foreldrar Jakobínu og móðir
Þorvalds. Systir Jakobínu bjó líka hjá þeim um
tíma. Þau hjónin byggðu sér hús ofarlega á
Heiðarvegi í Eyjum, einn hinna svokölluðu „kenn-
arabústaða", og það var enn fremur pláss fyrir
Ástbjart, bróður Þorvalds, og fjölskyldu hans á
efri hæðinni (loftinu). Þetta var sannkölluð stór-
fjölskylda!
Þau Þorvaldur og Jakobína áttu fjögur börn: Jón
tæknifræðing (f. 1949), Baldur Þór verkfræðing (f.
1951), Katrínu kennara (f. 1952) og Ingibjörgu
Rósu matvælafræðing (f. 1963).
Þorvaldur braust í því ungur maður að afla sér
menntunar. Með mikilli vinnu, bæði til sjós og
lands, gat hann safnað sér fé og
sest í Kennaraskólann og lauk
þaðan prófi 1942. Hann byrjaði
strax að kenna við Barnaskólann
í Vestmannaeyjum og starfaði
þar til ársins 1965. Þegar börn
þeirra Jakobínu voru komin á
legg og sýnt að þau mundu öll
fara til langskólanáms fluttist
fjölskyldan suður til Reykjavíkur
til þess að búa börnunum betri
aðstöðu til skólagöngu. f
Reykjavík kenndu þau Þorvaldur
og Jakobína við Langholts-
skólann í yfir 20 ár. Kristján
Gunnarsson, síðar fræðslustjóri í
Reykjavík, lokkaði þau til sín í
skólann þegar ferðahugur var
komin í þau hjónin, en milli
þeirra og Kristjáns var góður
kunningsskapur.
Þorvaldur hafði mikið yndi af kennslu og naut sín
auðvitað best með góðum nemendum.
Fróðleiksfýsnin var honum í blóð borin og bók-
menntaáhuginn mikill; bækur voru djásn í hans
augum.
í Vestmannaeyjum hlóðust mörg trúnaðarstörf á
Þorvald. Hann varð krati eins og allt hans fólk og
sat fyrir Alþýðuflokkinn í bæjarstjórn 1946-1950
og í mörgum nefndum, sem tengdust
hugðarefnum hans, fræðslumálum. Einnig kenndi
hann um árabil við Iðnskólann, sem var kvöld-
skóli, og varð, auk síns kennarastarfs við
Barnaskólann, skólastjóri Iðnskóians 1959-1965.
Börn hans minnast fullorðinna manna, sem voru
ýmist á sjó eða í annarri vinnu, nemenda
Iðnskólans, sem komu í aukatíma heim tii
Þorvalds á kvöldin, oft þótt áliðið væri.
Starfsdagurinn var því langur.
Þegar starfsferli lauk gat Þorvaldur gefið
Ijóðadísinni aukinn tíma. Ljóðabækur hans urðu
þrjár, Sandkorn við sæ, 1988, Undir hausthimni,
1995, og Blóm á berangri, 2000. Hann var ritfær,
skrifaði greinar í blöð og tímarit, þýddi bækur og
ritstýrði og gaf út minningarbækur. Þau
Þorvaldur og Jakobína höfðu hægt um sig seinni
árin, nutu lífsins, gengu mikið og ferðuðust til
útlanda, helst á merka sögustaði Evrópu.
Þorvaldur Sæmundsson,
Alfreð Eyjólfsson kennari kom
til Eyja haustið 1 956, 22 ára
gamall. Hann hafði þá kennt tvö
ár á Hvammstanga eftir kennara-
prófið 1954; síðara árið sem
skólastjóri „eiginlega að mér
fornspurðum!" segir Alfreð.
Hann er 73 ára gamall, fæddur
1934, „eftirlaunaþegi, en full-
sprækur". Alfreð er Sunnlend-
ingur að ætt, móðir hans var frá
Eyrarbakka en faðir hans úr
Ölfusinu.
„Ég kom fyrst til Eyja 17 ára
gamall. Ég var á togurum sem
ungur maður og í þetta sinn var
ég háseti á Jóni Baldvinssyni
sem síðar strandaði við Reykja-
nes. Við lönduðum karfa í Eyjum,
en móðir mín, Sigríður Guð-
mundsdóttir, hafði lagt svo fyrir
að ef ég kæmi til Eyja þá skyldi
ég heimsækja „Tótu frænku", Þórunni Sveins-
dóttur á Byggðarenda við Brekastíg. Þær voru
systkinadætur, Ingibjörg, amma mín, og Sveinn
Sveinsson, faðir Tótu, voru systkin. Mér er þessi
heimsókn minnisstæð, borð svignuðu undir
kræsingum, og Tóta hafði iíka kallað á einhver
börn sín; ég man eftir Óskari og Ingólfi, frændum
mínum."
Heiðurinn af því að draga Alfreð til Eyja átti
Eiríkur Guðnason kennari.
„Við Eiríkur vorum bekkjarbræður úr
Kennaraskólanum. Ég var á togaranum Röðli 1956
en hitti þá Eirík sem sagði mér að það vantaði til-
finnanlega kennara til Eyja. Ég sló til, en ætlaði
mér aldrei að verða lengur en eitt ár. Sigurður
Finnsson, sem þá var nýskipaður skólastjóri
Barnaskóla Vestmannaeyja, var svo síðar á ferð í
Reykjavík og hafði samband við mig og við
gengum frá ráðningunni. Ég fékk tvo bekki, 1. C
og svo 5. bekk, að mig minnir. Mér leist vel á
skólann og kunni vel við Sigurð Finnsson. Hann
var þó talsvert stífur, reglumaður mikill og
íþróttamaður. Það var sorglegt hve hann kvaddi
lífið ungur."
En hvernig leist Alfreð Eyjólfssyni á Eyjarnar og lífið
þar?
„Það var mikil stemmning í Eyjum, sérstaklega
yfir vetrarvertíðina og aðkomufólk margt. Ég bjó
hjá þeim hjónum Margréti
Sveinsdóttur og Þórarni á Lundi
og var í fæði þar. Þau voru
vinafólk foreldra minna og
Margrét búið hjá okkur um
nokkurn tíma í Reykjavík þegar
hún leitaði sér lækninga við
berklum. Annars hafði ég auð-
vitað mest samband við Eirík. Ég
kynntist líka Hjálmari bróður
hans, og mér stóð alltaf opið hús
á Vegamótum, hjá Önnu
Eiríksdóttur, móður þeirra.
Annars var ágæt samheldni
með kennurunum. Við spiluðum
körfubolta í leikfimissal skólans;
ég man eftir Páli Steingrímssyni
þar, Bjarna Jónssyni listmálara,
sem þá kenndi í Eyjum, auk svo
Eiríks. Á þessum tíma var
kvikmyndaklúbbur starfræktur
þar sem sýndar voru gamlar og
góðar myndir; ég man að þar sá ég fyrst „Bláa
engilinn"! Það var sannarlega margt við að vera."
Frá Eyjum fór Alfreð til kennslu í Autur-
bæjarskólanum í Reykjavík haustið 1957. Þar var
hans meginstarfsvettvangur upp frá því. Eftir 22
ára kennslu var hann skipaður skólastjóri
Austurbæjarskólans 1979 og gegndi því starfi þar
til hann fór á eftirlaun, 1995. Alfreð fékkst þó
dálítið við kennslu eftir það, kenndi unglinga-
deildum íslensku í Hvaleyrarskóla í Hafnarfirði.
Eins og títt var með kennara, og eins og laun
þeirra voru þá, vann Alfreð við önnur störf á
sumrin. Fyrst framan af var hann á togurum, en
varð síðar sumarmaður í lögreglunni. Það leiddi
svo til þess að hann tók að sér kennslu í íslensku
við Lögregluskólann 1967 og gegndi því auka-
starfi Iengi. Veturinn 1977-78 var Alfreð í kennara-
leyfi og dvaldist þá í Danmörku. Þeir Alfreð og
Bjarki Elíasson, yfirlögregluþjónn og umsjónar-
maður Lögregluskólans, ræddu þá um hvernig
mætti bjarga kennslunni þennan vetur.
Niðurstaðan var að leita til prófessoranna í
íslensku í Háskólanum og fá einhvern stúdent
sem væri kominn langt I námi. Það gekk upp, til
þess fékkst Helgi Bernódusson, stud. mag. En
aldrei hittust þeir, Alfreð og forfallakennarinn.
Þeir höfðu síðast kvaðst vorið 1957 og leið hálf
öld þar til fundum þeirra bar saman á ný.
Alfreð Eyjólfsson,