Fylkir - 23.12.2007, Side 17

17
FYLKIR - jólin 2007
síðir að flýja út um stofudyrnar,
læsa þeim og sækja sér liðveislu.
En þegar óvígur her kennara kom
á stríðsvettvang að nýju var
Eiríkur hestur búinn að forða sér
út um glugga á stofunni og sást
ekki í marga daga á eftir í
skólanum. Þetta fyrirgaf Eiríkur
kennari honum þó þegar týndi
sauðurinn kom aftur, og þeir
nafnar voru æ síðan perluvinir.
Námsáhugi og námsárangur
tók ekki stórstígum framförum
þennan vetur. En mikið var
gaman hjá Eiríki samt, sérstaklega
þegar hann sagði okkur sögur af
„Bob og Frank". Þá sat hann á
kennaraborðinu, danglaði kenn-
araprikinu milli iljanna og sagði
fram söguna; þá var dauðaþögn í
órólegu deildinni.
Sameinaða tossafélagið
Alltaf fækkaði í A- og B-bekkjum í
þessum árgangi eftir því sem
áfram þokaðist á menntabraut-
inni. Það var alltaf verið að tína
sauði úr hópnum og hækka þá en
aumir hafrarnir sátu eftir. Svo var
komið haustið 1960, — já, haustið
þegar Kennedy var kosinn
Bandaríkjaforseti,— og talsverður
kennaraskortur var í landinu, ekki
hvað sfst í Vestmannaeyjum. Þá
var brugðið á það ráð að slá
saman A- og B-bekk og í því
tossafélagi mátti ég dúsa í 5.
bekk, og átti ekki annað betra
skilið.
Þarna voru að vísu góðir
krakkar, og það sér maður alltaf
betur og betur, eftir því sem frá
líður, en þau voru ýmist áhuga-
laus um lærdóm, hægari til
þroska en jafnaldrar eða bjuggu
við erfiðar heimilisaðstæður,
stundum allt í senn; en hjá flest-
um rættist vel úr síðar.
Mínir menn
Æskufélagarnir voru margir þessi
ár. Nánastir vorum við bakara-
synirnir, Kristinn Waagfjörð í
„Vogsabakaríi", sem svo var
kallað, og Andrés Sigmundsson í
„Magnúsarbakaríi", og svo
Antoníus Svavarsson úr Byggðar-
holti, næsta húsi við Borgarhól,
æskuheimili mitt, en hann fluttist
1956, árið sem við byrjuðum í
skóla, í „Gamla-Bankann", gamla
Útvegsbankahúsið við Heimagötu
1, þegar bankinn fluttist á þann
stað þar sem hann er nú, á
Vallarlóðina. Og þá varð nú rúmt
leikpláss hjá Tona og margt bral-
lað! Toni varð fluglæs 5 ára, að
mér finnst, og hélt lengi, nær
einn, uppi merki karlkynsins í D-
bekknum innan um allar
stelpurnar. Við hinir vinir hans
vorum neðar í virðingarstiganum,
hver í sinni deild: A, B og C.
Og svo stofnaðist um þetta
leyti endingargóður og heilla-
vænlegur vinskapur við Friðrik
Jósepsson, sem síðar varð lands-
frægur lyftingakappi, með ýmsu
meiru. Við Friðrik fylgdumst sem
sagt að í „ruslakistuna" í 5. bekk.
Til að kenna þessum „skríl" voru
fengnir tveir menn; annar var
gamalreyndur úr skólanum, Lýður
Brynjólfsson, en hinn vestfirskur
kappi, Ingólfur Þórarinsson, sem
kenndi þennan eina vetur í
Eyjum; kom ekki fyrr en leið á
haust.
„Læra?"
Og svo leið fram á haust árið
1960, og maður fylgdist spenntur
með hvort Kennedy (og hans fall-
ega og ófríska kona, Jacqueline)
mundi ekki örugglega sigra þenn-
an svipljóta Nixon. En þá gerist
það einn dag, þegar bæði rigndi
og blés að austan og við sátum
að tafli, að Friðrik segir við mig,
alvarlegur í bragði: „Helgi, þetta
gengur ekki lengur!" „Hvað?"
spurði ég. „Við þurfum að fara að
læra." „Læra?" „Já, læra" sagði
Friðrik með þunga og lét svartar
þrúnirnar síga. „Já, heyrðu, gerum
það, Friðrik!"
Þetta reyndist verða eitt mikil-
vægasta augnablik lífsins. Og svo
settumst við yfir námsbækur,
með ágætum árangri; báðir með
I. einkunn eftir veturinn hjá þeim
Ingólfi og Lýð, og þar með ávísun
á að verða hækkaðir um bekk;
meira að segja um tvo bekki!
Allt sem Friðrik tekur sér fyrir
hendur er unnið af hörðu skipu-
lagi og mikilli festu; það hefur
alltaf verið þannig.
Kaldur dagur, kalt strfð,
en heitar vonir
Við biðum því spenntir við
skólasetningu haustið 1961 þegar
dregið var í dilka í 6. bekk Barna-
skólans, þ.e. skipt í bekkjardeildir,
sem nú voru aftur orðnar fjórar, A,
B, C og D, og hvaða kennara örlö-
gin mundu færa okkur.
Þetta var á válegum tímum,
Kongó-deilan skók heimsbyggð-
ina og þeir Lúmúmba og Kasa-
vúbú voru í aðalhlutverkum í
hverjum fréttatíma. Við í Borgar-
hól áttum tvo ketti, hvorn eftir
annan um þetta leyti, og þeir
fengu nöfn þessara manna:
Lúmúmba og Kasavúbú; ágætis
skinn báðir tveir. Dag Hammar-
skjöld var skotinn niður yfir
Kongó og heimurinn syrgði hann
þessa septemberdaga, en
Kennedy skammaði Krúsjeff fyrir
sífelldar kjarnorkusprengingar „í
tilraunaskyni". Heimurinn skalf.
Það var áreiðanlega kalt og
hryssingslegt þennan dag í miðju
kalda stríðinu þegar við stóðum
þarna fyrir utan skólann, ég og
Friðrik, að mestu skilningslausir á
alvöru tímanna, og biðum þess
sem mestu skipti fyrir okkur:
verða kallaðir upp. Friðrik var
æðrulaus, líkt og kappinn Þorgeir
Hávarsson forðum daga, en ég
hvarf afsíðis og gaf mig á tal við
almættið. Og viti menn: það varð
6. C, kennari Þorvaldur Sæmunds-
son. Og ekki nóg með það, við
fengum bestu skólastofuna sem
völ var á, í nýbyggingu við gamla
skólahúsið, þægilega og rúm-
góða stofu.
Við fótskör Þorvalds
Og þarna sátum við félagar við
fótskör Þorvalds þennan vetur og
göptum af undrun og ánægju og
virðingu upp í hann í öllum
tímum. Það þarf ekki að lýsa
framkomu Þorvalds eða kennslu-
háttum hans umfram það sem
Gunnhildur, Katrín og Gísli Már
gerðu í minningarorðum sínum
hér að framan.
Sem kennari var Þorvaldur líka
mikil fyrirmynd nemenda sinna,
— sem á þessum árum voru
auðvitað á miklu mótunarskeiði, í
leit að sjálfsmynd og leiðsögn í
lífinu. Og það var einmitt svo
mikilvægt á þessu tíma að sá
menningarheimur, sem Þorvaldur
opnaði okkur, einkum í íslenskum
bókmenntum og sögu íslands,
skapaði í okkur íslenskt „ídentít-
et", íslenska sjálfsmynd: Gunnars-
hólmi Jónasar, Grímur Thomsen,
Skúli fógeti, maðkaða mjölið, Árni
Oddsson og Herleg Dáð, allt þetta
sem gerir okkur stolt af því að
vera Tslendingar og finna fyrir
samkennd með gengnum kyn-
slóðum og sögu þeirra. Kannski
var þessi góða innræting eitthvað
svipuð því sem maður fékk og var
snortinn af á drengjafundum í
KFUM, þótt trúboðið væri dálítið
öðruvlsi hjá Þorvaldi, settlegra og
hóflegra.
Okkur leið vel í tímum þennan
vetur, gerðum það sem Þorvaldur
bauð okkur að gera og fundum
tilgang í öllu saman. Þannig bjó
Þorvaldur okkur út með gott nesti
fyrir lífið, nesti sem reyndist hollt
og heilladrjúgt.
Fyrir það hugsum við í þökk til
Þorvalds Sæmundssonar kennara.
Strákarnir í 6. C hjá Þorvaldi Sæmundssyni veturinn 1961-62. Myndin er tekin fyrir framan aðaldyr
viðbyggingar Barnaskólans, mót suðaustri. Talið frá vinstri: Friðrik Jósepsson (stendur fremst),
Guðfinnur G. Johnsen, Einar Vignir Einarsson (hann lést afslysförum ungur maður), Sigurður Guðnason,
Jón Ólafur Jóhannesson í Steinholti, Runólfur Alfreðsson og Helgi Bernódusson (greinarhöfundur); þessir
tveir gátu ekki verið kyrrir þótt myndataka stæði yfir; Guðmundur Sigfússon og Antoníus Svavarsson
(stendur fyrir neðan).
Ingólfur Þórarinsson kenndi
veturinn 1960-61 í Vestmanna-
eyjum.
Ingólfur er Vestfirðingur, fædd-
ur og uppalinn í Keldudal í
Dýrafirði. Hann býr nú í Hafnar-
firði og er við góða heilsu, 74 ára
gamall, fæddur 1933. Hann unir
sér við lestur og bridge-spil í
ellinni, en er líka býsna glúrinn
hagyrðingur.
Ingólfur byrjaði að kenna rétt
um tvítugt, á heimaslóðum í
Dýrafirði. Þaðan fór hann að
Drangsnesi og síðar á Patreks-
fjörð. Þegar Ingólfur kom til Eyja
haustið 1960 hafði hann kennt
tvö ár á Hvammstanga.
„Það var alger tilviljun að ég
fór til Eyja. Ég var á sjó sumarið
áður, hafði lent í slysi og ætlaði
ekki í kennslu. Ég hugði á nám í
norsku; ég hafði verið í Noregi sem ungur maður.
En mér leiddist það og fór þá á Fræðslumála-
skrifstofuna til Ingimars Jóhannessonar til að
kanna hvort eitthvað væri laust. Mér var þá sagt
að það vantaði sárlega kennara í Eyjum, og ég sló
til. Það var eitthvað liðið á haustið og kennsla
hafin þegar ég kom til Eyja. Þangað hafði ég ekki
komið áður og fannst raunar flest talsvert öðru-
vísi en ég átti að venjast. Sjósókn var ég þó vel
kunnugur, hafði farið fyrst 6 ára með fullorðnum
að vitja um hrognkelsanet; var alltaf við sjó og
átti lengi trillu.
Sigurður Finnsson skólastjóri sagði að ég fengi
„erfiðan bekk"(!) og ég yrði að taka málin traust-
um tökum þegar í byrjun. „Það er betra að gefa
svolítið eftir þegar á líður en þurfa að þyngja
róðurinn," sagði Sigurður. Það voru heillaráð.
Ég bjó í skólanum, við deildum saman stofu í
íbúð á efstu hæð skólans, ég og Bjarni
Rögnvaldsson, sem síðar varð prestur, en var á
þessum tíma nokkuð origínal persóna.
Kennslustofurnar okkar Bjarna lágu saman og
einn daginn gekk mikið á; ég hélt fyrst það væri
harður jarðskjálfti. En Bjarni hafði þá efnt til
grindahlaups í stofunni, lagt skólaborðin á hliðina
og síðan var sveitakeppni!
Mig minnir að m.a.s. 3. maðurinn, eldri maður,
allmikill að líkamsburðum, hafi búið með okkur
um tíma þarna í stofunni. Ég man bara hvað hann
blés mikið þegar hann hafði gengið alla leiðina
neðan frá Drífanda, þar sem við vorum í fæði hjá
Jónu, og upp á hanabjálka í Barnaskólahúsinu!"
Þetta gæti hafa verið Aðalsteinn Hallsson.
„Ég kynntist mest samkennurum mínum þenn-
an vetur, þeim Eiríki Guðnasyni og Lýð Brynjólfs-
syni, var heimagangur hjá þeim og þeirra ágætu
fjölskyldum. Einnig kunni ég vel við Steingrím
Benediktsson sem tók við skólastjórn þegar
veikindi Sigurðar Finnssonar
urðu alvarlegri og hann fór á
sjúkrahús.
Það var skemmtilegt að vera í
mötuneyti hennar Jónu. Þar var
Freymóður, síðar bæjarfógeti, og
Stebbi pól, stórleikari. Einu sinni
fór Stebbi með mig í vísinda-
leiðangur til þess að kanna og
mæla Hundraðsmannahelli sem
kemur við sögu í Tyrkjaráninu.
Ég kunni mjög vel við mig í
Eyjum, náttúran var yndisleg og
gaman að fara þar í gönguferðir.
Eins voraði þar fyrr en ég var
vanur fyrir vestan, orðið skrúð-
grænt á sama tíma og ekki var
grænt í rót fyrir vestan. Samt gat
ég ekki hugsað mér að ílendast í
Eyjum. Mig skorti það frelsi sem
ég var vanur í uppvexti og víð-
áttuna. Ég hugleiddi hvort ég
ætti að fara á handfæraveiðar við Eyjar um
sumarið, þegar kennslu var lokið, en áttaði mig á
því að ég þekkti ekki miðin og fór því vestur."
Ingólfur kynntist nokkrum Eyjamönnum þenn-
an vetur, 1960-61. Minnisstæðastur er honum
Binni í Gröf, sú mikla sjóhetja. „Við lentum einu
sinni á kendiríi saman, og það verð ég að segja að
engum manni, sem ég hef kynnst, hvorki fyrr né
síðar, hefur tekist að láta í sig jafnmikið af
sterkum drykk á jafnskömmum tíma og þessi
annars ekki hávaxni maður. Það var ótrúlegt;
hann var mikil kempa. Einnig kynntist ég lítillega
Sigga vídó og skipshöfn hans. Út af kunningsskap
við einn skipverja hjálpaði ég svolítið til við frá-
gang hjá þeim síðustu daga vertíðar og var að
launum boðið með þeim í „lokin". Það var
afskaplega skemmtilegt. Siggi var sérstakur
maður; ég man að hann gekk á höndum á lunn-
ingunni og blés ekki úr nös!"
Ingólfur fór frá Eyjum vorið 1961. Hann hélt
áfram skólakennslu, lengst af á Grundarfirði og
Bíldudal. En hann var réttindalaus og hætti
kennslu eftir nokkur ár og fór til sjós. Árið 1987
fluttist hann til Hafnarfjarðar og fór að vinna hjá
skattstjóranum í Reykjanesumdæmi, við stað-
greiðsluskil, og vann við það til loka starfsferils,
2002.
Ingólfur var félagsmálamaður, var t.d. í forustu-
sveit sjálfstæðismanna á Snæfellsnesi, sveitar-
stjórnarmaður í um áratug.
Við Ingólfur hittumst nýlega, og tókum tal
saman. Að því samtali loknu gaukaði hann að mér
þessari vísu (hringhend):
Gigtarskrokkur orðinn er,
einnig lokkamagur.
Flókasokka á fótum ber,
finnst mér rokkinn dagur.
Ingólfur Þórarinsson,