Fylkir - 23.12.2007, Page 19

FYLKIR - jólin 2007
19
Ótrúleg átakamál á einum mánuði
- viðtal við Guðjón Rögnvaldsson útgerðarmann, gosnóttina, leit að týndu
skipi í aftökum, strand Gjafars og undarlega röð atvika.
Gjafar Ve 300 kemur til heimahafnar.
Skin og skúrir er
dagiegt brauð, en
stundum heiiist eit-
thvað yfir sem er
svo óvænt að
undrun sætir. Á eins
mánaðar tímabili
upplifði Guðjón
Rögnvaidsson
ótrúlega atburði,
eldgosið í Heimaey
23.janúar 1973, heimilisleysi upp
úr þurru, leit að týndum bát í
aftaka veðri austur af íslandi og
fleira og fleira og mánuði síðar
strand bátsins sem hann var vél-
stjóri á, Gjafars VE 300.
"Þetta var allt með sérkennilegum
og tilkomumiklum atvikum og
atburðum," sagði Guðjón," sumt
gleðilegt, annað dapurlegt og
sorglegt. Þetta var eins og þegar
skýjaþykkni hrannast upp og
maður veit ekkert hvaðan á mann
stendur veðrið. í desember vorum
við með Gjafar í skveringu f
Reykjavík . Þá var Rabbi skipstjóri
orðinn veikur og hann andaðist í
desember. Ég hafði verið með
honum frá 1969 . í janúar keyptu
Teddi Vestmann og Hilmar Rós
Gjafar, en það var nú þannig að
Rabbi vildi frekar selja Ágúst
Guðmundssyni og Einari Olaf-
ssyni bátinn. Teddi og Hilmar
urðu ofan á. Gjafar var þá ennþá í
Reykjavík og ég var ráðinn vél-
stjóri áfram. Við sóttum bátinn til
Reykjavíkur í janúar og komum
heim til Eyja aðfaranótt 22.
janúar. Þann dag var ég síðan að
vinna um borð í bátnum í Eyjum
,en við vorum að gera við og rífa
fyrir framan vélina. Um kvöldið
kom Ragnheiður kærasta mín og
sótti mig en við bjuggum uppi á
lofti hjá pabba og mömmu á
Brimhólabraut 23 með litla pey-
jann okkar, Einar Þór.
Fyrstur um borð kom Gústi
Guðmunds með Ásu kasólétta
Um nóttina var ræst út rétt fyrir
kl. 2 og tilkynnt um gos austur á
Eyju og það barst út eins og eldur
í sinu að allir ættu að fara að
höfninni í bátana. Ég fór strax
niður að höfn til þess að Ijúka við
viðgerðina og gera sjóklárt. Pabbi
Ragnheiðar náði í hana og Einar
Þór og kom með þau um borð á
eftir mér.
Sá fyrsti um borð í Gjafar á eftir
mér var Gústi á Kapinni með Ásu í
Skógum kasólétta af Ágústi
Grétari. Það var tilkomumikil sjón.
Gústi kom strax niður í vél til þess
að hjálpa mér. Þegar vélin var klár
settum við í gang og rokkurinn
malaði eðlilega. Mér fannst eins
og við hefðum verið um hálfa
klukkustund að þessu, en þegar
ég kom aftur upp á dekk var skip-
ið orðið troðfullt af fólki. Þetta var
ótrúlegt og þá áttaði maður sig á
alvörunni. Ég minnnist ótal andli-
ta, margra einstaklinga sem nú
eru gengnir á vit forfeðra sinna.
Skipið var orðið svo smekkfullt að
við urðum að sleppa og dóla frá
bryggjunni til þess að fólk færi í
aðra báta líka. Hilmar Rós var
skipstjórinn og það var lagt í
hann til Þorlákshafnar. Það var
allsstaðar fólk, í nótakassanum,
það svaf í vélarrýminu, á dekkinu,
allsstaðar.
430 manns í 250 tonna bát
Við töldum a.m.k. 430 manns um
borð í þessu 250 tonna skipi sem
var með einn gúmmíbjörgunar-
bát fyrir 12 manns.
Það var bullandi sjóveiki um borð,
ekkert til af plastpokum fyrir þá
sjóveiku, en við notuðum potta,
fötur, koppa og kirnur og allir
vaskar voru fullir af ælu. Þetta var
skelfilegt, en svona var raun-
veruleikinn. Það var tekið vel á
móti okkur í Þorlákshöfn og fólk
var fegið landtökunni úr sneisa-
fullum bátnum. Við fórum síðan
aftur til Eyja að sækja fleira fólk
og vorum komnir þangað undir
hádegi. Þá var fámennt á bryg-
gjunum, aðeins pabbi og Jón í
Berjanesi. Jón hafði skyndilega
hætti við að fara til lands fyrr um
nótinna vegna þess að amma í
Hlíðardal átti 12 kindur og Jón
vildi ekki skilja þær einar eftir.
Þegar pabbi sá Jón stökkva í land
stökk hann á eftir honum því
hann vildi ekki að Jón yrði einn
eftir. Þannig er þetta samfélag
okkar Eyjamanna sem betur fer.
Kindurnar voru í kofa við
Vestmannabraut 65, því þá var
þetta heimilislegt og menn höfðu
rollur við heimahús eins og þeir
gera ennþá í Færeyjum. Pabbi og
Jón reyndu að hleypa kindunum
út og vildu koma þeim eitthvað ú
á Eyju, en þær vildu sig hvergi
hreyfa, skynjuðu að ekki var allt
felldu og vildu halda sig við
kofann sinn. Þennan dag var
ákveðið að taka veiðarfærin um
borð , en ég fór austur á Eyjum til
þess að aðstoða við slátrun á
nautgripum Tobba á Kirkjubæ í
Hraðfrystistöðinni. Ég hafði verið í
sveit á Kirkjubæjum og skyldan
kallaði. Milli 30 og 40 skepnum
var slátrað. Ingvar tengdasonur
Tobba, Ingi, Berti , Magnús,
Háagarðsbræður og fleiri sá um
slögtunina Það var búið að slátra
Síédegis og þá var að bera út úr
húsunum á Kirkjubæ. Líklega átti
ég síðasta símtalið frá
Kirkjubæjunum, því ég hringdi í
Tobba sem hafði farið upp á land
með flugi um morguninn og
spurði hann hvað hann legði
áherslu á að taka úr húsunum.
Það eina sem Þorbjörn vildi fá var
málverk af bænum sem hann ólst
Guðjón Rögnvaldsson,
útvegsbóndi og fyrrverandi
vélstjóri Gjafars Ve
upp á í Fljótshlíðinni. Það hafði
forgang.
Leit að Sjöstjörnunni
í aftaka veðri
Svo fórum við til Reykjavíkur með
veiðarfærin og nýja bílinn hans
Tedda ofan á nótinni. Það var
skrautlegt, en það var gos, það
fyrsta í heiminum í byggð, á lóð
þeirra Kirkjubæinga, í gróinni
byggð Eyjamanna. Við vorum
nokkra daga í Reykjavík, en þá
tók, Örri, Örn Erlingsson
Suðurnesjamaður, við Gjafari.
Hann vildi fara strax á veiðar, án
tafar, en við stóppuðum það,
menn urðu aðeins að fá tíma til
þess að anda og finna sér og
sínum einhvern samastað á fasta-
landinu. Við fórum síðan fyrstir
Eyjabáta á loðnumiðin fyrir aus-
tan land, rótfiskuðum og lön-
duðum úr nokkrum túrum þan-
gað til allar hafnir fyrir austan
voru orðnar fullar af loðnu. Á
meðan við vorum fyrir austan
lentum við í leit að Sjöstjörnunni
sem var á heimleið frá Færeyjum
með 5 um borð, þrjá karlmenn og
tvær konur. Það var slíkt aftaka
veður að það var engu líkt og
þegar við vorum komnir áleiðis til
Færeyja í leitinni sem stjórnað var
af varðskipi, þá gátum við hrein-
lega ekki snúið við vegna haftaka.
Það var ekki hægt að snúa upp í
ölduna. Við leituðum í sólarhring,
en sáum í rauninni aldrei út úr
augum. Það fannst aldrei tangur
né tetur af Sjöstjörnunni, en við
vorum þakklátir fyrir að lifa leitina
af.
Gjafar kolstrandaður
Þegar allt var orðið kjaftfullt á
Austfjarðahöfnum var ekkert
annað að gera en sigla vestur fyrir
land. Við tókum kóssinn á
Grindavík með fullfermi af loðnu.
Það var leiðinda veður, við með
bilaða loðnudælu og það var
ákveðið að setja hana í land í
Þorlákshöfn þar sem Himmi Rós
tók á móti henni til viðgerðar. Við
héldum síðan áfram til
Grindavíkur og þegar við vorum
komnir þangað tók Hilmar Rós á
móti okkur með loðnudæluna
klára. Löndunin gekk vel. Það var
mikill hugur í Örra að fara aftur út
til veiða sem fyrst, þótt menn
hefðu sagt honum að það væri
ekkert vit í að fara út frá Grindavík
í því veðri sem var. En Örri hélt
sínu striki og þann 22. febrúar
1973 var siglt út frá Grindavík.
Skyndilega missti Örri sjónar á
merkjum á siglingaleið og við
lentum í pytti innan skerja. Gjafar
var kolstrandaður. Sjórinn gekk
yfir okkur í síbylju og lamdi skip-
inu frá stjórnborða til bakborða á
víxl. Við urðum algjör leiksoppur
náttúruaflanna, en það var ekkert
hægt gera annað en bíða eftir
björgun og vona það besta.
Brimskaflarnir gengu sífellt yfir
bátinn og skipið dansaði eftir
aðfallinu og útfallinu í brim-
garðinum, strandað. Ég hafði það
hlutverk að vera í talstöðvarsam-
bandi við Gufunes, sem bar á milli
í björgunarsveit Grindvíkinga og
ég taldi menn frá borði til þess að
engin mistök yrðu. Við vorum 12 í
áhöfn.
Þegar ég fór í björgunarstólinn
lágu möstrin á móti sjó, en skyn-
dilega valt báturinn yfir á hina
hliðina undan brimsköflunum og
ég dúndraði á bólakaf við síðu
skipsins. Sem betur fer gat ég
hangið í stólnum, annars væri ég
ekki til frásagnar, en björgunar-
menn toguðu og toguðu í stólinn
og skyndilega þegar báturinn valt
aftur út þá skaust ég upp í loftið
eins og eldflaug, en hékk
blessunarlega í stólnum. Öllum
var bjargað giftusamlega í land
en Gjafar varð til undir höm-
runum.
Nú er bara eitt eftir enn
Um nóttina þegar maður hentist
fram og til baka í strönduðum
bátnum þá var svo sem ekki tími
til að hugsa margt, en þó hafði ég
miklar áhyggjur af framtíð litla
drengsins okkar, Einars ÞÖrs og
mömmu hans, en þau voru komin
til Reykjavíkur. Á sama tíma og
þetta gekk yfir um nóttina vak-
naði Einar Þór, sem vaknaði þó
aldrei á nóttunni, og fékk óstöð-
vandi grát. Það er margt skrítið.
Á útleið í síðasta túrinn kom
Hilmar Rós með tösku til mín frá
Ragnheiði.í töskunni voru rúmföt,
en ég vissi ekki einu sinni hvar ég
átti heima þótt það væri búið að
leigja íbúð fyrir okkur. Ég mundi
þó símanúmerið. Þannig var þetta
allt svo óraunverulegt. Ég var rétt
búinn að setja rúmfötin á þegar
ógæfan dundi yfir. Við Teddi
vorum einmitt að spjalla saman .
Það var búið að vera alls konar
bras á okkur með bilunum að
undanförnu og ég segi Jæja
Teddi nú er brasið búið hjá
okkur." " Nei, það er eitt eftir "
svarar Teddi að bragði og rétt á
eftir sfrönduðum við.
Rabbi þú passar
frímerkjasafnið fyrir mig
Teddi átti mjög verðmætt
frímerkjasafn og var með það um
borð í Gjafari. f bátnum var
sjúkraklefi fyrir aftan bestikkið í
brúnni. Þegar báturinn strandaði
fórum við Teddi strax niður í vél
tilþess að freista þess að halda
Ijósavélinni gangandi og það
gekk þangað til hún bræddi úr sér
vegna þess að hún náði ekki kæli-
vatni í hallanum. Við vorum satt
að segja háífhræddir niðri í vélar-
rúmi við þessar aðstæður, en svo
fórum við upp og í klefann hans
að sækja frímerkjasafnið. Það var
náttúrulega vonlaust að ætla sér
að fara með frímerkin í land í
björgunarstólnum, svo við fórum
( sjúkraklefann og þar hengdi
Teddi frímerkjasafnspakkann upp
á snaga um leið og hann segir
stundarhátt:" Rabbi, þú passar
frímerkjasafnið fyrir mig. " Síðan
fórum við í land í öruggum hön-
dum björgunarmanna í Grindavík
í gegn um brim og boða.
Daginn eftir þegar fjaraði fórum
við nokkrir út í Gjafar til þess að
skoða aðstæður. Það var eins og
það hefði orðið sprenging bát-
num, í borðsal, vélarrými,
allsstaðar, allt á tjá og tundri og í
molurh, en í sjúkraklefanum hékk
frímerkjasafnið hans Tedda á sna-
ganum góða, Óskemmt með öllu."