Ný vikutíðindi - 06.04.1962, Blaðsíða 3

Nf VIKUTlÐINDI
I
til staðar, en ebld megna
þeir að grípa fram fyrir hend
umar á húsráðamda, sem er
svo annt um að blekkja sjálf
&n sig á því, að brennuvarg-
^rnir séu bara meinleysingj-
ar og vinir (Þarna sérðu,
Þeir hafa ekki einu sinni eld-
spýtur!) Því fer sem fer.
Eg geri ráð fyrir því, að
sem nágranni þýzkalands
liafi höfimdur hugsað sér naz
istana sem brennuvarg-
^ba.. Nazisminn er nú
sigraður, nema aðeins í
hugum dreifðra, æstustu á-
Iiangenda hans, en engu að
síður á leikritið erimdi til alls
heimsins i dag. Nýir brennu-
vargar eru að smeygja sér
á lýðræðisheimilin. Þeir
^ifðast nógu meinlausir, en
eru ýtnir, — og þeir eru
iyrst og fremst hættuiegir.
Og þegar þeir hafa komið
benzintunnunum fyrir á ,,háa
ioftinu" megna efcki iðrunar-
yfirlýsingar menntamanna
°g nytsamra sakleysingja að
koma í veg fyrir hið óhjá-
^Væmilega — að þeir brenni
I^úsið til grunna.
Leikstjóranum, Baldvin
Halldórssyni hefur télíizt á
leiktjöld, sem sézt hafa á
sviði hér upp á síðkastið, og
vex með hverju verkefni
sínu.
Og þá er komið að leikur-
unum sjálfum, sem skila hlut
verkum sínum á þann hátt,
sem bezt verður á kosið.
Gísli Halldórsson hefur að
vísu fydr löngu skipað sér
í röð fremstu skapgerðarleik-
ara okkar, og erfitt fyrir
hann að bæta mildu við fyrri
sigra. Til þess þyrfti hann
slíkt óskapahlutverk. Bieder-
mann gefur nokburt tækifæri j
til átaka, og hvergi bregzt
Gísli. Leikur hans er sam-
kvæmur hlutverkinu, sann-
færandi og eðlilegur.
Brennuvargarnir, sem þeir
FIosi Ólafsson og Haraldur
Björnsson leika, eru harla
ógeðfelldar persónur, og í
meðförum þessara ágætu leik
ara eru þeir sízt hugnanlegri
en ástæða var til. Flosi hef-
ur aidrei fengið annað eins
tækifæri á sviði og þétta, og
hann leysir vandann af
stakri prýði. Haraldur hef-
ur brugðið sér í mörg gerf-
in um ævina, og sjáifsagt
snilldarlegan hátt að leysa
6rfitt vandamál, uppsetningu
leikritsins við þsér aðstæður,
S6m fyrir hendi eru í kvik-
^yndahúsinu fyrrverandi.
^að eitt, að tjald skuli ekki
Vera fyrir sviðinu, þegar á-
horfandinn kemur inn, gefur
til kynna, að ekki séu allar
aðstæður þarna eins og bezt
Vorði á kosið. Og það er
sannarlega vel af sér vikið.
Eldsvoðinn er beinlínis hrika
kgur.
Leiktjöld Steinþórs Sig-
hefur 'hann ekki átt í mikl-
um erfiðleikum með þetta
gerfið, enda er hans þáttur
stór og eftirminnilegur.
Önnur hlutverk sem eru
smærri, en þó er ástæða til
að geta allra, sem að þess-
ari listrænu sýningu hafa
unnið. Brunaverðirnir eru
eftirminnilegt og nýstárlegt
fyrirbrigði á sviði, og sóma
sér vel undir rösklegri stjórn
Valdimars Lárussonar.
Innkoma þeirra var ó-
hugnanleg, og hlutverk
Urðs3onar eru líka með slíik-
Uríl ágætmn, að ekki verður
a betra kosið. Steinþór hef-
Ur ^nnið mörg vandasöm
MINNINGARKORT
KRABBAMEINS-
Rélags Islands
fást á eftirtöldum stöð-
11111: Skrifstofu félags-
ins. Blóðbankanum. Bar-
ónsstíg, ölliun apótek-
uni í Reykjavík, Kópa-
v°gi og Hafnarfirð;
Verzl. Selás, Selási
Ouðbjörg Bergmann,
Háteigsv. 52; Afgr.
TÍMANS, Bankastræti
Hanlel verzl., Veltu-
sundi 3; skrifst. Elli-
heirnilisins Grund og
verzl. Steinnes, Seltjarn-
arnesi; Pósthúsinu í
Hvík (áb.bréf) og öllum
Póstafgreiðslum á land-
■— (Geymið aug-
lýsinguna).
Kvabbanieinsfél. Islands.
þeirra óljóst í fyrstu,
en skírðist von bráðar.
Þröngt sviðið skar þeim
stakk, þar eð þeir máttu ekki
skyggja á aðra leikendur, en
bjargaðist furðanlega. Jó-
hanna Norðfjörð leikur tauga
1 óstyrka eiginkonu Bieder-
1 manns af stakri prýði,
Brynja Benediktsdóttir leik-
1 ur vinnukonu af mikilli natni
Karl Guðmundsson ’leikur
1 menntamanninn, sem fylgt
^ hefur brennuvörgunum, en
] iðrast um seinan. Óttar
! Guðmundsson kemur inn 1
gerfi lögreglumanns.
GRÍMA á skilinn áhuga
okkar allra. Starfsemi þessa
unga félagsskapar hefur ver-
ið með mikilli prýði, og verk
efnin leyst af hendi af snilld.
Þess vegna ber okkur skylda
að hlú sem bezt að starfi
þessa unga og áhugasama
fólks. Við fáum okkar skerf
endurgoldinn með glæsileg-
um og ánægjulegum leiksýn-
ingum. — BH.
3ffcÆxi?iðuji, .CojisomaÓuA:
PISTILL DAGSINS
REYKINGAR
CG liRABBAMEIN
Þegar lungnakrabbi færðist í vöxt í
heiminum og læknar tóku að velta fyrir
sér orsökunum beindist athygli þeirra
fljótt að sígarettunum. Það var síður en
svo tilviljanakennt, því að um sama leyti
og krabbameinið færðist í vöxt höfðu síg-
arettureykingar einnig verið að aukast til
muna. Allt frá því að skrælingjar komu
mönnum Kólumbusar í kynni við þetta
furðulega eiturlyf hafði aldrei verið gert
eins mikið til að koma fólki upp á reyk-
ingarlagið, eins og einmitt á árunum, rétt
áður en memi tóku eftir krabbameinsaukn
ingunni. Síðan iiefur sá áróður, sem beitt
hefur verið af tóbaksframleiðendum verið
haldið í horfinu með nýrri auglýsinga-
tæluii í samræmi við kröfur tímans.
En þótt rannsóknir á hmgnakrabba
hafi nú staðið markvisst yfir í tugi ára,
hefur engin fullnaðarsönnun fengist fyr-
ir því að lungnakrabbi stafaði af sígar-
ettureykingum. Það er svo annað mál að
nærri því er sannað að reykingar hjálpa
til við að æsa krabbann upp. Þjóðviljinn
birti nýlega viðtal við rússneskan vísinda-
mann, sem Iýsti því yfir, með þeim hroka,
sem báðum er eiginlegur, Rússum og Þjóð
viljanum, að krabbameinið yrði brátt
sigrað. Þetta liefur svo sem heyrzt að
vestan líka. En á meðan deyja árlega
milljónir manna úr þessum erfiða og
kvalafulla sjúkdómi.
Á íslandi höfum við heyrt margar kenn
ingar um uppruna og eðli krabbameins,
þó einkum magakrabba. Þær koma frá
prófessor Dimgal, við Barónsstíg. Sumar
kenningar lians hafa vakið athygli, á er-
lendum læknaþingmn og orðið umræðu-
efni í víðlesnum læknatímaritum. íslenzk-
ir kollegar hans lilæja og við, leikmenn-
írnir vitum ekkert í okkar haus. Vel get-
ur verið að Dungal sé mikill og góður vís-
indamaður. Það væri þá ekkert nýtt und-
ir sólhmi á Islandi, þótt snjall maður
væri hér vanmetinn af löndum sínum, En
megmn við fá meira að heyra frá Dung-
al.
Það hefur verið ritað mikið um krabba
mein í íslenzk blöð og farið tiltölulega fá-
um orðmn um skaðsemi reykinga. En um
þessar mundir stendur yfir í Bretlandi
mikil herferð gegn . sígarettureykingum
Brezkir læknar birtu nýlega skýrslu og
og segja fullum fetum að sígarettur séu
stórhættulegur krabbameinsvaldur. Afleið
ingarnar hafa verið þær í Bretlandi að
sígarettureykingar hafa miimkað stórlega
og menn halla sér nú frekar að pípum
og gerðu þeir þó ekki svo lítið af því þar
í landi. Hér á landi höfðu fréttir af þess-
ari skýrslu svo og önnur smávægileg skrif
um krabbameinið einkum þau áhrif að
sígarettusala í lausasölu jókst. Við erum
dálítið seinir til, íslendingar. En það get-
ur stundum verið kostur, því má bæta við.
En eflaust er það ekki svo í þessu til-
felli.
Sígarettureykingar hljóta að vera í
meira lagi skaðvænlegar. Það finna þeir
auðveldlega, sem reykja mikið daglega,
kannske meira en einn pakka, tuttugu síg-
arettur. Þeir segja að meira en pakki á
dag sljóvgi heilastarfsemina, valdi stund-
um velgju, auki á þreytu manna þegar
hún er mikil svo og á kvíða og óróleika.
Með tímanum koma svo alls konar stingir
og verkir, sem kalla mætti tóbakseitrun,
að ekki sé talað um svokallaðan tóbaks-
hósta, sem er svo einstaklega ómerki-
legur og sóðalegur hósti. Það mætti stmid
um liahla að sumir menn með tóbakshósta
væru lireinir aumingjar, svo mikið kjöltur
er þessi hósti, sem annars er til óþæg-
inda.
Þrátt fyrir þessa vitneskju og ka:::i-
ske heldur dapra reynslu af sígaretture k-
ingum er haldið áfram. Það er erfitt að
hætta. Vaninn er sterkur, og það þy’i'r
tnörgum ekki gott að reykja, þótt ]:eir
reyki mikið daglega og hafi gert um árrbil
Menn, sem vilja liætta að reykja beita
allskonar ráðum, til að yfirstíga vanann.
Og það hafa verið kennd mörg ráð tál að
hjálpa mönnum. En oft virðist eklíert
duga. Eftir því sem maður kemst nsst
þá virðist skýringin aðallega vera sú að
sá sem er að reyna að hætta að reykja
er fyrirfram sannfærður um að hoi: m
takist það elilti, kannske vegna þess að
hann hefur heyrt það margsinnis, h.að
það sé erfitt. Og sennilega er það aTveg
satt. Miklir sígarettumenn ern eins og
þeir liafi misst eitthváð af sjálfum r.ér
þegar þeir hafa ekki sígarettu við Iiend-
ina og vita af því, eða hafa hætt.
En úr því að verið er að ræða um sígar-
ettureykingar er ekki úr vegi að minnast
eitthvað á sígarettureykingar unglinga og
barna. Vísir upplýsir það á dögunum, eft-
ir Læknablaðinu, að þriðja eða fjórða
livert barn á skólaskyldualdri í Reyíija-
vík, reyki sígarettur. Efalust mismunandi
mikið, eftir aldursflokkum, Þetta er ckki
glæsiíeg niðurstaða á einni skoðanak nn-
un, sérstaklega þegar á það er litió að
sígarettur eru ekki mikið auglýstar á ís-
landi, vegna þess að það er bannað. Ilvað
veldur? Ekki verður reynt að svara því
hér, en óhætt má teljast að taka rndir
með Dungal þegar hann segir í Vís , að
nauðsynlegt verði að byrja á börnu nm,
til að stemma stigu við útbreiðslu lurgna-
krabbameins á íslandi. Hér er við crfitt
vandamál að glíma. En mikið veltnr á
foreldrunum. Þau eru auðvitað í slæriri
aðstöðu til að leiðbeina bömmn símr a ef
annað reykir, að eklii sé talað um Læði.
Þau verSa því að byf ja á sjálfmr sér.
Það verður aldrei nein afsökun fyrii ,.au
að vaninn sé orðinn svo sterkur aí þau
geti ekki hætt. Það verkar oft öfugt að
taka þannig á málinu. Þau verða að
miimsta kosti að reyna að hætfca.