Uppeldi og menntun - 01.01.2011, Síða 13

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (1) 2011 13
elSa S igr ÍÐUr JÓnSdÓtt i r
iðulega verið fest í sessi. Þvert á móti ætti auðvitað að nota nýja tækni í skólastarfi til
þess að gera róttækar breytingar á vinnuumhverfi og ryðja nýjar brautir. Á mínum
yngri árum taldi ég að nýta mætti tölvutæknina til þess að umgangast þekkingu á
nýjan hátt, ekki aðeins til þess að afla hennar eða skilja heldur til að nota hana. Ég
er enn sannfærður um að tölvutæknin sé mjög vannýtt til þessa í skólastarfi og mun
sennilega snúa mér að því áhugamáli mínu aftur eftir nokkur ár. En ef við skoðum
þróun í tæknimálum undanfarinn áratug eða tvo þá hafa áhugaverðustu breyting-
arnar orðið til að auka samskipti, hvort heldur er fyrir tilstilli vefsins, með dreifingu
þekkingar og samskiptaforrita eða þróun farsímatækninnar. Skólinn ætti að taka mið
af þessari byltingu í endursköpun sinna starfshátta. Samskipti í samfélagi framtíðar
verða allt önnur en við vöndumst á síðustu öld og skólinn ætti að búa sig og nem-
endur sína undir þau.
Verknám eða bóknám?
Þú hefur rætt um bóknámsrek, að bóknámið ýti verknámi til hliðar.
Fólk lærir af því að lesa og hlusta en umfram allt af því að gera hlutina og þar með
af eigin reynslu. Meira að segja þessa staðreynd þurfa flestir að uppgötva sjálfir, af
eigin raun. Fræðilegt og verklegt nám þarf ætíð að flétta saman, en það er eftirtektar-
vert hve nám hefur í ríkum mæli verið flutt af starfsvettvangi og inn í skóla. Nánast
allt þarf að fara fram innan veggja skólans. Í öllu námi, ekki síst í starfsnámi, tel ég að
best sé að vefa saman nám í starfi og á bók og eiginleg starfsþjálfun eigi síðan að fara
fram á vinnustaðnum þegar fólk hefur verið ráðið í vinnu. Ég tel tvenn meginrök fyrir
því að náminu er oft hagað þannig að starfsnámið rekur lestina á námsferlinum, þótt
það ætti ekki að vera þannig. Önnur eru skólakerfisrökin, þ.e. að nauðsynlegt sé að
hafa ungt fólk í bóknámi til að byrja með til þess að það geti fært sig til, skipti það um
skoðun, sem virðist skynsamlegt. Fjölbrautakerfið, sem einkum var hannað til þess að
jafna virðingarstöðu ólíkra námsgreina, átti einnig að auðvelda þeim nemendum að
flytja sig sem vildu færa sig úr bóklegu námi yfir í verklegt. Eftir að hafa kannað málið
komst ég að því að í reynd skipti þetta ekki miklu máli fyrir nemendur. Verknáms-
nemendur, sem áttu auðvelt með bóknám, færðu sig yfir í bóknámið en almennt var
tilfærsla lítil. Þessi rök héldu því tæplega. Hin rökin eru í raun kröfur atvinnurekenda
sem vilja hafa starfsþjálfun á vegum skólans frekar en þeirra sjálfra. En ég nefndi að
nám sem áður var úti í atvinnulífinu, starfsnám af mörgu tagi, hefur verið fært inn
í skólana. Þetta er bóknámsvæðing allrar menntunar og er alþjóðlegt fyrirbæri; að
sumu leyti skynsamleg en að öðru leyti ekki. Þessu hefur lengst af verið þannig háttað
í læknisfræði og lögfræði en síðan einnig í landbúnaði og iðnaði og smám saman
öllum öðrum greinum. Fyrir þessari bóknámsvæðingu eru ýmis rök, svo sem aðgengi
allra að starfsmenntun og að þröngir hagsmunir hindruðu ekki fólk í að komast í
læri hjá meistara í iðnnámi. Reynslan sýndi einnig að þótt sterk rök væru fyrir því
að menntunin færi fram á vettvangi var oft pottur brotinn í leiðsögn; nemarnir voru
stundum settir í aðstoð sem ekki fólst í því að fást við alvöru verkefni.