Ný vikutíðindi - 28.07.1972, Blaðsíða 6

6
NÝ VIKUTÍÐrWDI
Maðurinn, sem sökkti
ROYAL OAK
Ifiaiin var elifiii lictjan, scm Iivllt var að §igri loknum,
fyrir að sökkva bcitiskipinu
STYRJÖLDIN hafði ekki
staðið lengi. Það var í október
1939, á öðrum mánuði hildar-
leiksins, sem átti eftir að verða
langur og blóði drifinn. I meir
en viku hafði Canaris aðmír-
áll dvalizt stöðugt á skrifstofu
sinni i Bendelstrasse 14. Þar
hélt hann til nótt sem dag og
gaf sér aðeins nokkra stunda
hvíld annað slagið og hallaði
sér þá á sófa í skrifstofunni.
Starf hans var miklu meira en
eins manns verk, en Canaris
var illa við að hafa nána að-
stoðarmenn, og nú sízt af öllu.
Fyrstu vikurnar voru honum
lang-erfiðastar, þvi að þá
streymdu að skýrslur í þús-
undatali. Ráðabrugg og áætl-
anir, sem um mörg ár höfðu
verið í undirbúningi, voru nú
að bera ávöxt. Margar upplýs-
inganna voru þýðingarmiklar,
en margar voru líka gagnslaus-
ar. Þær komu frá öllum hlut-
um jarðskorpunnar, sendar í
bréfum, símtölum, á dulmáli og
í útvarpi. Hverja smáupplýs-
ingu varð að athuga gaumgæfi-
lega, ,hva(5a,gildi hún,kyn£Ú,Æ9
hafa í nútíð og framtíð.
Það var eftir miðnætti dag
nokkurn í þessum októbermán-
uði, að dulmálsskeyti kom —
skeyti, sem hafði haldið að-
mírálnum andvaka um skeið.
Loksins var það komið. Það
hljóðaði á þessa leið:
„VIÐ GERÐUM ÞAÐ PRI-
EN“
Aðmírállinn réði vart við
sig af sigurgleði. Hann hringdi
upp Hitler og Dönitz og sagði
þeim fréttirnar. Því næst
hringdi hann til fréttastofunn-
ar Deutsches Nachrichten Ber-
eau og skýrði þeim nákvæm-
lega frá afreksverki Gunthers
Prien skipherra, hetju þýzka
flotans, er hann að næturlagi
skaut tundurskeytum úr kafbát
sínum og sökkti brezka orustu-
skipinu Royal Oak í herskipa-
læginu Scapa Flow, sem full-
yrt var að ógerningur væri að
komast inn í fyrir kafbáta.
Aldrei fyrr hafði óvinakaf-
bátur komist inn í Scapa Flow,
og aldrei hafði nokkur látið
sér detta slíkt í hug. En Pearl
Harbour Englands hafði auð-
veldlega orðið skotspónn hins
þýzka ofurhuga. Scapa Flow,
sem var álitið sterkasta flota-
vígi í heimi, hafði orðið fyrir
þýzkri árás.
Á hálftíma fresti skýrði
þýzka útvarpið frá þessum
sigri allan næsta dag. Fyrst
þessi árás tókst svona vel, þá
sýndi það sig að þýzki flotinn
stóð ekki langt að baki flota
bandamanna. — En sigurinn
steig nazistaforingjunum til
höfuðs. Sérfræðingar þeirra í
flotamálum ráðgerðu fyrirsát-
urshernað kafbáta á skipaleið-
um bandamanna við Noreg, ís-
lnd og jafnvel við Stóra-Bret-
land. Eftir árásina á Scapa
Flow þóttust sérfræðingarnir
þess fullvissir, að Þýzkaland
kæmist vel af án stórra skipa.
Þýzkaland myndi vinna orust-
una á hafinu með kafbátum.
Móttökuhátíð fyrir hina
þýzku hetju frá Scapa Flow
var undirbúin. Aldrei fyrr í
frægðarsögu Þýzkalands myndi
sigurvegara fagnað eins og nú
skyldi gert. Blómum átti að
rigna yfir hann og hersveitir
af ungum stúlkum í hvítum
klæðum áttu að ganga í skrúð-
fylkingu á eftir honum, syngj-
andi honum lofgerðarkvæði,
þýzku hetjunni.
Nokkrum dögum síðar kom
kafbáturinn B—06 til Kiel.
Það var illt í sjóinn og veðrið
leiðinlegt, en það hindraði ekki
þúsundir manna og kvenna í
að fagna skipshöfninni. Sam-
kvæmt áætlun rigndi blómum
iyfir_ „prien,, irkafbátsfgringja.
Hann var opinberlega sæmdur
æðsta heiðursmerki þýzka flot-
, ans, viðtöl við hann birtust í
I >-í 7--\ ’ Xr: - .
öllum helztu útvarpsstoðvum
í Þýzkalandi. Voldug veizla
var haldin honum til heiðurs í
aðalstöðvum flotans og á eftir
sigurdansleikur, til óumræði-
legs fagnaðar yfir því, að
Royal Oak væri nú á sjávar-
botni og hefði þrifið með sér
meir en átta hundruð brezka
sjóliða í bráðan bana.
Þegar hátíðahöldin stóðu
sem næst, læddist óeinkennis-
klæddur maður frá kafbátn-
um, par sem hann lá bundinn
við herskipalægið. Þótt öll blöð
birtu nöfn og störf allra af
áhöfn kafbátsins, var aldrei
minnzt einu orði á þennan
borgara. Honum hafði ekki ver
ið boðið til veizlunnar. Hár,
grannur, karlmannlega vaxinn
gekk hann rösklega til hótels-
ins Goldenen Löwen í Kiel.
Allt látbragð hans bar vott
um að hér fór hermaður í
þess orðs fyllstu merkingu. En
hann var þreyttur, ákaflega
þreyttur. Hinir máttu fara á
dansleik og njóta sigurgleðinn-
ar. Þeir myndu drekka sig
fulla, og í ölæðinu kyrja í draf
andi söng „Horst Wessel“ og
„Deutschland úber alles“.
Hann kærði sig ekki um slíkt
gaman. Hinn dularfulli borgari,
sem svo laumulega gekk frá
borði, var gersneyddur orðinn
allri löngun í ærsl og gleðskap.
Það eina, sem hann þráði, var
að sofa.
Hann svaf langt fram á næsta
dag. Er hann var kominn á
ról, fór hann með járnbrautar-
lest til Hamborgar, en þar
steig hann upp í flugvél, sem
átti að fara til Berlínar. Hann
veitti því athygli að öll blöð
birtu sömu fyrirsögn á fremstu
síðu stórum stöfum:
„HETJUDÁÐ PRIENS KAF-
BÁTSFORINGJA“.
Hann yppti öxlum fyrirlit-
lega. En hver var þessi dular-
fulli maður? Rétt nafn hans
var Alfred Wehering, það hafði
hann skrifað í dagbók hóteis-
ins. í fyrsta sinni í sextán ár
hafði hsnn nú skrifað sig sínu
rétta nafni.
Hinar fagnandi þúsundir í
Kiel höfðu aldrei heyrt hans
getið. En hvað um það, þannig
var báttur heimsins, Hann jós
blómum og heiðursmerkjum
og fögrum ræðum yfir Prien
kafbátsforingja, þennan ríg-
montna asna. Framtíðarsaga
nazistanna mundi hylla Prien
sem sigurvegarann frá Scapa
Flow.
En það var þó ekki svo að
Alfred Wehering skipherra, öf-
undaði Prien af frægð hans.
Hann hafði sjálfur orðið henn-
ar aðnjótandi áður fyrr, í
fyrri heimsstyrjöldinni. Hann
'hafði tekið þátt í orustunni við
Kattegat með herskip sitt, og
á Miðjarðarhafinu og á Spáni
hafði hann verið í herþjónustu.
Það var á Spáni, sem hann
vann með manninum, sem nú
var húsbóndi hans, Walter
Wilhelm Canaris.
Hann átti nú að hitta Canar-
is og lýsa sig lausan til næsta
starfs. Heimurinn mátti hugsa
hvað hann vildi. Canaris vissi
þó, hver var hin raunveru-
lega hetja frá Scapa Flow.
Royal Oak hafði ekki verið
sökkt af hinum hégómlega kaf
bátsforingja Prien, heldur af
Alfred Wehering.
Aðmírállinn beið eftir Weh-
ering, en þeir voru tengdir
þeim böndum einum, sem sam-
starf þeirra á Spáni hafði skap-
að, þeir höfðu ekki sézt svo ár-
um skipti, en samt höfðu þeir
alltaf haft ósýnilegt samband
hvor við annan.
Enginn mun nokkru sinni fá
að vita, hvað þessir tveir menn
töluðust við, en gizka má á
það. Án efa hefur Canaris ósk-
að honum til hamingju og hrós
að honum fyrir framúrskar-
andi glæsilega njósnastarfsemi.
Hann hefur e.t.v. bætt því við,
að það væri hlutskipti manna
eins og þeirra tveggja að gera
hlutina bak við tjöldin; hinir
tækju heiðurinn, en það væri
ágætt. Hinn ungi Prien verð-
skuldaði engan veginn allt dá-
lætið, en fólkið heimtaði hetj-
ur og það varð að sjá því fyrir
hetjum.
Eins og áður er sagt vita
menn ekki, hvað þeim fór á
milli, en brezka leyniþjónustan
þykist þess fullviss, að Weh-
ering hafi verið mjög óánægð-
ur — að hann hafi sagt sitt
af hverju við Canaris í þá átt
og barmað sér mjög vegna 16
ára útlegðar og af mörgu
fleiru. En hvernig sem það hef-
ur nú annars gengið til, þá
tók það Breta nokkra mánuði
að komast að hinu sanna um
árásina í Scapa Flow. Rann-
sóknin leiddi í ljós, að Weher-
ing var gæddur ótrúlegri þolin-
mæði, og það er í raun og
veru undrunarefni, að öðrum
eins mannkostamanni skyldi
ekki vera fengið stærra og
vandasamara verksvið.
— ★ —
VIÐ verðum nú að fara 16
ár aftur í tímann, eða til
þess tíma, er Alfred Wehering,
fyrrum skipherra í hinum keis-
aralega flota þýzka ríkisins,
fór úr landi. Það var árið 1923,
bjórkjallaraárið í Munchen. Þá
var Canaris hvorki eitt né
neitt; uppgjafaliðsforingi, sem
lifði á eftirlaunum sínum. í
rauninni starfaði hann þó að
því að endurskipuleggja njósn-
ir hers og flota fyrir lýðveldis-
stjórnina og herforingja henn-
ar og aðmírála.
Árið 1923 sendi Canaris
fyrsta njósnara sinn eftir að
friður var saminn í Versölum.
í þá daga grunaði engan hví-
líkar gerbyltingar áttu eftir að
eiga sér stað í Þýzkalandi, hve
Ruhr-dalurinn, sem þá var her-
numinn af Frökkum, myndi
skjótt hverfa aftur til Þýzka-
lands og hve skjótt Þýzkaland
myndi hefja sína hefndarstyrj-
öld.
En þýzki flotinn, þýzki her-
inn og æðstu herforingjarnir
voru þess fullvissir, að eftir
tíu til fimmtán ár myndi verða
önnur styrjöld. Vegna þessarar
fullvissu voru sendir út njósn-
arar, og árið 1923 var alls ekki
of snemmt.
Alfred Wehering var einn af
yngstu skipherrunum í þýzka
flotanum. Hann hafði getið sér
góðan orðstír sem skipherra í
fyrri heimsstyrjöldinni. Canar-
is hafði mikið álit á hæfni
hans og valdi hann þess vegna
til hins þýðingarmikla nýja
starfs árið 1923. Wehering átti
að verða sölumaður fyrir
þýzkt úrsmíðaverkstæði. Sem
virðulegur fulltrúi meinlauss
fyrirtækis gat hann heimsótt
flest lönd Evrópu. Hann átti að
hafa opin augun fyrir öllum
nýjungum í skipaiðnaðinum í
þeim löndum, sem hann ferð-
aðist um.
Eftir að hafa starfað að
þessu í þrjú ár, var hann send-
ur til Sviss, þar sem hann
lagði stund á úrsmíði og varð
brátt mjög fær í þeirri iðn.
Árið 1927 fluttist hann bú-
ferlum til Englands. Enginn
vissi að hann var sjóliðsforingi,
ekki einu sinni að hann var
Þjóðverji. Það var leikur einn
fyrir Canaris að útbúa handa
honum nýtt vegabréf og nýtt
nafn. Hann notaði hið algenga
svissneska nafn Albert Ortel.
Hann settist að í Kirkwall i
Orkneyjum, sem er skammt
frá herskipalæginu í Scapa
Flow. Kirkwall og hérað-
ið umhverfis þarfnaðist góðs
úrsmiðs. í fyrstu vann Ortel,
sem afgreiðslumaður í ýmsum
smáverzlunum, sem seldu skart
gripi og glingur. Auk þess tók
hann að sér að gera víð úr í
frístundum sínum. Hann var
vandvirkur og ódýr og orð-
stír hans breiddist út.
Ortel stillti lífi sínu í hóf og
sparaði hvern eyri í þeim til-
gangi, að draumur hans um
eigið úrsmíðaverkstæði mætti
rætast sem fyrst. Þar myndu
'sjóliðarnir frá Scapa 'FlóW
kaupa úr og aðra minjagripi;
og loks kom að því að draum-
ur hans rættist. Ortel varð 'eig-
andi lítillar verzlunar, sem
seldi skartgripi og svissnesk
úr. Viðskiptin voru mikil eft-
ir ástæðum. íbúar Kirkwall
voru ekki ríkir, en þeir höfðu
efni á að kaupa annað slagið
ódýr úr og penna. Úr, sem var
gert við af Ortel, gekk við-
stöðulaust í mörg ár á eftir,
án þess að bila. Fólkinu gazt
vel að hinum nýja nágranna.
Það bauð honum heim til sín,
í veiðiferðir og bridge-spil. Ár-
ið 1932 varð hann enskur rík-
isborgari, og var nú aðlögun
hans að enskum háttum full-
komnuð.
Þessi landkrabbi frá Sviss
hafði mikinn áhuga á sjónum.
Honum virtist líða mjög vel í
sjávarþorpinu enska. Hann var
orðinn svo rótgróinn í Kirk-
wall, að honum féll það mið-
ur að þurfa að fara nokkuð
burt, jafnvel til að heimsækja
vini og ættingja í Sviss. Vegna
þess komu ættingjarnir í heim-
sókn til hans yfir sumarmán-
uðina. Ýmsir af ættingjum
hans urðu afar hrifnir af Kirk-
wall og létu í ljós þá löngun
sína að setjast að í Englandi
eins og Ortel. Hann aðstoðaði
þá á allan mögulegan máta og
útvegaði þeim vinnu í hérað-
inu.
Albert fékk mikið af bréfum
frá ættingjum sínum í Sviss,
og sem góður sonur skrifaði
hann öldnum föður sínum
minnsta kosti einu sinni í mán-
uði. En það vildi nú svo til,
að hinn aldni faðir var enginn
annar en Canaris aðmíráll, og
hinir mörgu ættingjar voru
foringjar úr leyniþjónustu naz-