Ný vikutíðindi - 08.09.1972, Blaðsíða 2

2
NÝ VIKUTÍÐINDI
kvöldboðnm h|á Cltopin
Þegar Chopin kynntist George Sand
NÝ VIKUTÍÐINDI
Otgeíandi og ntstión:
Geir Gunnarsson
Ritstjórn og auglýsmgai
Hverfisgötu 101A, 2. hæð
Simi 26833 Pósth. 5094
Prentun: Prentsm. Pjóðviljans
Setning: Fílagsprentsmiðjan
Myndamót: Nýja prentmynda-
gerðin
Landhelgin
Landhelgismálið er nú
efst á baugi í hugum allra
íslendinga — og raunar
eina máliS — síðan heims-
meistaraeinvíginu í skák
var farsællega til lykta leitt
í Revkjavík.
Þegar þetta er skrifað,
hafa íslenzku varðskipin
lítið aðhafst til verndar
50 míina landhelginni, ann
að en að skrásetja og ljós-
mynda brotleg veiöiskip,
víst emgöngu brezk, 1 þeim
tilgangi að kyrrsetja þau,
þegar þau neyðast til aö
leita hafnar hér á landi.
Það ber þó að athuga, aö
ef hugsanlegt á að vera aö
kyrrsetja þau, þarf að auka
stórlega lögreglu í helstu
hafnarbæjum, sem erlendir
togarar leita til, svo sem á
Seyðisfirði, ísafiröi og Flat-
eyri.
Ýmsir eru óánægðir með
þennan silakeppshátt varð-
skipanna, svo sem Vestfirð-
ingar, sem segja brezku tog-
arana eyðileggja veiðarfæri
þeirra og hóta að taka upp
virka vörn á eigin spýtur.
Yrði óneitanlega gaman að
frétta af viðureign þeirra
við landhelgisbrjótana, þótt
lögleysa yrði.
En sannleikurinn mun
vera sá, að yfirmenn land-
helgisgæzlunnar vilja fara
hægt í sakirnar, meðan
ekki er útséö um að samn-
ingar takist við Englend-
inga og Þjóðverja um ein-
hverjai undanþágur um
veiði mnan 50 mílnanna
fyrst um sinn.
Landgræðslan
Annað stórmál fyrir þjóð
okkar er hefting uppblást-
urs landsins sjálfs. Auðvitað
þarf að haldast í hendur að
hlúa jafnt að gróðri lands-
ins og fiskistofni land-
grunnsins.
Á undanförnum árum hef
ur verið dreift miklu magni
af ýmsum gróðurfræjum og
áburði um auðnir landsins,
auk þess sem stór uppíoka
svæði hafa verið afgirt og
friðuð, sem hefur borið góö-
an árangur.
Nú berast þær fréttir, að
stórt átak eigi að gera í
þessum efnum, og hafa flug
menn boöist til að dreifa
sáðkorni og áburði úr flug-
vélum í stórum stíl um upp-
blásnai auðnir í sjálfboöa-
vinnu.
Það er svona hugarfar,
FRYDERYK Chopin kom til
Parísar í lok septembermánað-
ar 1831. og var þá einungis
tuttugu og eins árs gamall.
Uppróisnin, sem Pólverjar
gerðu gegn Rússum í þeim
hluta Póllands, sem Rússar her
sátu, og skollið hafði á fyrir
fám vikum, fékk sorgleg enda-
lok með falli Varsjár. Chopin
var orðinn viðskila við föður-
land sitt og gat ekki farið
heim ýmissa ástæðna vegna. í
París hitti hann fræga hljóm-
listarmenn og naut andrúms-
lofts mikillar menningar og
frelsis. En þess þarfnaðist hann
mjög.
Chopin eignaðist marga vini
og kunningja meðal yfirstétt-
anna. En öllu öðru fremur
lagði hann lag sitt við tvo
vinahópa. í öðrum hópnum
voru pólskir útflytjendur, en í
hinum alþjóða listagáfu- og
lærdómsmenn. Það eru eink-
um vinir Chopin úr síðar-
nefnda flokknum, sem hafa eft
irskilið þýðingarmiklar endur-
minningar um samveru og vin-
skap þeirra við Chopin.
Hér mun nokkuð sagt verða
frá þessum endurminningum,
er gefa lifandi myndir bæði af
binum mikla listamanni og
þeim, sem umgengust Chopin
daglega.
Byrium á því að segja frá
árinu 1836. En það ár varð
Chopin fyrir mikilli sorg. Hann
var ástfanginn af ungri pólskri
dömu, er hét Maria Wodzinska.
Þau hittust í Dresden árið
1835. Leið ekki á löngu þar til
þau trúlofuðust. Wodzinska-fjöl
skyldan, sem eftir uppreisnina
í Póllandi hafði dvalið í Sviss
um hríð, sneri nú heim aftur.
Fjölskyldan bjóst við að Chop-
in færi líka til Póllands. En
svo varð ekki.
Kærustuparið skrifaðist á
um stund. En sumarið 1837
sleit Maria trúlofuninni. Chop-
in varð fyrir miklum vonbrigð-
um, þegar Maria sveik hann.
Hann hafði elskað hana heitt.
ÞAÐ VAR eðlilegt, að Chop-
in, sem bar ástarharm í brjósti,
félli fyrir konu þeirri, sem
sem gildir, þegar stórátaka
er þörf. Peningasjónarmið
eru ávallt óheillavænleg, ef
um velferðarmál lands og
þjóðar er að ræða. Raunar
á þetta við um allt, meöan
verið ei að reisa eitthvað
upp og gera arðbært. Það
reyndu frumbýlingarnir í
Ameríku, það hafa hús-
byggjendur á síðustu árum
hér í landi reynt og það
hefur hin nýja atvinnurek-
endastétt hér á landi reynt.
Þá er ekki verið að telja
vinnutímann í klukkustund
um.
Fórnfúst starf í þágu hug
sjóna sinna er ávallt far-
sælt og líklegt til að bera
árangur.
nokkru áður hafði árangurs-
laust ieynt til þess að ná ást-
um hans. Kona þessi var hin
fræga, franska skáldkona Aur-
ore Dadevant, sem ritaði undir
dulnefninu George Sand. Raun
verulegt ástarsamband þeirra
Chopin og Sand stóð ekki lengi
yfir. Heilsu Chopin hrakaði
mjög mikið árið 1839; og var
Aurore Dudevant álitin hafa
stutt óbeinlínis að þessari
heilsuhnignun hans.
Næstu árin fórnaði hún sér
fyrir hann og hjúkraði honum
með móðurlegri umhyggju.
Þau voru að mörgu leyti ólík.
Han var grannvaxinn og fín-
gerður eins og ung stúlka.
Hún var þrekin, hraustbyggð
og all-„karlmannleg“. Hann
var afskaplega tilfinninganæm-
ur. Tilfinningasemi snillingsins
gerði hann dulan og fámæltan.
Og hann var einmana, þrátt
George Sand.
Málverk eftir Carpentier
frá 1835.
fyrir mikla þátttöku í mann-
fagnaði.
George Sand var mjög gefin
fyrir mannamót og glaðværan
félagsskap. Hún var gædd mik-
illi lífsorku og ákefð. Hún var
fljót að eignast vini og átti
óteljandi elskhuga. Hún klædd-
ist stundum karlmannsbúningi,
reykti vindla og var grófyrt.
Ættartala hennar var mislit.
Meðal forfeðranna voru margir
aðalsmenn, sem verið höfðu
all-lausir í rásinni, og léttúðug-
ar konur í fleiri ættliði. —
Langa-langafi hennar var
Ágúst sterki konungur Pól-
lands og Sachsen. Haft er fyr-
ir satt, að Ágúst kóngur hafi
átt þrjú hundruð og fimmtíu
óskilgetin börn.
George Sand var gáfuð og
hafði lesið margar bækur. Hún
samdi skáldsögur með svo mikl
um hraða, að líkja mátti við
vélavinnu. Hún var um þetta
leyti álitin mesti skáldsagna-
höfundur Frakka.
HVAR hittust þau í fyrstu
Chopin og George Sand?
Vinum þeirra kom síðar ekki
saman um það mál. Sennileg-
ust er frásögn Liszts. Hann
kvaðst hafa farið með George
Sand, kvöld nokkurt, þegar
hann fór að hitta Chopin. Þá
sáust þau í fyrsta sinn.
Liszt var aðeins einu ári
yngri en Chopin og var honum
mjög handgenginn. Liszt kynnt
ist George Sand vegna þess að
ástmær hans, Maria d‘Agoult
var mikil vinkona hennar. —
Liszt hefir í bók sinni um
Chopin sagt frá þessu kvöldi,
er þau Chopin og George Sand
hittust ! fyrsta sinn.
Liszt segir:
„íbúð hans, sem var fullsetin
eins og innrás hefði verið gerð
1 hana, var lýst með nokkrum
kertaljósum, sem stóðu um-
hverfis hann. Þar sat Heinrich
Heine, hið mikla þýzka Ijóð-
skáld, sem í einni af bókum
sínum lýsir því skáldlega með
sterkum orðum, hve hrifinn
hann var af hljómlist Chopin.
Þráin til föðurlandsins lyfti
þeim báðum á hærra stig. Þrá-
in eftir draumlandi skáldskap-
arins er öllum miklum lista-
mönnum í blóg borin.
Heine skrifaði:
„Þegar hann situr við hljóð-
færið, og leikur undirbúnings-
laust(impovisere), þykir mér
sem landi minn frá hinu elsk-
aða föðurlandi mínu kæmi I
heimsókn til mín og segði mér
frá því merkilegasta, er þar
hefði komið fyrir á meðan ég
var að heiman.“
Við hliðina á Heine sat hið
fræga þýzka óperuskáld, Mey-
erbeer, og hinn mikli söngvari
Adolphe Nourrit.
Meðal gestanna var einnig
slaghörpuleikarinn og tónskáld
ið Hiller.
Þarna var líka snilldarmálar-
inn franski Eugéne Delacroix,
einn af beztu vinum Chopins
og mestu aðdáendum hans.
í dagbók sína reit Delacroix,
ÞAÐ var ekki fyrr en hann
var búinn að borða hinn góm-
sæta miðdegisverð, hafði feng-
ið rjúsandi kaffið í bollann og
eld í sinn ágæta vindil, að
Karlsen sölumaður gaf sér
tíma til þess að líta í kringum
sig.
Hann var staddur á vistlegu
og þægilegu veitingahúsi í sma
bæ einum. Hljómsveitin var
ágæt, og hann hafði átt ann-
ríkt um daginn, svo hann vildi
gjarnan lyfta sér ofurlítið upp,
ef þess væri kostur.
Skyndilega kom hann auga
á fallega, rauðklædda stúlku,
sem sat alein við borð hinum
megin i salnum.
Úlfurinn í Karlsen var fljót-
ur að vakna við þessa sjón, en
hjarta mannsins er afar auð-
hrært, þegar um hið fagra kyn
er að ræða. Og þessi rauð-
klædda var virkilega aðlað-
andi.
Hann greip í snatri til minn-
isbókarinnar, reif eitt blað úr
henni og hripaði í flýti á það
nokkrar línur... Máske hin
fagra stúlka vildi gera honum
þá ósegjanlegu ánægju að
drekka með honum eitt
glas...?
Hann braut saman miðann,
kallaði á þjóninn og bað hann
meðal annars, um Chopin:
„Hann er hinn sannasti og
mest ekta listamaður, er ég
nokkru sinni hefi hitt. Hann
er einn af þeim fáu, sem hægt
er að líta upp til og dást að
í raun og sannleika."
Chopin.
Teikning eftir George Sand.
Þarna sátu tvö pólsk skáld:
Niemcewiez og snillingurinn
Adam Miekiewiez. En þýðingu
hans fyrir Pólland má jafna
við áhrif Wergelands og Björn-
sons á norsku þjóðina. Bækur
hans lágu ætíð á borði Chop-
ins. Og kvæði Adam Miekie-
wiez eru sögð hafa örvað tón-
listargáfu Chopins. Miekiewiez
var tólf árum eldri en Chopin
og hafði sem sagt mikil áhrif
á hann.
Antonie Dessues segir að
Michiewicz hafi fundið að hegð
un Chopin í sölum heldra fólks
ins. Eitt sinn hrópaði Mickie-
að skila honum til stúlkunnar
í rauða kjólnum.
Hann fylgdi þjóninum áköf-
um augum, er hann gekk yfir
gólfið og sá hann afhenda
stúlkunni miðann. Hún talaði
nokkur orð við þjóninn —
sennilega var hún að biðja
hann að bera svar sitt til baka.
Svo sa hann, að hún tók sjálf-
blekung upp úr veskinu sínu,
skrifaði eitthvað á miðann,
sem hún braut saman og rétti
þjóninum aftur.
Hjarta Karlsens barðist ótt
og títt. Hafði hin fagra, ó-
þekkta tekið boði hans? Myndi
hún koma?
Þjónninn kom aftur að borð-
inu til hans og fékk honum
miðann, um leið og hann
hneigði sig djúpt. Síðan hélt
hann á brott.
Karlsen þreif miðann ákafur
og fletti honum sundur:
„Kæri herru.
Þak’ia yðar ágæta og e;sku-
lega ooð, sem ég er iv miður
neydd til þess að Kiua, þar
sem ég óttast að mann.inum
mínum muni mislíka, ef ég tek
því. En annars getið þér spurt
um leyfi hans sjálfir. Hann er
einmitt þjónninn, sem afgreiðir
við borðið yð»r...“
BOÐ
Sogukorn eftír Vagu Knhumunch