Ný vikutíðindi - 08.09.1972, Blaðsíða 6
NY VHCUTIÐINDI
Tvcir brezkir togarar
íarast á Xsla^iidsiitidiiiii
☆ ■☆-☆ ☆ ☆ Eiáir Alaii Jolin Villiers, ílo<aíoi*iits»ja
☆ ☆. ☆ ☆. ☆
LOREIiLA var einhver- full-
komnasti togari, sem nokkru
sinni hafði látið úr höfn fiski-
veiðarbæjarins mikla, Hull.
Stave Blackshaw skipstjóri var
stundum að geta sér þess til,
hvað faðir sinn myndi hafa
sagt um hana og alla þessa
hraðskreiðu 800 lesta togara,
er- nú-ái tímum sækja á fjar-.
læg tiskimið. Skip, þar sem
allt gengur fyrir rafmagni.
Faðir hans hafði verið skip-
stjóri á fiskiskipi á undan hon-
um, en það var þilskip, sem
Georg gamli Blackshaw stjórn-
aði, pvi þá voru ekki komnar
gufuvélar í veiðibátana, sem
gengu frá gömlu höfninni í
Hull. Georg skipstjóri var for-
ingi yfir fiskveiðaflotanum í
norðurhöfum, yfirmaður allra
þilskipa í þeim hluta flotans,
og síðar umsjónamaður gufu-
togaranna, þegar vélar komu í
veiðiskipin. Síðan árið 1955
hefir ekki verið neinn yfir-
skipherra á fiskveiðiflotanum;
það er ekki þörf fyrir flota-
foringja í heiminum nú til
dags, þar sem hver maður er
sjálfum sér nógur.
Blackshaw skipstjóri hinn
yngri var hinn trúverðugasti
maður, enda var allt hið bezta
lagt upp í hendur hans, sem á
var kosið. Hann hafði afbragðs
skip undir sinni stjórn, eitt hið
prýðilegasta í flotanum frá
Hull, cn hann taldi 160 íshafs-
togara, og var hinn stærsti og
bezti sínnar tegundar í heimi.
Blackshaw var hreykinn af
því, og sama var að segja um
alla 3.500 sjómenn borgarinn-
ar, hvort sem þeir voru skip-
stjórar, hásetar, matsveinar,
aðstoðarmenn eða léttadrengir.
Skipið var búið öllum þeim
tækjum til veiða og siglinga,
sem hægt var að koma fyrir í
því, — svo sem bergmálsdýpt-
armæli. Blackshaw skipstjóri
var kallaður „yngri,“ þótt
hann væri 48 ára að aldri.
Faðir hans lézt rúmlega sjö-
tugur. Undraðist hann það
stundum, hvernig hann hefði
farið að því, að komast af án
slíkra áhalda. Honum var og í
fersku minni fyrirlitningin, er
gamli maðurinn hafði sýnt raf-
magnsdýptarmælunum, þegar
þeir voru innleiddir fyrst.
„Hvað finnið þið að lóðun-
um?“ hafði hann sagt. „Látið
mig hata blýlóð og sökklínu.
Þeim véit ég að ég get treyst.“
Sjómennirnir í Hull haía
ævinlega sýnt hina mestu
framtaksemi, allt frá því er
munkunum í Meaux-klaustri
voru veitt réttindi til fiskveiða
á Humberfljóti, árið 1160. Þil-
skipin fiskuðu á nálægari mið-
um Norðursjávarins. En upp
úr 1880 var þeim breytt í
gufusidp. Allt til þess tíma
hafði það verið höfuðverkefni
flotastjórans að stjór-na.ferðum
forystuskipsins, en það höfðu
þilskipaeigendur keypt í félagi,
til þess að taka við fiskinum
úti á miðum og flytja hann
á aðalmarkaðinn í Lundúnum.
Áður er þar var komið sögu,
en eftir að fyrsta fiskiskipið
með gufuvél var smíðað, árið
1870, var farið að stunda veið-
ar úti fyrir Noregsströndum,
en síðar, eða um 1881, við ís-
land og Færeyjar.
Einu vandræðin voru þau,
að þeir fiskuðu of vel. Nú
höfðu þeir svo framúrskarandi
góða togara og tæki til fisk-
leitar, að þeir voru útilokaðir
frá ýmsum beztu fiskimiðum,
vegna þess að þau voru orðin
svo rúin af fiski, að veiðar
höfðu verið bannaðar þar.
Fyrst höfðu Norðmenn og síð-
an íslendingar bannað Bretum
að veiða á miðum sínum. Hinir
stóru togarar þeirra voru of
góðir. Það sem að þeim var
fundið, var að þeir tækju of
mikinn fisk og of oft, og það
gerði átusvæðunum illt, hversu
botninn var skafinn í sífellu.
Vesalings fiskurinn hafði held-
•ur litla varnarmöguleika gagn-
vart þessum miklu skipum.
Nú var því svo komið, að
Lorella og systurskip hennar
urðu að sækja veiðar um langa
vegu og halda sig fjarri landi,
utan við hinar nýmóðins skoð-
anir ';m „landhelgissvæði,“ er
sums staðar náðu út fyrir
landssýn við ísland, og alls
staða langt út frá Noregs-
strönd. Fiskimiðin drógust
saman eftir því, sem veiði-
tæknin jókst.
Lífið er enginn leikur- fyrir
fiskimanninn. Það er keppi-
kefli hvers skipstjóra að fylla
skip sitt af góðum og gjald-
gengum fiski, ferð eftir ferð;
hvernig sem veður er. Kostn-
aður utan landssteinanna fór
síhækitandi, kaupgreiðslur til
sjómanna og allt annað. Ný-
hækkað verð á brennsluolíu og
margt fleira hjálpaðist til þess,
að sífellt varð meira áríðandn
fyrir skipstjórann að hlaða far-
kost sinn af sem beztum fiskií
á sem stytztum tíma. Því skip-
ið hans brenndi hráolíu, eins
og mörg fleiri, til þess að fram
leiða gufu fyrir vélarnar.
Hvernig gat honum tekizt
þetta erfiða hlutverk? Það var
í lagi með bergmálsdýptarmæl-
inn, en hann gat ekki fundið1
neinn fisk, þar sem enginn
fiskur var, — og hann var ekki
fær um að greina milli mál-
fiskjar og smáfiskjar. Það var
ef til vill stærsti gallinn.
Blackshaw skipstjóri hafði sín-
ar hugmyndir um það, eins
og aðrir stéttarbræður hans,
hvar bezta fiskinn væri að
finna.
Vitaskuld hafði hann góðar
tekjur. Það höfðu þeir einnig,
Hunt stýrimaður, Wildbore
bátsmaður, Collins þriðji stýri-
maður, Hohson loftskeytamað-
ur og öll, skipshöfn hans yfir-
leitt. Þeir höfðu góðar tekjur,
en framfærslukostnaður fór sí-
hækkandi, og , ef menn höfðu
verulegar inntektir, var skatt-
byrðin skelfilég.
Blackshaw skipstjóri leit yfir
farkost sinn, þennan fagra og
rennilega úthafstogara, er hann
stjórnaði. Hann var prýðilegt
skip, einungis átta ára gamall,
— smíðaður af hinni mestu
var og gúmbátur, sem hægt
var að blása út, geymdur uppi
á efstu þiljum.
Og hann hafði ágæta áhöfn.
Svo var hamingjunni fyrir að
þakka, að fiskveiðar voru stöð-
ugt mikilvæg atvinnugrein í
Hull, og valinn maður í hverju
rúmi. Það voru engin vand-
ræði að fá áhafnir á skipin.
Annað mál var með verzlunar-
flotann, sem . ekki hafði getað
fullma,nneð skip sín, ef sjó-
menn hefðu ekki verið undan-
þegnir herskyldu, samkvæmt
lögum.
„L0RELLA“ var farin aS hallast ískyggilega. Is-
ingin hlóðst á hvern vírstreng, J)ar til fokkustag-
ið var orðið á við símastaur að gildleika. Á kaðal-
stigana, aðalsigluna, borðstokka og báta. .. . Það
er mikilúðlegur harmleikur í þessari sögu, sem
gerðist árið 1955 og lýsir örvæntingarfullri bar-
áttu togarasjómanna fyrir lifi sínu.
vandvirkni. Hann var 171 fet
á lengd, 29 feta breiður og 14’
fet á • dýpt, og gekk.fy.rir olím
kyntri vél. Hann var byggður
til fiskveiðá á fjarlægum mið-
um, í fyrsta flokki. Lloyds, og
hafði útvarp, ratsjá, allt, —
allt.
Skipstjóri var sérlega hrif-
inn af því, að hafa útvarps-
mann. Talstöðin var afar mik-
ilsverð ; því augnamiði að hafa
samband við önnur skip og
geta á annan hátt, að meira
eða minna leyti, fylgst með
öllu því er fram fór, en með-
loftskeytamann við höndina,
vissi hann jafnframt, að hann
gat, hvenær sem var, náð til
fjarlægra skipa og stöðva, ef
eitthvað kæmi fyrir. Um fram
allt var útvarpstæknin undur-
samlegt björgunartæki. Alltaf
gátu togarar orðið fyrir óhöpp-
um, og Blackshaw skipstjóra
var það vel ljóst. Til dæmis
togarar eins og Hildina, sern
fór á hliðina, er stórsjór reið
á skipið, en gangskiptirinn í
ólagi. Það er mjög sjaldgæft,
að slíkt komi fyrir, en Hildina
var frá Fleedwood, og allt
getur komið fyrir Fleedwood-
skip. Eða Kingston Aqua-
marine,- sem strandaði við
Noreg, ellegar Sheldon og
Guawá, sem týndust.
Gott og vel, hann hafði loft-
skeytatækin til að leita hjálp-
ar, ef hann skyldi einhvern
tíma þurfa þess með. Hann
hafði tvo björgunarbáta, í af-
bragðs-uglum, svo ekki þurfti
að setja þá með handafli út
fyrir. borðstokkinn. Hann var
búinn Ijósmerkjasendi, línu-
verplum, neyðareldflaugum,
björgunarvestum og öllum
þeim tækjum öðrum, er á
kynni að þurfa að halda. Þá
Fiskvéiðar og siglingar voru
tveir ólíkir hlutir. Verzlunar-
skipin urðu. að.berjast.y.i_ð.sina.
erfiðleika með ráðningu á-
hafna, en fiskimenn .fylgdu
fastri og fornri köllun, sem
gekk - arf frá föður til sonar.
Þeim var vel borgað, og enda
þótt starf togarasjómannanna
sé erfitt enn í dag, eru þó
vinnuskilyrðin frábærlega góð,
samanborið við það, sem feður
þeirra höfðu að segja, og jafn-
vel miðað við það, er þeir
áttu sjálfir við að búa fyrir
tiltölulega skömmu síðan. All-
ar hendur, yerða að vinna af
alefld, meðan . v'erið er. að veið-
um, en nú þekkist ekki lengur
þetta1 gamla afhæfi, að „koma
upp á þilfar og vera uppi á
þilfari“, þangað til búið var
að ganga frá veiðinni. Þar sem
mennirnir sofnuðu standandi,
þegar þeir voru búnir að vaka
í þrjátíu og sex stundir. Nei,
nú skiptir engu máli, hversu
mikill fiskur er, fjórði hluti
áhafnarinnar á heimtingu á að
vera undir þiljum.
Lorella. var fullmönnuð með
tuttugu manna skipshöfn. Það
var skipstjóri, stýrimaður, báts
maður, þriðji stýrimaður, há-
setar, sex-aukahásetar, en þetta
„auka“ var fagorð, sem notað
var til að greina þá frá hinum
eldri og reyndari, en aukalegt
var alls ekkert við starf þeirra.
Þá voru tveir hásetanemar,
það voru drengir, sem voru að
læra nvort tveggja í senn, fisk-
veiðar og. siglingar, tveir véla-
menn, tveir matsveinar, tveir
ketilhreinsunarmenn, en það
er annað fagorð, sem haldizt
hefur frá. árum kolakynding-
anna.. — Nú eru þeir í raun-
inni vélamenn. Loks er loft-
skeytamaður, og veiðarnar
koma honum líka við, þvi
hann lítur eftir lýsisbræðslu-
vélunum og hefur mikið við
það að starfa.'
! Já, víst var þetta ágætis
áhöfn.
I fsinn til að geyma fiskinn
í, var allur ’í skipinu. Honúm
var dælt ' inn í geymsíurnar
frá frystivélum við höfnina.
Sama máli gegndi um elds-
neyti, matvæli, drykkjarvatn
og aðrar vörubirgðir til mán-
aðarins, ef skipið var svo lengi
úti í einu. Venjulegast stóðu
vetrarferðirnar yfir í um það
bil þrjár til fjórar vikur. Neil
yfirvélstjóri sá um að aflvél
skipsins, 900 hestafla, væri í
fyrsta flokks lagi, og Lorella
var þess albúin að leggja úr
höfn á næsta falli og sigla
niður hina breiðu, brúnu elfi,
■til hafs.
Þetta gerðist hinn 14. janúar
1955. Ratsjáin, loftskeytatæki,-
bergmálsdýptarmælar, áttavit-
ar, hraðamælar og allt, sem
heiti hafði af hvers konar dýr-
um og dásamlegum tækjum,
allt var í því fyllsta standi,
sem vélaeftiiTitsmcihnum ög"
sérfræðingum var-unnt að- sjá.
Skipinu sjálfu hafði alltaf ver-
ið prýðilega við haldið og leit
vel út, jafnvel þótt í fiskihöfn
væri um hávetur. Gengið var
vel og vandlega frá öllu á
þiljum, og vingjarnlegur sjáv-
arsvipui á virðulegum byrð-
ingnum, svo Blackshaw skip-
stjóri i-ar hinn ánægðasti. Jú,
skipstjóranum var óhætt, —
jafnvel í janúarferð til fiski-
miðanna norður af íslands-
strönd, eða í samfrosta rekís
út af Grænlandi. Hann leit
yfir skipakvína. Það var kom-
inn tími til brottfarar.
„Sleppa að framan!" kallaði
hann til stýrimannsins.
„Sleppa!" var kallað til
baka.
Eftir nokkur viðbrögð í vél-
inni, rann skipið mjúklega út
úr kvínni, eins og það hafði
gert það svo oft áður, þokað-
ist yfir gráa og gruggugu höfn-
ina að hliðunum, og tuttugu
minútum síðar, eða svq, var
því hleypt út á fljótið.
Það var kalt og hvasst í
veðri, en: skipið var .hlýtt hið
innra . og öruggt hið ytra. Á
þessari stundu myndi gamla
Blackshaw hafa fupdizt það
eins og draumur. Skipshöfnin
bjó í einkaklefum, og innrétt-
ingu húsakynna var þannig
háttað, að ganga mátti í eld-
hús, matsal, íbúðir og vélarúm,
án þess að fara út undir bert
loft.
Það var að vísu kalt veður
og hvasst- á ánni, ,en langtum
meira rok og kuldi var á Norð-
ursjónum, , miklu meira, en
Lorella sigldi fram hjá Spurn-
höfð.a .og sneri til norðurs, Nú
lá leiðin fram með aústur-