Nýi tíminn - 04.09.1944, Blaðsíða 3

NÝI TÍMINN
3
alþýðunnar, þá myndi alþýðan á
íslandi óneitanlega standa ansi
miklu ver að vígi en hún stend-
ur nú. Forustulaus alþýða er o£
veik til að standast harða árás, og
þegar ein forustan bregst, þá tek-
ur það hana nokkurn tíma að
afla sér nýrrar forustu og á með-
an liggur hún flatari fyrir hvers-
konar klofningsstarfi.
Hvað er framundan?
Nú mun málum svo komið, að
þær daufu vonir, sem þjóðstjórn-
arflokkarnir gerðu sér um það,
að hægt væri að leika Sósíalista-
flokkinn á sama hátt og Alþýðu-
flokkinn áður, eru að engu orðn
ar. Nú er þroski alþýðunnar á
1!slandi kominn á það stig, að hún
hefur reynzt þess megnug að
koma sér upp flokki, sem hún
getur treyst og hún stendur ör-
ugglega á bak við. Afturhaldið á
íslandi er að átta sig á þessu.
Þessvegna er því það ljóst, að
Sósíalistaflokkurinn er langsterk-
asti flokkurinn á íslandi, eins og
nú standa sakir, þótt þingfulltrú-
ar hans séu ekki nema l/5 hluti
þingfulltrúa þjóðarinnar. Þvi að
því er að verða það ljóst, að þar
sem Sósíalistaflokknum er að
mæta, þar er einnig að mæta meg-
inþorra alþýðunnar, sem er að
verja hagsmuna- og réttindamál
sín. Afturhaldið á því um þrennt
að velja: að leggja til úrslitaor-
ustu við alþýðuhreyfingu lands-
ins, að slá af gamalli stefnu sinni
og ganga til samstarfs við alþýð-
una um menningarlegar og efna-
hagslegar framfarir, eða að viður-
kenna vanmátt sinn til að vera
þátttakandi í völdum þjóðfélags-
ins á brautum framtíðarinnar og
draga sig til baka. Það þarf ekk-
ert yfirstéttarvald á íslandi að
gera sér framar vonir um það, að
alþýðan beygi sig svo fyrir valdi
þess, að það geti farið með völdin
árekstralaust.
Grein Einars Olgeirssonar
Milliflokkur - klofningsflokkur
Eftir því sem aldurinn færist
yfir Framsókn, verður henni
meira og meira í mun um að
sannfæra þjóðina um það, bæði í
ræðu og riti, auk þess sem hún
lætur verkin óspart tala, að hún
sé ekki vinstri flokkur og hafi
jafnvel aldrei verið vinstri flokk-
ur. Þetta hefur Framsókn komizt
næ6t því að segja satt um sjálfa
sig. En nú leggur hún áherzlu á
að sanna, að liún sé milliflokkur.
Hún er heldur ekki mjög fjarri
sannleikanum í því efni..Hún er
að vísu mesti afturhaldsflokkur-
inn í landinu, hvað forustu snert-
ir, en forustan hugsar sér það, að
stilla sér á milli flokks verka-
mannanna annarsvegar og flokks
atvinnurekendanna hinsvegar, og
semja við þá til skiptis eftir því
hvorumegin verða gerð betri
kaup. Og þennan tilgang sinn
vill Framsókn alveg hreint sér-
staklega undirstrika, svo að með
því megi hún réttlæta tilveru sína
á þjóðmálasviðinu.
En hvað þýðir þessi yfirlýsing
Framsóknar, ef hún er tekin sem
heiðarlega fram sett samkvæmt
orðanna hljóðan? Hún þýðir það,
að Framsókn, sem telur sig vera
flokk bændanna, lýsir því yfir, að
hún ætli ekki nú i\é í næstu
framtíð að taka afstöðu í hinni
eðlilegu baráttu, sem háð er í sér-
hverju stéttarþjóðfélagi milli
auðstéttarinnar annarsvegar og
verkalýðsstéttarinnar hinsvegar.
Nú er þessi barátta komin á það
stig hér á landi, að hvorug stéttin
telur sig færa um ’að hafa ríkis-
valdið í sínum höndum, af þeirri
ástæðu hefur skapazt hið alkunna
og alræmda millibilsástand, að
ekki hefur verið hægt að fá meiri-
hluta þings að baki ríkisstjórnar.
Meginhluti ábyrgðar þess ástands
hvílir á herðum Framsóknar og
hennar milliflokkshlutverks. —
Hún getur að vísu náð sæmileg-
um samningum við flokk at-
vinnurekendanna, en hvorki hún
né þeir áræða að ráðast í fyrir-
tækið. Hún hefur lagt sig fram
um að ná samningi við flokk
verkalýðsins á þeim grundvelli,
þó hér séu nefndar tölur, svo sem
20 togarar og 200 vélbátar, þá er
auðvitað ekki verið að reyna að
slá föstu neinu hlutfalli milli
mótorskipa, togara og annarra
fiskiskipa. Slíkt yrðu auðvitað
sérfræðingar vorir í sjávarútvegs-
málum að ákveða).
að verkamenn lækki laun sín
gegn því að flokksforustan fái
hlutdeild í ríkisstjórn. Það hefur
ekki verið gengið að því samn-
ingstilboði Framsóknar, og er
hún mjög reið út af því. •
Það liggur í augum uppi, að
jafnfjölmenn stétt í þjóðfélaginu
og bændastéttin er, verður að
taka afstöðu í þeim átökum, sem
fram fara. Mjög mikill fjöldi
bændanna hefur tekið afstöðu
með sjálfum sér og tekið afstöð-
una ýmist til hægri eða vinstri,
enda er stéttarafstaða þeirra allra
alls ekki hin sama, svo sem oft
hefur verið sýnt fram á hér í
blaðinu. Nokkrir hafa hreina yf-
irstéttaraðstöðu og þeir skipa sér
í flokk atvinnurekendanna og
draga þangað með sér aðra bænd-
ur, sem eru undir andlegum á-
hrifum þeirra. Hinir eru miklu
fleiri, sem hafa tekið afstöðu með
hinni vinnandi stétt í fullum
skilningi þess, að henni tilheyra
þeir. Þetta eru mennirnir, sem
Framsókn hefur fyrst og fremst
átt fylgi sitt undir, og þetta voru
mennirnir, sem Hermann átti
sigur sinn yfir Jónasi að þakka á
flokksþinginu í vetur. Þessir
menn vilja bandalag við vinn--
andi stéttir bæjanna, þeir eiga
enga drauma um jnilliflokk,
hvorki í einni né annarri merk-
ingu. Þeir vilja ákveðinn vinstri
flokk, og.þeir hafa fylgt Frarn-
sókn, af því að þeir hafa trúað
því, að hún væri raunverulegur
vinstri flokkur, og þeir studdu
Hermann gegn Jónasi í vetur, af
því að þeir höfðu trú á því að
Hermann væri vinstri maður. En
Hermann og hans kompánar í
flokksstjórninni eru bara engir
vinstri menn, undir hans forustu
er Framsókn jafnlangt frá verka-
mönnum og hún hefur nokkru
sinni verið, og hún er svo langt
frá verkamönnum, að nú er ekki
einu sinni minnst á þann mögu-
leika lengur, að hún gangi með
flokki verkalýðsins til stjórnar-
myndunar.
Nú er aðeins eftir að vita:
Hvað ætlar vinnandi alþýða í
MARKAÐIR
Það fyrsta sem menn eðlilega
spyrja er: Verður markaður fyrir
að tvöfalda fiskútflutning íslend-
inga?
Þar er aðeins einu til að svara.
Það er þörf fyrir allan þennan
fisk og síld í löndum Evrópu og
vafalaust eitthvað í Ameríku
líka. Það verður vaxandi kaup-
geta í öllum þessum löndum að
stríði loknu um leið og þjóðirnar
taka sig til að efla velmegun sína
á grundvelli afnáms atvinnuleys-
isins. Og verði samstarf þjóðanna
á milli um gagnkvæm verzlunar-
viðskipti, og hver þjóð einbeiti
sér á það svið þar sem hún eðli-
lega afkastar mestu, þá hlýtur það
alveg sérstaklega að falla í hlut
vor íslendinga að framleiða fisk
handa meginlandi Evrópu, því á
því sviði afköstum vér það miklu
að vart gera aðrar þjóðir betur
á sínum beztu sviðum. 5000 sjó-
menn á íslenzka fiskiflotanum
hafa komizt upp í það á beztu
síldar- og þorskveiði-vertíðum að
framleiða samtals milli 400 og
500 þúsund tonn af fiski og síld.
(Kjötframleiðsla íslands er 7 þús-
und tonn, mjólkurframleiðsla
yfir 20 þúsund tonn, fiskveiði
Breta er 1926 og 1927 um 970
þúsund tonn).
Ef allur sá afli, sem sjómenn
vorir veiða, er hagnýttur svo sem
bezt verður gert með fullkomn-
um tækjum, er gera úr honum
sem bezta og dýrmætasta vöru,
þá er aðstaða íslands í viðskipt-
um við umheiminn tryggð, — svo
framarlega sem sanngirni ríkir í
viðskiptum þjóðanna á milli, en
kúgunar- og einangrunarstefnan
í viðskiptum kemur ekki upp að
nýju.
Og ef ísland getur með góðum
gróða selt kílóið í sínum góða
hraðfrysta fiski á ca. 2 kr. með
þeirri dýrtíð, sem nú er í landinu
sakir pólitískrar braskhækkunar
á landbúnaðarvörum 1942, — þá
ætti það ekki að þurfa að óttast
að verða ekki samkeppnisfært á
heimsmarkaði, þegar eitthvert
vit er orðið í stjórnarháttum inn-
anlands.
En markaðina þarf að byrja að
tryggja íslandi strax — og það er
einn þáttur í stefnu þess aftur-
halds, er nú ræður, að vanrækja .
að gera það.
sveitunum, sú sem skilur nauð-
syn á bandalaginu við alþýðuna
í bæjunum, — hvað ætlar hún
að láta það dragast lengi enn, að
hverfa frá Framsóknarflokknum?
Hvað ætlar hún enn að láta það
lengi dragast, að láta sína eigin
afstöðu koma fram á þjóðmála-
sviðinu og valda úrslitum í á-
tökunum um það, hvort fámenn
auðstétt eða vinnandi alþýða á
að fara með völdin á íslandi?
Frh. af 1. síðu
FJÁRMAGN
Þá munu menn spyrja að öðru:
Fást menn til að leggja fé i
sjávarútveginn?
Inneignir í bönkunum á ís-
landi eru 580 milljónir króna. Af
því eru í útlánum 204 milljónir.
Um 380 milljónir króna eru ó-
notaðar.
Fiskiflotinn, sem fyrir er, 22
þús. tonn að stærð, veitti land-
inu 1943 útflutningsverðmæti, er
nam 205 milljónum króna af
232 milljón króna heildarút-
flutningi.
Það þarf engum blöðum um
það að fletta að efnaleg velmegun
þjóðarinnar er og verður undir
því komin að þessi útflutningur
verði aukinn svo sem mest má
verða.
Setjum nú svo að ýmislegt sé
gert af hálfu ríkis og banka til
þess að menn vilji almennt leggja
fé í sjávarútveginn, þannig að
það megi teljast sæmilega væn-
legt út frá því sjónarmiði, sem
núverandi þjóðfélag liefur, m. ö.
o. arðvænlegt, — þá verður vilj-
inn til slíks framlags beinlínis
prófsteinn á það hvort einka-
rekstrarskipulagið sem aðalfram-
leiðsluháttur hæfi íslenzka þjóð-
félaginu og geti tryggt því fram-
farir og alþýðu batnandi lífsaf-
komu eða ekki. Það yrði þeirra,
ERLEND tíðindi
Þeir, sem bezt fylgdust með at-
burðum heimstyrjaldarinnar fyr-
ir þrem árum, þegar þýzki naz-
istaherinn hafði ráðist á Sovét-
ríkin, kannast mjög svo vel við
árnar og borgirnar, sem rætt er
nú um daglega í fréttum frá aust-
urvígstöðvunum. Aftur eru þær á
dagskrá borgirnar í Hvíta-Rúss-
landi og Eystrasaltslondunum, og
hver af annarri eru þær teknar,
oft margar á dag, þá að vestan, nú
að austan. Og ný örnefni benda
enn lengra aftur í tímann, um
nærri fimm ára bil, leikurinn
hefur borizt inn á pólska grund,
áin Vistula, borgirnar Lublin og
Varsjá og Prag koma hver af ann-
arri í daglegum fréttum og
hverfa síðan aftur, austur fyrir
víglínuna.
Þegar maður hlustar á fréttirn-
ar með landabréfið fyrir framan
sig, þar sem afmörkuð eru landa-
mærin, eins og þau voru í júní
1941, þegar Þjóðverjar réðust á
Ráðstjórnarríkin, þá rekur mað-
ur augun í það, hvernig Rússar
hafa sveigt landamæralínuna í
Póllandi vestur í Galisíu og við
sjáum í þeim krika nokkra rauða
hringi. Það eru olíulindir'. Þjóð-
verjar höfðu vaðið yfir þetta
land, en Rauði herinn kom þá á
móti þeim, „lagði rýtinginn í
bakið á Pólverjum“, og bað
þýzka herinn að gera svo vel og
færa sig vestur fyrir þessar olíu-
lindir. Og Þjóðverjar urðu að
vera án þeirra um nærri tveggja
ára skeið. Þannig „hjálpuðu"
Rússar Þjóðverjum í það sinn.
Og ef við athugum kortið enn
nánar, og minnumst þess, að á
sem eiga 3880 milljónir króna ó-
notaðar á sparisjóð og hlaupa-
reikningum, að segja til hvort
þeir vilji leggja 80, 100 eða 120
milljónir króna í nýjan fiskiflota.
Og þegar beðið er um 260 vél-
báta, ef 45 eru á boðstólum, þá
er ekki beinlínis ástæða til að
ætla að skorta myndi fjármagn til
þess að tvöfalda fiskiskipastól Is-
lendinga.
-K
Það parf vart orðum að því að
eyða, hver álirif það myndi hafa
á afkomu landsmanna ef ca■ 100
inilljcnium krÓ7ia yrði varið til
þess að tvöfalda fiskiskipastól ís-
le7idmga. Það þarf heldur ekki
hér að fara að rœða það nákvœm-
lega, hvað gera mœtti með 300—
400 milljónir króna, sem þá vœri
eftir af nmeignum vorum erlend-
is, ef þær vceru skynsamlega not-
aðar til 7iýsköþunar á sviði heil-
brigðs iðnaðar, raforkufram-
leiðslu, landbÚ7iaðar, sa7nga7ig7ia
i lofti, á láði og legi o. s. frv.
Það^ sem þarf að reyna og það
strax, er hvort hægt er að fá þessa
nýsköpun í atvinnulífinu fram-
kvæmda með því þjóðskipulagi,
sem nú ríkir, ef allir framsæknir
kraftar leggjast á eitt, — eða hvort
alþýðan verður algerlega að taka
forustu þjóðarinnar í sínar hend- .
ur, til þess að hægt sé að skapa
þær framfarir og þá velmegun í
landi voru, sem raunhæfur
grundvöllur er fyrir og þjóðin á
siðferðilega kröfu til. E. O.
þeirn árum heyrði Bessarabía og
Bukovína undir Rúmeníu, þá
sjáum við, að hefði þýzki herinn
fengið að halda lítið eitt lengra
áfram, þá var liann kominn að
landamærum Rúmeníu. Og þá
rifjast það upp fyrir þeim íslend-
ingum, sem leyfðu sér að fylgjast
með heimsatburðunum á þeim
árum, að fám dögum eftir að
Þjóðverjar löbbuðu vestur á við
eftir bendingu Rauða hersins, þá
gerðu nazistar tilraun til upp-
reistar í Rúmeníu. Sú uppreist
var barin niður, en það vitnað-
ist og var gert lieyrum kunnugt
um víða veröldu, að þessir upp-
reistarmenn hefðu staðið í sam-
bandi við þýzku herstjórnina og
það hefði verið fyrirfram ákveð-
ið, að á þeirri stundu, sem þýzki
herinn stæði við rúmensku landa-
mærin, þá skyldi uppreistin ger,
svo að þjóðverjar fengju tækifæri
til að „friða“ landið og ná þegar
undir sig rúmensku olíunni og
komast alla leið að Svartahafi. En
þýzki herinn komst aldrei að
rúmensku landamærunum.
Svona „hjálpuðu" Rússar þeim
óspart þetta eftirminnilega haust.
Nýjar stjórnir
Jafnframt hinum stórkostlegu
atburðum, sem eiga sér stað á víg-
völlunum og allir benda til hins
- sama: algers ósigurs fasistabanda-
lagsins í styrjöldinni, þá láta meir
og meir til sín taka pólitísk
vandamál í sambandi við stjórnir
Jjeirra landa, sem verið er að
frelsa undan yfirráðum fasist-
anna. Júgóslavía kom J)ar fyrst á
dagskrá. Hún var aldrei að fullu
hernumin, þjóðin aldrei að fullu
hernaðarlega yfirbuguð. En jafn-