Nýi tíminn - 15.01.1953, Blaðsíða 2

2) — Nðl TÍMINN — Firamtudagur 15. janúar 1953
Á meðan vio sungum jólin
hefur raörgum orðið hugsað til
hjóna að nafni F.thel og Júlíus
Rósenbcrg sem nú bíða dauða
síns í hinu fræga Sing Sing
fangelsi i Bandaríkjum Norð-
urameríku. Þessi hjón eru ekki
eina fólkið sem telur sekúnd-
urnar í dýflissum heimsins. Sér-
staða þeirra felst ekki í því
að vera gyðingaættar, og ekki
heldur í hinu að hljóta án saka
dauðadóm fyrir vætti ljúgvitna.
Og jafnvel ekki í bví heldur
að allir vissu frá því mál þeirra
liófst að þau voru saklaus, ekki
sízt dómari sá sem kvað upp
dauðadóminn. Það líkist kann-
ski öfugmæli að segja að sér-
staða þeirra er í því fólgin að
vera venjulegir óbreyttir borg-
arar úr hópi þeirra 150 millj-
óna sem byggja Bandaríkin. í
þeirra sporum gæti staðið næst
um livaða venjulegur Banda-
ríkjamaður sem er. Ef liöfund-
ur þessarar greinar eða les-
endur hennar vær.u Bandaríkja-
menn gæti einhver þcirra stað-
i'ð í sporum Rósenbergshjón-
anna nú. Ástæðan til þessa er
sú að yfir Jæssa ágætu þjóð
hefur gengið ein þlága öðr-
um meiri. Stjórn landsins
framdi glæp sem hún getur
ekki misst, og þjóðin veit sig
hafa orðið samseka. Þessi
glæpur var sá að varpa kjarn-
orkusprengjunni á Hírósíma og
Nagas.drí. Sprengju þessari var
ekki fyrst og fremst beint að
óvini sem Ijominn var a'ð falli
heldur að bandamanní sem
bar liöfuðið of hátt. Og úr því
að bandamaðurinn gafst ekki
upp skilyrðislaust fyrir eig-
anda kjarnorkuleyndarmálsins,
þá hlaut hann að hafa komizt
að því. Og úr því að hann
komst að því, hver gat þá hafa
sagt honum þa'ð nema Banda-
ríkjamenn sjálfir, hinir einu
sem vissu það. Síðan hafa allir
Bandai'íkjamenn legið undir
grun. þar á meðal Trúman for-
seti sjálfur, að ég tali nú ekki
um' Rósvelt heitinn. Og af því
ailir vissu sig undir niðri seka
um aðalglæpiiin hefur furöu
mörgum reynzt auðvelt að bæta'
við sig smáglæp cins og njósn-
um og trúa slíku á nágranna
sína, frændur og vini Við
þekkjum þetta allt mjög vel úr
okkar eigin galdramálasögij, og
þarf ckki að orölepgja það.
Menn sem krptnðu 'fáeina rúna-
stafi öfuga' á bláS gengu. á
bálið sannfærðir um eigin sekt.
I.
Nú víkur sögunni að máli
Rósenlmrgshjónanna. Hér skai
stuttlega drepið á nokkrar sta'ð-
reyndir, en ef satt skaj segja
hef ég ekki hirt um að leggja
á minnið allt seni ég hef um
það lesið því að mér hefur eig-
inlega aldrei dottið í hug í
alvöru_ fyrr en nú að ríkis-
stjóm Bandaríkjanna væri §vo
foriiert eða * fávís að fram-
kvæma dau'öadóminn. Þess
vegna styöst ég aðallega við
nýlega grem eftir enska lög-
fræðinginn D. N. Pritt, en hún
birtist í bandarísku blaði 2j0.
nóvember s 1.
Ákjæruskjalið gegn lijónun-
um var birt 31, jan. 1951, og
ásamt þeim voru ákærðir Davíð
Grínglass, bróðir Ethelar (og
mágur Júlíusar), Morton Só-
bell og Jakovlév nokkur, en mál
ið gegn honum féll niður. Da-
víð játaði sig sekan, en h.jónin
og Morton kváðust saklaus.
Þessi fjögur vom nú sótt til
sektar í sama málinu. Þeim var
iillurri gefin að sök hlutdeild i
samsæri með Harrý Góld og
Rut Grínglass „og öðrum ó-
kunnum mönnum“, og hafi
þetta samsæri staðið frá 6.
júní 1944 til 16. júní 1950.
Iþorvaldur I»úrariussoui
Máí Rósenbergshjónanna
„Bandaríkin hafi þá átt í styrj-
öld, og hafi samsærismennirn-
ir bæ'ði ætlað og mátt vita að
starf þeirra var til framdrátt-
ar útlendri þjóð, sem só Ráð-
stjórnarríkjunum, og að skila,
afhenda og senda útlendri rík-
isstjórn, það er ráostjórninni,
fullt.rúum hennar og umboðs-
rnönrnftn, beint og óbeint, skjöl,
skilríki, teikningar, minnis-
greinar og upplýsingar um
land\arnir Bandaríkjá Norður-
ameríku“, eins og komizt er að
orði í ákæruskjalinu Aliir sem
eitthvað þekkja til kviðdóma
og vita livaða töframáttur til
múgsefjunar fylgir orðinu
„samsæri" í Bandaríkjunum
munu vita að ekki er spurt
um styrk eða gildi sönnunar-
gag'.íi, heldur er niðurstaða
kviðdómsins alltof oft sú að
hinn ákærði sé sekur. Eftir
það getur dómarinn kveðið upp
eins þungan dóm og hcnum
sýnist, eða honum finnst kjós-
endur og „almenningsálitið“
krefjast. Menn verða að hafa
hugfast að í Bandaríkjunum
eru dómarar ýfirleitt kosnir
til stutts tíma i pólitískum
kosningum, og þar eins og hór
viO Ruth ofí Davíð Grínglass
í Netv York.
• Þann dag löt Ruth Júlíus^íú
dálítið stykki úr hlið á papiia-
kassa undan „Jeilo“.
• Fimm dögum seinna liynntt
Júlíus Davíð Grínglass fyrir
manni í New Yorlc.
• Tveim dögmn eftir l>etta lal-
uði Júiius við Davíð.
• Þaiin dag fékk Júlíus lijá
Davíö blað (eða ritiing) sem
hafði að geyma uppdrútt af
tilraunum þeim sem fóru fram
í L,os Alamos.
• Tveim döguin eftlr það fór
Davíð ineð les.t frá New York
tll Ncw Mexlco.
II.
Aldrei sannaðist neitt refsi-
vert á Rósenbergslijónin, enda
varð ekki það ris á ákæruvald-
inu sem lofað hafði verið. Dóm-
arinn hét Irving R. Kaufman,
og fyrir löngu orðinn alræmd-
ur fyrir rekstur málsins, dóm
á sig njósnir. Hins vegar gat
hann vonast eftir miskunn ef
hann gæti sannað sök á hina
meðákærðu. Hann reyndi allt
livað hann var fær um, og
fékk þó 15 ára fangelsi. Meðal
annars dró hann upp fyrir dóm-
arann og kviðinn myndir þær
sem ha.nn lcvaðst hafa látið
Júlíus fá, og ritaði upp eftir
minni bæMinginn, allt eftir
minni fjórum eða fimm árum
eftir að atburðirnir áttu að
hafa skeð. Þessu var c.tað að
kviðdómurunum, en 3érfræðing-
ar voru ekki látnir um það
fjalla. Þó vajr Davíð þessi eng-
inn sérfræ&ingur í ltjarnorku-
vísindum, heldur lítið menntað-
ur vélamaður sem af tilviljun
hafði starfað í Los Alamos.
#
Alveg er fráleitt að hann gæti
komið áleiðis leyndarmáli kjam-
orkusprengjimnar. Hann hefði
ckki skilið neitt í því sjálfur.
Hitt er rétt, að það sem hann
segist liafa. tjáð systur sinni og
mági átti að vera leynilegt.
mjög í sama anda, allur til að
játa sem rnest á sig og mann
sirrn og bera s-em flestar sakir
á venzíafólk sitt. Eúginn heil-
vitamaður tekur neitt raark á
framtauröi þeirra Davíðs og
Ruthar að því er varðar ,.lilut-
deiid“ Júiíusar og Ethelar í
„samsærinu“.
| >* A It A VI Ol4 j -
- y.,. í,/

l//?//£.
!T;t? filll
é/. S. ?.
Bamlarílrjaforseta liafa borszt hundruð póst-
polía með tugþúsimdiim bréfa hvaðanæva úr
heiminum með mótmœlum gegn dauðadómin-
um yfir Rósenberghjónunum. Til vinstri er
mynd af Ethel og Júlíusi Itósenberg.
fá ekki aðrir að vera í kjörí
cn læir sem láta vel að stjóm
flokksforystunnar, eða þéirra
sem lcosta flokkinn.
Til þess að girða fyrir mis-
beitingn ákæruváldsins í „sam-
særismálum“ og til að reyna
'að forða hinum illrænidu og
tíðu tiifinnmgaúrskurðum kvið-
dcmaima er þess yfirleitt kraf-
izt þar scm engiisaxneskt rétt-
arfar ríkir, þar á meðál fyi'ir
sambandsdómstólum Banda-
ríkjanna, að hinir ákærðu séu
sta'ðnir að tilteknum verkum
or sýni samsærið ög að þessi
verk séu borin þeim á brýn
í ákæruimi og þau síían sönn-
uð í málinu. Siður er að þotta
sé allgreinilegt og sunduríiðað
til þess að hinir ákærðu viti
fyrir víst við liva'ð þeir ciga að
etja, og svo að almennlngur
viti um hvað málið snýst og
hversu veigamikið það er. Þemi-
an þátt ákærunnar gégn Rósen-
bergshjónunum mætti draga
saman í cftirfarandi tólf liðum:
• Júlíus Rósenberg kom í liús
nokkurt I Washiniíton, D.
6. júní 1014 eða þar um bil.
• Kthel og Júlíus Rósenberg töl-
uðu við llut Grínglass 15. nóv.
1944 eða því som næst
• Flmm dögum selnna lét Júlí-
us Ruth i'ú einhvcrja penlnga
í New York,
• Sama dag íór Ruth meö járn-
brautarlest frú New York tll
Mexíkó.
• Prom vikuni seinna íór Júlí->
us inn í liús í New York.
• Sama dag féltk Júlíus blað
frá Ruth sem á voru rltaðar
upplýsingar.
• 5. janúar 1945. eða um það
Ieytl, töluðu Ethel og Júlíus
'sinn ög síðári framkomu alla.
Réttarhöldm stóðu í hálfan
niánuð í marz 1951. Akærandr
inu þöttist ætla áð leiða 112
vitni. Af Jríim komu aðems
22 og citt þár íyrir utan. Hann
lofaði- að leioa sem .vitui hinn
heinxsfriBga rkjarnorlfilfræðing
og Nóbelsverðlaunamanri dx'.
Harold C. Urey, en sveik það
(Dr. Ure.y lét liáfa jmó eftir
sér í New York Times áríð
'1946 að ,, .... fullkomnar upp-
lýsingar um kjamorkusprengj-
una niundu okki rúmast í minna
en 80-90 þéttprentuðum bind-
um sém aðéins vísindamenn cða
verkfræðingar gætu lesið. —
Það væri miklu fljótlegra fyrir
njósnara sem gætu aflað allra
þcssara upplýsinga áð sitja
kyrrir heima hjá sér ög vinna
í sínmn eigín rannsóknarstof-
ura't) Þessi ummæli eins al-
fremsta kjarnorkufræðings
Bandaríkjanna er rétt að hafa
í huga jxegar metinn er vitnis-
burður og leyndamxál Davíðs
Grínglass.
Sóbell og Jakovlév voru ekki
nefndir á nafn. Engan furðar
því þótt Sóbell gerðist fcrvit-
vitimi um það fyrir livaö hann
væri ákæi-ður, og fékk hann
loks þær fregnir hjá dómstóln-
um imdir rekstri málsins að
hann hefði talað við Júlíus í
fimixx mismunandi mánuðum ár-
in 1946, 1947 og 1948, en gerzt
aðili að samsærinu 15. júní
1944 eða þar um bil. Þetta
verður látið nægja um hann.
Davíð þ-essi, var aðalvitnið
gegn systur ainni og mági. Það
kann að vera. að liann hafi
verið sekur um njósnir sjálf-
ur, að miimsta kosti er víst
að hann átti líf sitt að verja í
þessu- máli, eftir að hafa játað
Verk hans var þyí refsivert
sem njósixir. En það sannaðist
•ekki í I>essu rháli nf atvikum
eða með frambiiröi hlutlausra
vitna að slík vitneskja hefði
nokkurntíma komizt í hendur
Rósenbergshjónanna. Sjálf við-
nrlcenndu þau alárei neitt af
þessu. Aðein3 tvö vitixi með
nokkra sérþekkingu á kjarn-
orkmxiálum voru leidd, en lítið
cr að græða á framburði þeirra
Annað, dr. Koski, telur að sér-
fræðingur liefði átt að geta
ráðið af því sem Davíð þóttist
liafa séÖ „hvað um var að vera
í Los Alamos“. Þess verður að
geta, að aldrei kom fram i
réttinum livað Davíð þóttist
hafa látið Júlíus vita, heldur
aðeins það sem liann ,,mimiti“
fimm árum seinna. Hitt „scr-
fróða“ vitnið, hi\ Derrý, sagði
að teikning og lýsing Davíðs
„eigi við kjaniorkusprengjuna
sem var í ■smíðnrn ái-ið 1945“.
Skyldi vera óhætt að skjóta
því inn í að margir vissu ým-
islegt um kjiárnorkusprerigjmia
í marz árið 1951, og. áð Davíð
þarf ekki að hafa vexið mikijl
snillingur í höndunum til þess
að geta á þeim tíma sem liðinn
var hafa lært að teikna eitt-
hvað sem vitnum ákæruvaldsins
og ófróðum kviodómurum þóttj
geta. „átt við“ sprengjuna Hr.
Derrý bætti því við framburð
sinn að upplýsingar um kjarn-
orkusprer.gjuna • liefðu veríð
taldar mest, allra. leyndarmála,
ennfremur gat hann þess að
„teikning Davíðs sýndi full-
gveinilega lögmál þau sem
kjaniorkusprengjan lyti, og að
sérfræðingur • gæti að verulegu
leyti ráðið- af. þessurn . upplýs-
ingum hvernig sprengjan væri
•gerð“. Frambtxrður Ruthar var
Hin átján vitnin koma lítið
við mál Rósenbergshjónanna.
Maður að nafni Max Elitcher,
sem var áðalvitni gegn Sóbell,
kvað Júlíus þrisvar hafa beðið
sig að afla leyni'egra upplýs-
inga fyrir Ráðstjórnarríkin.
Þetta var ekki nefnt á nafn i
ákæruskjalinu, enda viður-
kenndi Max þessi seinna í yfir-
heyrslu að í tvö af þessum
skiptum hefði- hann liitt Júlíus
í samkvæmi. Samt talaði hann
um sig sem samsekan. Af ein-
hverii ástæou var rriáður þessi
ekki ákærður, þrátt fyrir þess-
ár yfii’lýsingar og játningar um
lygar að leynilögreglunni. Eitt
vitni, Dórothý Abel, systir
Rutliar, segist hafa verið beðin
að ganga út úr herberginu í
eitt skipti þegar Ruth var að
tala við Júlíus, en seinna hafi
hún heyi’t Júlíus hæla ráð-
stjórnarákipulaginu og kalln
Bandaríkin ,,auðvalds'and“! —
Bernliardt, læknir Júlíusar, seg-
ir liann hafa spurt sig árið
1950 hvaða bólusetningar fólk
þyrfti að hafa til að fara til
Mexíkó. Tvö vitni, frú Cox og
hr. Schneider, báru þýðingar-
laus atriði eftir áð vörnuni vor
lpkið. JÞrettán liöföu ýmist ekk-
' ert fram áð færa gegn Rósen-
bergslijónumim eða mixmtust
aðeins á þau eftir annari’a
sögusögn.
Ákæran gegn Júlíusi og Et-
hel hvílir því eingöngu á fram-
bui’ði þriggja vitna. Af þeim
voru ein hjóa. Anna'ð þ.hra,
Davíð, var ákært í máliuu og
átti fjör sitt og fi-elsi að verja.
Ekkert annað studdi málsta'ð
ákæruvaldsins: ekki einn ein-
asti nxaður úr himxi stai’fsöxnu
og viljugu pólitísku leynilög-
reglu, rié nokkur annar leyni-
lögreglumaður, enginn maður
úr hinu. borgai’alega logreglu-
liði, enginn óbreyttur borgari.
Engixxn hafði séð, eða heyrt
neitt . grunsajixiegt til þeirra
hjóna Júlíusar og.Ethdai'..,ríh.x
vandaðasta húsrannsókn . á
heimili þeirra bar engan árang-
ur. lEkki svo mikið sem einn
stafkrókur í öllum þeirra gögn-
um benti á nokkuð óiögmætt
í fari þeirra eða ferli. Þó eru
slíkar rannsóknir framkvæmd-
ar að. óvörum þeim sem hlut
eiga að máli. og þegar verst
gegnir. fyrir þá.
Það er eindregin skoðun
Pritts og allra þeiri’a annari’a
sem ég hef séð greinar eftir
urn málið, að þar sem engil-
saxneskt rettarfar .ríltir hefði
undir venjulegunx kringumstæð-
um aldrei verið gefið út á-
kæruskjal gegn jxessu fólki,
málið hefði aldrei verið höfð-
að. En ,í. Bandarikjunuxn ríkti
einhver versta móöursýkisöld
í pólitískum efmim þegár riiálið
kom fyiir dóm. Pritt .álítur að
samkvæmt venju á slíkuru æs-
ingatímum hefði má'.ið þó ver-
ið st.öövað- áður en fyrir kvið-
dóm kæmi. En reyndin var þ.á
aðeiris önnur: Ekki var áðems
að k'úðdómur f-jallaoi xim málið
og teldi lijónin sek. Ixeldur
dæm li dómarinn þau ti1 dauða.
§JJxrt þárf að taka fr.xnx n 5
hjouin voru yfirheyrð, og að
reynf var áð flækja þ-vi og
þvæla. en allt kom fyrir ekki.
Framburður þsirra var sk-ýi’ og
g'öggur. og þár gætti fyl'ste
samræmis fi'á uppbafi th c'nda.
Þau leiddu tvö vitni setr báru
Fiuinhald á 'T. síðu.