Prentarinn - 01.04.1963, Blaðsíða 7

Framh. af 2. bls.
Það var ekki tilgangur þessa greinarkorns
að rekja að neinu ráði gang prentverks okkar
íslendinga, hvorki fyrr eða síðar, en það eru
útlínur í heildarmyndinni, sem mér finnst rétt
að bregða upp, ef það mætti verða til þess að
greina betur einstaka kapítula þeirrar sögu,
sem prentarastéttin hefur verið þátttakandi í
að skapa, með starfi sínu við iðnina og mikill
meirihluti þeirra, er námu prentiðnina, hafa
tileinkað því starfi lif sitt.
Ég hef gert samanburð, bæði til gamans og
fróðleiks, á gömlum prentgripum íslenzkum og
útlendum, er til hafa orðið á svipuðum tímabil-
um og undrazt það, hve íslenzku bækurnar eru
vel gerðar. Satt að segja virðist mér fyrst í
stað, hundrað eða hundrað og fimmtíu árin,
standi okkar prentgripir jafnfætis þeim er-
lendu, þegar aðeins eru frátekin þau verk, sem
sérstaklega hefur verið vandað til með lýsingu
og dráttlist, svo sem talsvert tíðkaðist. Þarf
ekki annað en benda t. d. á hið fagra stórvirki
Guðbrandar biblíu, sem er þeirrar tíðar prent-
listarmönnum til verðugs sóma. Það gæti verið
skemmtilegt og fróðlegt að rekja svo sem
mögulegt er, frá verklegu sjónarmiði, byggingu
prentgripa fyrstu árhundruðin. Vonandi verð-
ur það gert einhvern tíma.
Það er mj ög skilj anlegt, að snið hinna fyrstu
bóka er áþekkt. Tæki eru því sem næst hin
sömu, leturúrval, bæði stærðir og gerðir, fá-
breytt. Það sem mestu ræður að mínum dómi
er það, að handritarar bóka höfðu mjög strang-
ar listrænar reglur að fara eftir, sem fylgt var
án undantekninga, ef gera skyldi grip er svar-
aði kröfum tímans um handskrifaða bók. Sér
í lagi voru reglur um jaðra, orðabil, spaltaað-
greiningu og línubil o. s. frv. þaulhugsaðar.
Þessum reglum fylgdi prentlistin dyggilega í
fyrstu og allt fram á daga okkar hafa margar
þessara reglna verið mælikvarði góðra hlut-
falla, — og munu verða það.
Þegar fram liðu stundir og tækni breyttist,
fólki sem vann að prentverki fjölgaði o. s. frv.,
tók prentiðnin nokkuð að láta á sjá, er var
mjög eðlileg afleiðing hinnar nýju tækni. End-
urheimti þá prentverkið þann kjarna listræns
inntaks, er frá upphafi er kjarni þessarar iðn-
greinar. Hann hefur stöðugt verið leiðarstjarna
hinna beztu manna þessarar iðnar síðan, og
gefið henni lífsþrótt.
Þá tóku þjóðhöfðingjar, auð- og geistlegrar-
stéttar menn ásamt listamönnum, að tileinka
sér þessa list. Skópu þeir frumgerðir ýmissa
helztu leturgerða, sem í mestum hávegum eru
hafðar í dag, letur, sem segja má að séu full-
komin að formi og svari öllum listrænum kröf-
um, er vér gerum til fagurra forma þessara
hljóðtákna. Notkun þeirra í prentverki okkar
nú í dag bera þess glöggt merki, en mun þó
enn betur koma í Ijós við örari notkun film-
unnar.
Frá því fyrsta hlaut þessi þróun prentverks-
ins að gera kröfur til samræmingar á starfsemi
við iðnina með hinni auknu tækniþróun, sem
sífellt eykur hraða sinn og mun nú senn að
því komið, að lagður verður á hilluna, til end-
anlegrar hvíldar, sá málmur, er þjónað hefur
prentlistinni allt frá dögum meistarans Guten-
bergs, blýið. Hjá ýmsurn þjóðum risu upp
kennslustofnanir — prentlistarskólar — er ætl-
að var það hlutverk að sameina alla þekkingu
er tiltæk var á hverjum tíma og safna saman
þeirri reynslu, er verkið hafði skapað sér. Þró-
un þessara stofnana hefur síðan fylgt vexti ann-
arra skólastofnana og hafa innt af höndum
stórkostlegt menningarhlutverk. Vil ég þessu
til áréttingar nefna danska prentlistarskólann,
en ég hef nokkuð fylgzt með vexti hans s.I. 25
ár. Vöxtur hans og þroski sætir undrun. Allar
Norðurlandaþjóðirnar hafa sína skóla í iðn-
greininni, er lengja saman hina margvíslegu
7