Nýi tíminn - 21.06.1956, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 20. júni 1956 — NÝI TÍMINN — (3
,,Svo lengi sem öldurnar eimyrju spúa"
eru hættir að
nnar getur
im lenuur"
Uppi á veg'gnum er rnýnd
af þverhnýptu sævarbjargi,
brimöldu og litlum bæ frammi
á víkurbakka. Þessi mynd er
af Hælavík á Hornströndum.
Við erum stödd inni hjá Sig-
mundi Guðnasyni frá Hælavík.
Hann er nú fyrir alllöngu flutt-
ur til ísafjarðar, setztur að í
kyrrðinni fyrir innan fjarðar-
botninn. Hann er einn heima í
kvöld og hefur því sjálfur
hitað handa mér kaffi, nú eru
bollarnir á borðinu og við get-
um byrjað að spjalla.
• Ströng lífsbarátta
Rætt við
Sigmund Guðnason,
iyrrum bónda
í Hælavík á
Hornströndum
Þegar „sá græni‘
kom
Gengið út í ,áll“
líka gengið frá Horní alla leið
út í ál, höggvin þar vök og
%
veiddur hákarl upp um vökina.
Frostið var um og yfir 30 stig.
Mikið af fugli drapst í ísnum.
Varp varð lítið um vorið. Þetta
var langur vetur, en enginn
varð heylaus. Matur var nóg-
ur, enda þýddi ekki að leggja
upp að hausti nema með vetr-
arforða fram á vor.
festaraugað. Einhver sérstakur
maður sem var við hjólið, sem
strengurinn rann á, settist við
hjólið. Fóikið setttist við fest-
ina og tóku hana allir í hend-
urnar.
• Föst ven.ia að síga í
bjargið
— Var ekki búskapurinn
stundum erfiður norður þar?
— Jú, það var ströng og
erfið lífsbarátta. Bærinn stend-
ur á bakkanum við sjóinn.
Það voru voðaleg vetrar- og
snjóþyngsli.
— Þið siguð í björgin, —
segðu mér eitthvað frá því.
— Já það var föst venja að
• Fyglingi rennt fram
af bjargbrúninni
— Fyglingurinn gekk þá
fram fyrir hjólið, fram á
brúnina og lagðist þar niður,
vanalega á hliðinni og hallaði
sér upp að hjólinu. Að því
búnu tekur hann ofan höfuð-
fatið. Sama gera allir hinir.
Það er merki þess að lesa bæn.
Það var þeðizt fyrir í hljóði.
og engin sérstök bæn, heldur
bað hver frá eigin brjósti. Að
lokinni bæn setur fyglingurinn
upp húfuna eða stálhattinn,
sem seinna kom, og slíkt hið
sama gera aðrir. Að því búnu
er honum rennt niður af bjarg-
brúninni.
ingu á milli þeirra. Þá var
nauðsynlegt að haia gægju-
mann, þ. e. mann sem var
fnammi á brúninni og fylgdist
með hreyfingum fyglingsins
niðri í bjarginu og, aðvaraði
festarmenn um hvað sigmaður
vildi.
Þannig hélt þetta áfram all-
an daginn. Vanalega 9—10
tíma ef veður var gott.
— Tún og engjar litlar?
— Tún lítið, en engjar tölu-
verðar. Það bjuggu tveir þar
á seinni árum. Faðir minn bjó
þar áður. Á seinni árum hafði
hvor bóndi um 50 kindur og 2
beljur og svo voru 2 hestar.
Meira bar heyskapurinn ekki.
— Var ekki stundum lítið
um mjólk?
— Ekki svo mjög. Við skipt-
umst á um mjólk á veturna.
Mjólkuðum ærnar á haustin
og höfðum mjólk fram á jól,
þegar sæmilega viðraði. Það
er góð fjörubeitin og' það þótti
engin ær sem ekki mjólkaði
pott eftir fráfærur. Á vorin
'færðum við frá.
— Vetrarbeit?
— Vetrarbeitin var aðallega
í fjörunni. Nema þegar sá
græni (hafísinn) kom. Hann
kom stundum tíma og tíma, þó
aldrei allan veturinn nema
1918. Þá kom hann urif jóla-
föstu, — og fór ekki fyrr en
í þriðju viku góu. Hann var
fljótur að koma þá, og fljótur
að fara, þegar hann loksins
losnaði.
Það hafði ekki í manna
minnum verið hægt að ganga
fyrir Hælavíkurbjarg, en þá
hefði það verið hægt. Það var
aðeins lítil straumröst sem var
ótrygg og menn töldu það ekki
gerlegt.
síga í bjargið. Venjulega var
byrjað 6 vikur af sumri, ef
vel viðraði.
— Voruð þið í félagsskap
um þetta eða hver bóndi sér?
— Bróðir minn bjó á næsta
bæ og þessar tvær fjölskyldur,
og stundum fjórar, voru saman
um þetta. Bróðir minn var sig-
maður okkar.
— Hvemig var útbúnaður-
inn?
— Fyglingurinn var í bún-
ingi sem kallaður var hvippa,
er var likur í lögun og pils, og
gerður til þess að fyglingurinn
gæti raðað eggjunum inn á
sig, í hvippuna. Sigmenn
höfðu stundum sterka gogga
til að hreinsa með laust grjót
og stundum til að ýta sér frá,
en þeir notuðu ekki stangir.
Gogginn bundu þeir við sig.
Það var misjafnt hve langt sig-
ið var, þrítugt, fertugt og sex-
tugt, áttrætt var það lengsta
sem ég vissi sigið.
• Að taka slaka
— Fyglingurinn var niðri
mismunandi lengi eftir ástæð-
um. Þegar hann kemur niður
byrjar hann á því að taka
slaka, sem kallað var. Slakinn
var tekinn til að hafa svigrúm
til að ganga eftir hillu. Ef það
er breið hilla tekur hann lít-
inn slaka, nokkur handföng,
klæðir sig úr og gengur um
hilluna. Og það kom nú fyrir
að þeir færu flatt á því. Fygl-
ingurinn fyllir hvippuna, ef
þess er nokkur kostur. Að því
búnu gefur hann merki um að
draga upp með því að kippa
þrisvar í festina. Það þótti
ekki öruggt í gamla daga að
merkin væru færri en þrjú, en
það breyttist síðar.
• Kveðnar rímur —
Sagðar draugasögur
— Fljótt var að skipast veð-
ur í lofti. Oft var. kalt þegar
hann var að læða austanþok-
unni frá hafinu. Þá var brúna-
fólkinu kalt. Þá var gerð alls-
konar vitleysa, strákamir flug-
ust á, jafnvel við kvenfólkið.
Það voru kveðnar rímur, sagð-
ar draugasögur og stórlyga-
sögur, allt til að halda hita
og döngun í mannskapnum.
Þarna var frelsið. Þetta voru
börn náttúrunnar.
• Og oft var fallegt
— Og oft var fallegt þarna
uppi. („Hvergi er hærri himinn
né hreinni fjallaslóð“, stendur
einhversstaðar í ljóðabók Sig-
mundar). Hvergi er eins fal-
legt í björtu veðri. Já, það er
fallegt af Kálfatindi (hæsta
tindi Hornbj argsins).
Oft voru kvöldin fögur, —
eins og þau gátu líka orðið
leiðinleg og ömurleg. And-
stæðurnar eru hvergi eins
skýrar og' á þessum útkjálk-
• Eggin borín niður
• I hriísinaum
— Stundum fór sigmaður í
sillu, en stundum fór hann í
„hrifsingar", en svo var það
kallað ef hann fór í smákletta-
stalla og var á stöðugri hreyf-
— Á hættutíma klæðir fygl-
ingurinn sig úr, festin er hring-
uð upp á einhverjum góðum
stað, helzt á steina. Ef leið um,
þótti hún fara illa í grasi og
mosa. Stundum kom líka snjór.
Hver gengur nú að sinni
eggjaskrínu og bindur yfir
hana. Vanalega voru tögl dreg'-
in gegnum göt á endum og' hlið
skrínunnar og tagllykkjunni
brugðið fram yfir axlirnar og
skrínurnar bornar í fatla sem
kallað var. Venjulega báru
karlmenn 300 egg. Það þótti
enginn liðtækur er ekki bar
hátt í 300 egg. Það var ekki
vandalaust að búa upp á kven-
fólkið. Þær báru eggin x
hvippupilsi og röðuðu karl-
menn inn á þær eggjunum.
Venjulega báru þær um 200
egg, en ég þekkti tvær stúlkur
sem báru: 300. Oft höfðu karl-
menn það þá í flimtingi að
þær væru orðnar þungar á sér,
— og vist var um það, að
þunginn var nógur. Það fóru
vanalega 8—9 egg í kg., en þó
gat þetta verið misjafnt.
® Egg geymd í sandl
og sýru
— Oft vildu eggin brotna í
niðurburðinum. Sumir voru
óttalegir klaufar, en það var
furða hvað aðrir brutu lítið.
Það fór illa fyrir kvenfólkinu
þegar eggin brotnuðu inni á
þeim, og vakti oft kátínu karl-
mannanna þegar fór að leka
niður úr þeim, fengu þær þá
að heyra að þær væru farnar
að leka sig.
— Hvernig voru eggin
geymd?
— Það reyndist bezt að
geyma eggin í sólþurrkuðum,
örfínum, leirbornum sandi. Við
geymdum einu sinni egg þannig
til jóla og þau voru orðin
furðu lítið skemmd. Þau voru
geymd í lögum af sandi, þann-
ig að sandur var allt umhverf-
is þau og þau snertust ekkí.
Það var mikið gert að því að
geyma þau í sýru, og var þá
allt undir því komið að sýran
væri mátulega sterk, annars
urðu þau of súr eða fúlnuðu.
Stundum úldnuðu þau, ea
þeirn sem vöndust þeim þaan-
ig þótti þau ágæt, en aðrir
vildu þau ekki.
Bólaði á einni þúfu
— Voru ekki veturnir lang-
ir?
— Jú, stundum. Það fyrsta
sem ég man eftir að veturinn
kæmi var á Mikjálsmessu. Það
var 1910. Og hann var þangað
til 3 vikur af sumri að fór
að létta, eða minnka hríðar.
Eg man eftir því að í Hæla-
vík bólaði aðeins á einni stórri
Framhald á 11. síðu

—- Þann vetur var gengið
Jgfir alla Homvíkina. Það var
• Fyfflingurínn var í
fararbroddi
— Vanalega gekk fyglingur-
inn fyrir í sigferð, sem for-
ustumaður fararinnar. Hver
bar sína eggjaskrínu þegar
gengið var neðan upp á bjarg-
ið. Það var hálfrar til heillar
stundar gangur eftir því hve
langt var farið eftir bjarg-
inu. Þegar upp kom voru
menn vanalega sveittir. Vana-
lega var hvíld niðri í dalnum
neðan brúnarinnar, en lítil
hvíld þegar upp var komið.
Þá tók sigmaður hvippuna og
klæddi sig í hana og fór svo í
Frá Hœlavík:
uíliii