Nýi tíminn - 30.10.1958, Síða 3

Fimmtudagur 30. október 1958 — í\ YI TlMINN
Tunglskot undirbúið
Boris Pasternak
SÆNSKU akademíunni er
alltaf að fara fram. Veit-
ing bókmenntaverðlauna
Nóbels í ár sýnir að átjánmenn-
ingarnir núverandi eru að vaxa
upp úr því viðhorfi fyrirrenn-
. ara sinna, að ófara Karls tólfta
fyrir Pétri mikla skuli hefnt
á rússneskum skáldum á tutt-
ugustu öld. Ekkert annað en
rótgróin óvild í garð erfða-
féndanna handan Eystrasalts
ingu skáldskapar manna eins
og Pasternaks, sem ryðja braut
nýju ljóðmáli og ljóðskynjun.
Hann lærði bæði af symbólist-
um og fútúristum, þeim skákla-
hópum sem hæst bar í Rúss-
iandi um og eftir síðustu alda-
mót, en fann brátt sinn eigin
tón. Kvartað hefur verið yfir
að ijóð hans séu myrk, en það
stafar ekki af því að hann
noti torskilin orð eða búi til
Öasternak (t.v.) og Majakovski.
fær skýrt það að akademían
sat sig úr færi að varpa ljóma
á Nóbelsverðlaunin með því
að veita þau skáldum eins og
Tolstoj og Tsékoff, en valdi í
staðinn ; ýnisá • bókmenntalega
miðluhgsmenn frá Vestur-Evr-
ópu. Þegáí- svo loksins kom að
því áð rússneskt skáid fékk
verðlaunin, var gengið fram
hjá 'Gorkí 'af stjórnmálaástæð-
Um og leitaður uppi Búnín
hokkur sem engin bókmennta-
afrek liggja eftir, en hafði
unnið sér það til ágætjs að
yfirgefá föðurland sitt af and-
stoðu við býltinguna.
Nú héfur Boris Pasternak
hlotið verðlaunin fyrstur sov-
1 ézkr.a ' rithöfunda. Þeim sem
kunnugir era sovézkum bók-
menntun ber saman um að
1 hann sé vel að þeim kominn.
Eini landi hans sem nú er
uppi og tálinn hefur verið
verðugúh keppinautur hans um
verðlaunin er Mikhail Sjólók-
off. Báðir hafa ritað miklar
skáldsögur um örlög manna í
rússnesku byltingunni, borgara-
styrjöldinni, íhlutunarstyrjöld-
unum og rótinu sem fyígdi
þessum stórtíðindum. En Past-
ernak hefur það framyfir að
hann er almennt viðurkenndur
snjallasfa núlifandi ljóðskáld
Sóvétríkjanna. Rússnesk sagna-
list hefur um aldar skeið ver-
ið dáð Um allar jarðir, en
ijóðlist Rússa hefur átt miklu
torsóttara yfir tungumálamúr-
inn til þjóða sem ekki mæla
á slavneskar tungur. Mest éru
>ó vandkvæðin á víðri kynn-
ný, eins og fútúristárnií- gerðu,
né færi ljóð sín í nýstárlegt
form. Ljóð hans eru einmitt
rómuð fyrir kliðmýkt 'og rím-
töfra, eiginleika s'em þýðendur
segjast með engu móti trej'sta
sér til að leika. eftir. Það eru
ljóðmyndir Pasternák's og
bygging Ijóða hans sem valda
óþolinmóðum lesendum erfið-
leikum. Þar er stikíað á stóru,
tengiliðum sleppt, hugarflug
lesandans verður að leggja þá
til. Skírskotað er samtímis til
allra skynsviða. Rússnesku-
kunnandi aðdáendur Pastern-
aks hafa líkt ljóðum hans við
ljóð ensku skáldanna Donne
og Dylan Thomas og Frakk-
anna Rimbauds og Valéry.
Ekki er dregið í efa að Ijóð
Pasternaks muni halda nafni
hans lengst á lofti, en grunur
leikur á að þau ein hefðu enzt
honum skammt til Nóbelsverð-
launa. Þar verður drýgri skáld-
sagan Sívagó læknir, eða rétt-
ara sagt atvikin að útkomu
hennar. Kaflar úr þessari sögu
birtust í fyrsta skipti í sov-
ézka bókmenntatímaritinu
Snamja árið 1954. Næsta ár
lauk Pasternak við hana, og
útgáfaj hennar í Sovétríkjunum
var boðuð næsta. ár. Jafnframt
var eintak af handritinu sent
ítalska bókaútgefandanum Felt-
rinelli, svo að bókin gæti kom-
ið út samtímis í Sovétrikjun-
um og á Ítalíu. í fyrravor bár-
ust svo Feltrinelli boð frá Past-
ernak, um að bann þyrfti að
fá handrítið áftur til að gera
á því breytingar. Útgefandinn
vildi ekki skila því. Þá kom
Súrkoff, forseti Sambands rit-
höfunda í Sovétríkjunum,
gagngert til Mílanó til að
krefja Feltrinelli um handritið.
Hann sat við- sinn keip, svo
Súrkoff fór tómhentur. Síðan
var sagan gefin út í ítalskri
þýðingu og er nú sem óðast að
koma út á öðrum Evrópumál-
um. Hinsvegar sjást þess engin
merki að hún verði gefin út í
Sovétríkjunum.
Haft hefur verið eftir Feltr-
inelli, að Súrkoff hafi tjáð hon-
um að stjórn sovézka rithof-
undasambandsins hafi ákveð-
v r# Sð <skáldsaga Pasternaks yrði
ekki gefin út í Sovétríkjunum
eins og hann gekk frá henni,
því að þar væri að finna níð
um byltinguna. Það hgfur auð-
vitað vakið meiri . athygli á
Sívagö Iækni en ella .myndi,
að útgáfu hfeiir!drr'béf1 átr'rneð-' *
þessum hætti, Sænska akadem-
ían hefur séð sér færi að s]á Snemma í næsía mánuði rtyna vísindamenn handtiríska flug-
tvær flugur í einu höggi, verð- bersins I anna,ð skipti að koma gervitungli búnu rannsóknar-
launa sovézkt skáld og hrella tækjum í kringum tungiio. Fyrsta tiiraunin misheppnaðist
um leið þá sovézka ráðaménn, | vegna þess að eldflaugin fór of hægt og hélt ekki réttri stefnu.
sem lagt hafa sig fram um að , Myndin var tekin jiegar vei ið var að koma fyrir í gervitungl-
: stinga einu helzta verki þess
-undir stól. Ekki verður annað
sagt en að Súrkoff og þeir
sem verið hafa í ráðum með
honum hafi lagt sig kyrfilega
undir höggið.
Pasternak sagði sjálfur í við-
tali við þýzka blaðamanninn
Gerd Ruge, að hann hefði ekk-
ert á móti því að bók hans
skyldi hafa verið gefin út á
Vesturlöndum, en sér væri illa
; við tilraunirnar sem þar væru
gerðar til að blása upp pólitísku
moldviðri útaf henni. Sagan
vaeri alls ekki stjórnmálarit.
Um það geta allir verið honum
sammála, sem telja að skáld-
; verk geti fjallað um stjórnmála-
viðburði án þess að ve-ra inn-
legg í pólitíska dægurbaráttu.
Pasternak lýsir byltingannönn-
um og andstæðingum þeirra
af sömu óhlutdrægni og .Sjóló-
koff gerði í Lygn streymir.Don.
Aðalpersóna bókarinna.r, Júri
Andreivitsj Sívagó læknir,
verður leiksoppur öldurótsins
sem byltingunni fylgir; hann,
ástkona hans og barn þeirra
inu lítillj eldflaug, sem átti að beina því á braut kringum
tunglið. Þegar sýnt var að lilraunin hafði mistekizt, \'ar reynt
að kveikja í eldflauginni með útvarpsmerkjum, svo að hún
beir.di .gervitunglinu á braut umhverfis jörðina, en jiað tókst
ekki heldur.
illj. kr, yioskipli
Einn 21. þ.m., var undirritaöur í Reykjavík, vöru-
skiptasamningur fyrir árið 1959 milli Vsrzlunarrá'ös A-
Þýzkalands (Kammer fíir Aussenhandel der Deutsehe
Demokratische Republik, Berlin) og íslenzka vöruskipta-
féiágsirís.'
•Upphæð samniiigsins er kr. útflutning-slistans eru: Hrað-
86,5 millj. á hvora hllð. Helztu fry’stur. fiskur, síld söltuð og
útflutningsvörúr A'-Þjóðverja frosinj landbúnaðarvörur o. fl
eru: skip, kalíáburður, vefnað- Formaður A-þýzku samninga-
arvara allskonar, rafmagnsvör- nefndarinnar var Direktor Ru-
ur, vélar og verkfæri, miðstöðv- dolf BÍankenburger, en for-
arofnar, sykur, kemiskar vör- formaður samninganefndar
færast öll á kaf, en sögunni lýk- ur, pappírsvörur, búsáhöld svo Vörúsl áptafélagsins var Berg-
og ýmsar aðrar iðnaðarvörur. ; ur G. GíslasoU, framkvæmda-
Helstu vöruflokkar íslenzka stjóri.
ur á því að tveir eftirlifandi
vinir læknisins telja sig sjá fram
á betri tíma eftjr Hðin þreng-
ingaár. Að því leyti sem sag-
an er ádeila hæfir hún alla
sem setja utanaðlærð vígorð
ofar sjálfstæðri hugsun, hvar
í flokki sem þeir standa.
Útistöður Pasternaks við
máttarstólpa sovézkra rithöf-
undasamtaka eru ekki ný bóla.
Han.n heíur haldið sitt strik,
án þess að hirða um hvaða
tízkubólur eru efst á baugi. í
ályktun árið 1946 lýsti stjórn
rithöfundasambandsins yfir að
Skáldskapur Pasteriiaks væri
„hugmyndasnauður og fram-
andi lífi fólksins", en þá sjald-
an Pasternak les opinberlega
upp úr verkum sínum fyllast
stærstu samkomusalir.
Gestir sem sótt hafa Pastenr-
ak heim nýlega segja að hann
sé síður en svo hnugginn yfir
meðferðinni sem Sívagó læknir
hefur sætt í föðurlandi hans.
Hann sagði Gerd Ruge, að
hann hefði ekkert við það að
athuga, að bókin yrði gefin út
í endurskoðaðri og styttri út-
gáfu í Sovétríkjunum. Máske
verður honum hugsað til að
hann er í góðum félagsskap;
ritskoðun á verkum höfuð-
skálda hefur lengi viðgengizt í
Rússlandi. Stríð og friður Tol-
stojs fékkst tíl dæmis ekki gef-
in út óstytt í fyrstu.
Eitt sinn áður, þegar mikið
gekk á hjá sovézkum rithöf-
undum út af Pastemak, sagði
II ja Ehrenbúrg: „Það var
Pasternak einn sem lagði
raunverulega undirstöðu sov-
ézkra samtímabókmennta. Þess
vegna hefur sköpunarþróttur
hans valdið og veldur enn svo
áköfum deilum.11 Af þeim þrem
skáldum, sem settu svip á rúss-
neska Ijóðlist á fyrstu árum
Sovétríkjanna, frömdu tveir,
Majakovskí og Esenín, sjálfs-
morð fyrir 1930. Majakovskí og
Pasternak var vel til vina.
Majakovskí vildi gerast rödd
byltingarinnar, en bugaðist
undir þunga líðandi stundar.
Fyrir Pasternak hefur augna-
blikið aldrei skipt öllu, heldur
runnið saman í órofa heild við
fortíð og framtíð.
M. T. Ó.