Nýi tíminn - 13.11.1958, Qupperneq 8

8) — NÝI TlMINN — Fimmtudagur 13. nóvember 1958
Danskur blaðamað-
ur, Erley Olsen,
skrifaði fyrir
skömmu grein þá
sem hér er birt,
en þar víkur hann
nokkuð að lífi og
vandamálum íbúa
Sovétríkjanna í dag,
4 1 ári eftir að b}dt-
ingin mikla var gerð,
sa atburður sem
breytti í senn öllu
lífi fólksins í
Russaveldi og sögu
alls mann-
kynsins.
Ij^kki er eitt ár liðið —
aðeins 10 mánuðir —
síðan ég fór síðast frá Moskvu.
Margt er breytt síðan þá.
Margt er óbreytt. Hér ók ég fram-
hjá gömlum þorpum með
skældum trékofum og skúrum.
I dag eru hundruð og þúsund-
ir fjöiskyldna ílutt inn í ný,
sviphrein og björt hús og ný
verða fullgerð næstu vikurnar.
Á síðustu fimm árum hafa ver-
ið byggðar hér ferfalt fleiri í-
búðir en eru í Reykjavík allri.
Úr gluggunum í húsi okkar
við Prospekt Mira. Friðar-
stræti, en svo var gatan skýrð
eftir æskuiýðsmótið þegar um
hana fón æskufóik frá öllum
löndum heims, er dásamlegt út-
sýni yí'ir hluta Moskvuborgar.
í fjarska gnæfir háskólinn.
Rétt fyrir neðan eru leifar af
gömlu Moskvu, lítil og illa hirt
eins og tveggja hæða hús, nokkru
fjær eru nýbyggð hús, og
víð sjóndeildarhring má hvar-
vetna sjá byggingakrana teygja
arma sína til himins. Enn eru
íbúðir af skornum skammti og
mikil húsnæðisvandræði. En
70.000 þúsund íbúðir bætast
við í ár og ef til vill 80.000;
120.000 næsta ár og síðan fleiri
ár frá ári, þannig að hver fjöl-
skylda Moskvuborgar getur
gert sér vonir um sína eigin
íbúð í náinni framtíð, trúlega
mun fyrr en liðin eru þau 10
til 12 ár sem upphaflega var
rejknað með til að útrýma hús-
næðisskortinum. Fyrstu bæirnb
úti um land hafa þegar tilkynn;
að þeir hafi leyst hús-
næðisvandamál sín eða muni
gera það innan nokkurra mán-
aða.
Metupp¥.kéva veldnr
einmig örðugleikuni
'IiÆ'aður verður að þekkj;
Moskvu og Sovétríkir
frá fyrri árum til þess að get;
dæmt um framfarirnar í klæða
burði; enn sýnast okkur fötir
gamaldags,, þótt fleiri og fleiri
séu eins vel kiæddir í Gorkí
stræti og Austurstræti. Einnþ.
verða menn að þskkja íbúðii
Moskvu frá gamali tíð, til þes
að skiija hversu alger umskipt
hafa orðið í vöruframboði, ti
þess að kunna að meta það a
nágrannakonan kaupir dagleg;
hjá mjólkursölustúlkunni við
eldhúsdyrnar 2—3 lítra af
mjólk og einn lítra af súrmjólk,
A síðustu fimm árum hafa verið byggðar ferfalt fleiri ibúðir e n eru í allri Keykjavík. Á myndinni sést eitfc hinna stóru
byggðasvæða við þjóðveginn til Kieff.
þótt engin börn séu í fjölskyld-
unni, að bakarakonan, sem
einnig sendir brauð heim, býð-
ur upp á einar tuttugu mis-
munandi brauðtegundir auk
kaffibrauðs, að smjör er selt
vélpakkað eins og hér, og mörg
um saman hefur varia sézt
vörubíll í Moskvu. Þeir hafa
allir verið sendir út í sveit til
þess að flytja heim grænmeti
og kartöflur. Uppskeran í ár
fer langt fram úr metuppsker-
unni 1956. í fyrrahaust heim-
ur reynzt rétt. í ár hefur búið
afhent meira korn en metárið
1956, og sömu fréttir berast
hvaðanæva að. Uppskeran er
sv'O mik'il að samgöngukerfið
hefur varla undan. Niðursuðu-
verksmiðjurnar hafa fengið tugi
Frá 41 árs afmæli rússnesku
byltingarinnar;
Stökkbreytingar í
efnahagsmálum
önnur fyrirbæri, sem talin eru
sjálfsögð af þeim sem vanizt
hafa slíku.
Einkum eru matvörubúðirnar
með mjög fjölbreyttar vörur á
boðstólum. í ávaxta- og græn-
metisbúðum er auk grænmet-
is hægt að kaupa vínþrúgur,
epli, perur, plómur og sítrónur,
en ekki appelsíníur og banana
enn sem komið er.
Þetta er merki um metupp-
skeru Sovétríkjanna í ár á öll-
um sviðum landbúnaðar. Dög-
sótti ég ríkisbú á nýræktar-
landinu í Kasakstan. Þá nægði
kornuppskeran aðeins fyrir
vetrarneyzlunni og útsæði. Og
erlend biöð skrifuðu mikið um
að ræktunaráætlanirnar hefðu
mistekizt.
Samt var fólk bjartsýnt á
ríkisbúinu. Það gerði sér grein
fyrir því að sveiflur kynnu
að verða á uppskerunni fyrstu
árin. En þó hún brygðist eitt
árið gæti árangurinn orðið
betri það næsta, Og þetta hef-
þúsunda tonna aukalega af
tómötum, sem fluttir eru í
geymslur. Og það er ekki að-
eins sveitafólkið sem verður
að hamast við, einnig bæjar-
búar hjálpa til við uppskeruna.
Nýir búskapar-
hættir
etta er bráðabirgða-
árangur af þeim miklu
breytingum sem orðið hafa í
Útsýn yfir Moskvu
landbúnaði, afleiðing af auknu
lýðræði og sjálfstæði -sveita-
fólks. En þannig hefur þróun-
in einnig orðið í iðnaðinum.
Þegar bundinn var er.dir á
skriffinnskuna og skriffinnun-
um gefið frí, þegar verkamenn
urðu beinir aðilar að stjórn
verksmiðja sinna, þegar verk-
lýðsfélögin fengu stóraukin
réttindi, tók við nýtt tímabil í
iðnþróun Sovétríkjanna. Fyrir
tæpu ári var árangurinn af
dreifingu valdsins í iðn*i*ir-
stjórninni varla kominn í ljós.
Þá voru menn enn að þreifa
sig áfram. Enn eru auðvitað
margar veilur, og þær korna
fyrst og fremst fram í blöðun-
um. En allar illspár hafa orð-
ið sér til skammar.
Það er ekki aðeins að allar
áætlanir standist. Verkamenn
geysast fram úr áætlununum,
nýjar stökkbreytingar eru hafn-
ar sem munu valda undrun.
Þær miklu áætlanir sem fram
hafa komið síðustu tvö árin,
í húsbyggingamálum, um hag-
nýtingu jarðgass o.s.fr\'., eru
afleiðingar þessarar nýju vinnu-
tilhugunar, þessara nýju bú-
skaparhátta í Sovétríkjunum.
Milljónir semja
A llt er þetta mjög á
dagskrá hér um þess-
ar mundir. 21. aukaþing flokks-
ins hefur verið kaliað saman
í janúar til þess að fjalla um
þessi mál. Þar á fyrst og frernst
rð ræða framleiðsluþróunina
næstu sjö árin:
Ymsir niunu kannski yppta
öxlum yfii þessu þingi og telja
að það sé ékkert frábrugðið
öðrum sém fjallað hafi um
fyrri fimm ára áætlanir.
En það er ckki rétt. Þetta
þinghald ■ — :S.em. er í sjálfu
sér vitnisbur,ð.ur um aukið og
virkara lýðræði — er talið
munu hafa mikið sögulegt gildi.
í hverri einustu verksmiðju
hafa fundir verkamanna mán-
uðum saman gengið frá áætl-
unum um framleiðsluna næstu
árin, Á ráðstefnum flokíAis
í héruðum og borgum, á f.okks-
þingum hinna ýrnsu ríkja eru
þessar áætlanir svo tengdar
sarnan í heildaráætlun, og á
flokksþingi Sovétríkjanna verð-
ur gengið frá henni sem áætlun
fyrir landið allt.
Það sögulega er sumpart i
Framhald á 11. síðu.
4X — ÓSKASTUNDIN
Getið þið séð hverjum þessi lirekkjalegi páfagaukur
er að stríða? Reynið að snúa blaðinu við. Kannski
kannist þið við ....
Sveinn Sveinsson:
ELTISKINNS-
. SKÓRINN
Þegar að Sigga litla
-var 5 ára gaf mamnia
hennar henni blágræna
eltiskinnsskó með hvítum
þvengjum og hvítum
bryddingum r afmælis-
gjöf: Þetta voru ákáflegá
fallegir og góðir skór,
enda varð Sigga litla
ákaflega glöð ög ánægð
með þá. Híþi varð nú ið
hlaupa um allt og sýna
öllum nýju og fallegu
-.skóna sína. Og ekki var
það sizt hann Lappi
hvolpurinn á bænum,
sem sjálfsagt var að tæki
þátt í gleði hennar. Hún
•hljóp út á tún þangað
sem Lappi lá og sleikti
sólskinið. „Sjáðu Lappi
minn“, kahaði hún strax
er hún sá hvolpinn eg
hljóp beint til hans. og
fleygði sér niður hjá hon-
um. „Sjáðu hvað hún
mamma mín gaf mér
fallega skó. Og sjáðu, það
éru rósaleppar innan í
þeim“.
Hún tók af sér annan
skóinn og hélt honum
fyrir framan augun á
hvolpinum. Hann lét ekkí
á sér standa að sam-
gleðjast Siggu litlu, hann
þaut á fætur, hringsner-
ist í ákefð og dinglaði
rófunni. Lappa þótti
mjög vænt um Siggu, Þau
voru góðir vinir og léku
sér mikið saman. Nú
vildi hann eins og vana-
lega fara að leika sér og
greip því nýja og fallega
skóinn hennar Siggu
lítTú og 'liljóp með hann
dálítjnn spotta. Þar lagð-
ist hann niður og ætlað-
ist til að Sigga litla
elti sig. Og það stóð ekki
á því, hún hljóp srax á
eftir Lappa og kallaði á
eftir honum, „Lappi,
Lappi, þú ert vondur-
Lappi að taka skóina
minn“.
En hann lét sér ekki
segjast- mikið við það-,
hann hljóp bara lengra
með skóinn og lagðist
niður aftur. Sigga hljóp
líka og þannig gekk.þetta
nokkra stund, en aldrei
náðí hún skónum sínum
af Lappa, hann var svo
miklu fljótari að hlaupa.
Loks gafst hún upp og
fór hálfskælandi inn lil
mömmu sinnar og sagði
að hann Lappi hefði tek-
ið skóinn hennar og vildi
ekki láta hana fá hann
aftur. Mamma hennar gaf
henni þá kjötbein, sem
hún sagði Siggu litlu að
fara með og gefa Lappa
og vita hvort hann
sieppti þá ekki skónum.
Sigga iitla hljóp nú út
á tún með beinið handa
Lappa. en hvað var hann
Framhald á 2. síðu.
HEILABROT
Ráðnihgar á gátum í
síðastú blaði:
1. vatnið, 2 silkiormur-
inn.
Hvað rnerkja orðin?
Lausn:
1 fata, 2 askur, 3 gluggi,
4 auli, 5. 6. 7. 8. 9. koa-
ungur, 10 nótt.
Laugarð&gur 8. nóvember 1958 — 4. árgangur — 36. tölublað
Tveir 11 ára strákar, Ragnar os Grétar, senilu okkur
nokkrar myndir. Myndirnar eru af ræningjaskipum,
víkingaskipum, sjóorustum og vitum. Skipamynd-
irnar eru flestar í litum svo ekki verður hægt aó
prenta þær í blaðinu okkar, en myndin liér við
hliðina, vandlega unnin blýantsmynd, sýnir vinnu
þeirra. Ragnar og Grétar eru i sama bekk í skól-
anum. Þeim finnst mest gaman að teikna, smíð.i
og reikna.
★--------------------------------
Hrekkja-
álíarnir
*
U'afið þið heyrt getið
um hrekkjaálfana?
Það er ekki víst. En bið
hafið sjálfsagt oft orðið
fyrir ertni þeirra. Þeir
hafa líka stundum gert
pabba ykkar og mömmu
gramt í geði.
Aldrei hafa þeir þó
leikið þau eins grátt og
þegar þau voru að fara
á jóladansleikinn í fyrra.
Hlustið þið nú á:
Pabbi tekur flibbahnapp
úr hvítu spariskyrtun.ii
sinni og leggur hánn á
spegilhilluna. — Hann
sver og sárt við leggur,
að hann hafi lagt hnapp-
inn þar.
En nú er hnappurinn
horfinn og finnst hvergi
nokkurs staðar. Pabbi
segir að hnappurinn
hljóti að hafa oltið . á
gólfið og kallar í ofboði
á alla krakkana til að
leita. Hann er að flýta
sér og fer að verða of
seinn.
Krakkamir skríða um
allt gólf, undir borð og
bekki, en ekki finna þeir
hnappinn. Mamma getur
ekki tekið þátt í leitinni,
því að hún var komin í
síða kjólinn. Ilún horfir
á og verður óróleg.
„Það er undarlegt, góði
Kristján, að þú skulir
þurfa að týna flibba-
hnöppún'um út úr hönd-
unum á þér“, segir hún.
Og pábhi svarar:
„Eg lagði hnappinn S
spegilhilluna. Það gæti ég
svarið, þo að ég ætti &C
láta lífið“.
„Ekki meturðu nú lif
þi'tt mikils", svarar
mamma önug.
Og börnin slvríða horn.
ana á mihi í herbergin i,
undir bcrð og bekk\{
henda og grýta og hafsi
endaskipti á hverjum
hlut. Seirma er íbúðin
Framhald á 3. síðu
Fimmtudagur 13. nóvember 1958 •— NÝI TÍMINN — (9
Skáldaþáttur
_;__Ritsljóri: Sveinbjörn Beinteinsson_
Hvaða skáld eru ung, hver
gömul? Þessu másvara með
ýmsu móti. Við getum sett
ákveðið aldursmark; einn dag-
inn verður skáldið fertugt eða
þrítugt — jafnvel fimmtugt,
og þann sama dag hættir það
að vera ungt. Eða við notum
;amlan afmælisgreinabrandara
um ungan öldung — sjötugan
strák. Svo getum við líka
uotað okkur venjulegan gagn-
rýnendaskæting um gamla
unglinga.
Fæðingarvottorð segja lítið
um hvort menn séu ung-
ir í liugsun eða ekki. Stund-
um er það líka bókmennta-
tízka að vera ungæðislegur í
skáldskap — kannski barna-
legur 1 amian tíma þykir
fínna. að vera roskinmannleg-
ur í anda og orði.
Það er ekki nýtt hér á
landi að menn hljóti skálda-
frama ungir. Við getum far-
ið fljótt yfir þá sögu og rifj-
að upp saknir um æskukveð-'
linga Egils á Borg og Hall-
gríms Péturssonar. Kristján
Fjallaskáld var um tvítugt
þjóðkunnur fyrir kvæði sín. Á
okkar dögum eru skáld á
ýmsum aldri kölluð ungu
skáldin og er stundum erfitt
að skilja hvað átt er við með
orðum þessum. Máski veður
vandinn leystur á sama hátt
og með biskupinn okkar: al-
urstkmörk þurrkuð út.
En hvað sem öllu þessu líð-
ur er ekki að efa æsku þeirra
sem standa að nýja blaðinu
sem heitir Forspil.
Ritstjórar eru Ari Jósefs-
son, Jóhann Hjálmarsson og
Þóra Elfa Björnsson, öll tæp-
lega tvítug. Aðrir aðstandend-
er eru Dagur Sigurðars., Atli
Heimir Sveinsson, Úlfur
Hjörvar' og Þorsteinn Jónsson
frá Hamri.
Blaðið er kynnt sem: mál-
gagn yngstu kynslóðar lista-
manna og áhugamanna um
listir og á að flytja ritsmíð-
ar ungra manna, einnig gagn-
rýni um listir.
Tilgangur unglinga þessara
er góður og gott að ekki
skortir lengur kjark eða
möguleika til framkvæmdar.
En þá er að gera í stuttu máli
grein íyrir því hvernig þessi
fyrsta tilraun hefur tekizt —
frá mínu sjónarmiði. Dagur
Sigurðarson á þarna langa
eögu, ekki fallega, en að stil
og máli fremri því sem tíðk-
ast í ritsmíðum ungra manna.
Og sagan er samkvæm sínum
skáldskap til enda.
Draumurinn hennar Þóru
Elfu er ekki ólíkur því að
hann væri úr Eyrbyggju eða
Sturlungu (sjá ,t.a.m. Eyrb.
43. k. Sturl. íslendingasögu
136 k.) fullur af óhugnan.
En enginn skrifar ,,þátt svo
góðan“ nema skáld og það
vissu menn reyndar áður að
Þóra kunni með þann galdur
að fara.
Nokkrir ritdómar eru í
blaðinu; Ari Jósefsson skrif-
ar sannsýnilega um andstæð-
urnar í ljóðagerð ungra
manna: Þorstein og Matthías.
Ég vil ekki rengja þá skoð-
un að Þorsteinn yrki mun
betur en Matthías, það er
augljóst. En mér finnst að
Matthías sé um of látinn gjalda
þess að hann hefur valið sér
örðugt hlutskipti í skáld-
skapnum og ekki náð tökum
á þeim efnum sem hann fæst
við. Ef Matthías kynni rök-
réttari meðferð í íslenzku máli
og afmarkaði stíl sinn við sitt
hæfi, þá gæti hann betur haft
not sinnar skáldgáfu sem er
alls ekki eins litil og menn
halda. Jóhann Hjálmarsson
slcrifar rétt þokkalega um Jón
Öskar. Jón frá Pálmholti skrif-
ar lieldur slæma langloku um
Jóhann Hjálmarsson og eru
menn ekki miklu bættari eft-
ir þann lestur. Ég held samt
að Jón hafi skilið skáldskap
Jóhanns, en hefur ekki þau
orðaráð að koma skoðun sinni
vel á blað. Dagur Sigurðarson
skrifar um tvær myndasýn-
ingar og fer nokkuð harka-
lega að Guðmundi frá Miðdal,
reyndar ekki að ástæðulausu
en samt um of.
Úlfur Hjörvar skrifar held-
ur hressilegt spjall, en helzt
hefði hann átt að leiða hjá
sér að hamast á Gunnari
Gunnarssyni. Ég er orðinn
leiður á þessu nazistastagli í
kringum gamlan mann sem
ekki er tekið mikið mark á.
Úlfur hefur einnig punktað
niður skemmtilegt samtal við
Svafár skáld.
Að lokum er heldur slöpp
klausa eftir Atla Heimi: Um
tónlistargagnrýni. Að vísu
kann þetta satt að vera sem
hann eegir, en rökin vantar.
Jón frá Pálmholti og Þor-
steinn frá Hamri eiga kvæði í
blaðinu. Kvæði Jóns er nokk-
urnveginn í stíl Jóns úr Vör,
sem er góður stíll á sínum
stað, en ekki einhlitur til
kvæðagerðar. Meiningin í
kvæðinu er góð, en ekki þann-
ig sögð að gaumur sé gef-
inn.
Kvæði Þorsteins: Von, er
með miklum ágætum ort og
enn ein sönnun þess að „rím
og skáldskapur getur farið
saman. Hitt er svo annað mál
að rím' er ekki fullgilt skil-
riki fyrir góðum skáldskap
og að við erum of lengi búin
að umbera vondan skáldskap
vegna lögulegs ríms. Margt
fleira mætti segja um þetta
nýja og skemmtilega blað, en
ég læt hér staðar numið. Ef
framhald þessarar blaðaút-
gáfu ungra skálda verður ekki
lakara en byrjunin þá er vel
farið. — En varið ykkur á
pólitíkinni!
Friðarverð>E»if
fyrir hjálp víl
flótlamenn
Belgiskur dóminikansmunkur,
Georges Piré, hlaut í gær frið-
arverðlaun Nóbe’s fyrir starf
sitt að því að kcma. upp bæj-
um fyrir aldrað og lasburða
flóttafólk, sem ekkert ííki fæst
til að taka við. Plann kvaðst
ætla að verja verðlaununum til
að koma upp nýjum bæ sem á
að bera nafn Önnu FYank, gyð-
ingastúlkunnar sem lét lífið í
fangabúðum nazista og fræg
hefur orðið fyrir dagbókina
sem gefin var út fyrir nokkrum
árum.
Breiðfirðinga-
félagið ...
Framhald af 4. síðu
en oft áður, þar eð aðsókn að
„Búðinni" er mjc£ vaxandi í
seinni tíð.
Stjórn félagsins skipa nú tíu
rnanns og er Erlingur Hansson
ritari, Alfons Oddsson gjaldkeri,
Jóhannes Ólafsson varaformaður
og Árelíus Níelsson íormaður.
Breiðfirðingar geta fengið dð-
göngumiða að afnaælishátíðinni
á eftirtöldum stöðum: Verzlun
Péturs Kristjánssonar, Ásvalla-
götu 19; Verzlun ÓJaís Jóhann-
essonar, Grundarstíg 2; Verzluu
Jóhannesar Jóhannessonar, Lauf-
ásvegi 41, og Hattabúð Reykja-
víkur, Laugavegi 10,-