Nýi tíminn - 02.06.1960, Blaðsíða 4

4)
NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 2. júní 1960
Landfógeti, biskup, ritstjóri og skóld
vilc’u kenna fólki aS rœkta garðinn sinn
Hinn 26. maí 1960 eru lið-
in 75 ár frá stofnun Garð-
yrkjufélags íslands. Þann
dag fyrir þremur aldarfjórð-
ungum komu 11 áhugamenn
saman í barnaskólahúsinu í
Reykjavik — stofnuðu félag-
ið ,,Hið íslenzka garðyrkjufé-
lag“ og settu því lög. Menn-
irnir voru þessir: Schierbeck
landlæknir, Árni Thorsteins-
son landfógeti, Pétur Péturs-
son biskup, Magnús Stephen-
sen assessor, Theódór Jónas-
son bæjarfógeti, Sigurður
Melsted prestaskólaforstöðu-
maður, Þórarinn Böðvarsson
Schierbeek landlæknir, gekkst
fyrir stofnun Garðyrkju-
félagsins
prófastur, Halldór Friðriksson
yfirkennari, Steingrímur Thor
steinsson skólakennari og
skáld, Björn Jónsson ritstjóri
og Hallgrímur Sveinsson dóm-
kirkjuprestur- Má segja, að
höfðingjar Reykjavíkur, bæði
hið andlega og veraldlega
vald, hafði sameinazt um
stofnun félagsins. Aðalhvata-
maður var Schierbeck land-
læknir og með honum Árni
landfógeti. Voru þeir land-
læknirinn og landfógetinn
mjög samhentir í því að efla
garðræktina og skipa henni
það rúm, er henni ber meðal
áhugamála þjóðarinnar. Báðir
skrifuðu í Garðyrkjuritið
(sem Schierbeck stofnaði árið
1895) hugvekjur og leiðbein-
ingar. Vakti m.a. fyrir Schier-
beck að bæta mataræði manna
með því að stuðla að ræktun
og að efla garðyrkjuna í land-
inu. Það hefur jafnan veitt
margvíslegar leiðbeiningar í
garðrækt. Á fyrri árum út-
vegaði það einnig matjurta-
fræ o.fl. sem að garðyrkju
lýtur, og gerði tilraunir í mat-
jurtarækt og blómarækt. Síð-
ar hafa ýmsir nýir aðilar
komið til sögunnar. Garð-
yrkjuskólinn, Sölufélag garð-
yrkjumanna, Grænmetisverzl-
un landbúnaðarins, tilrauna-
stöðvarnar, Búnaðarfélag Is-
lands, blómaverzlanir o- fl.
hafa tekið við ýmsum verk-
efnum gamla garðyrkjufélags-
ins. En félagið hefur að veru-
legu leyti rutt brautina. Árið
1935, á 50 ára afmæli félags-
ins, rekur Metúsalem Stefáns-
son sögu þess í Frey og segir
m. a., að ekki hafi að jafn-
aði borið ýkja mikið á Garð-
yrkjufélaginu, enda hafi það
aldrei haft neitt starfsfé. En
þrátt fyrir þetta muni þó
svo fara, við nánari athugun,
að flestar þær breytingar,
sem orðið hafi í garðyrkju-
málunum s.l. hálfa öld, megi
rekja til félagsins og starfs-
manna þess.
Garðyrkjufélagið hefur
starfað í tveimur áföngum —
fyrst til 1901. Þá hætti það
starfsemi um skeið og mun
hafa verið litið svo á, að Bún-
aðarfélag íslanids, eem stofn-
að var um þær mundir, tæki
við verkefnum þess. En hinn
1. desember 1918 hefst starf-
semi félagsins að nýju- Var
Einar Helgason garðyrkju-
stjóri síðan lífið og sálin í
félaginu og vann mikil nyt-
semdarstörf. Mun hans lengi
minnzt í íelenzkri garðyrkju-
sögu. Eftir lát Einars 1935
var dálítið hlé á störfum fé-
lagsins, en síðan í ársbyrjun
1937 hefur það starfað óslit-
ið og margir nýir áhugamenn
bætzt í hópinn.
Hin síðari ár hefur félagið
haldið uppi hagnýtri fræðslu-
starfsemi í garðyrkju með
fræðslufundum, útvarpserind-
um og Garðyrkjuritinu. Það
vill stuðla að því, að settur
verði á etofn sem fyrst gras-
garður í Reykjavík, þar sem
ræktaðar verði sem flestar ís-
lenzkar jurtir og einnig helztu
skrautjurtir, tré og runnar.
Grasgarðurinn yrði borginni
mikill menningarauki og mjög
til etyrktar grasafræðinámi í
skólunum. Garðeigendur geta
séð þar hvað þrífst og valið
eftir því tegundir í garða
sína.
Garðyrkjusýningar hafa
verið veigamikill þáttur í
starfsemi félagsins. Alls
munu hafa verið haldnar 16
garðyrkjusýningar hér á
landi, sú fyrsta 1919. (Sjá
Garðyrkjuritin 1955—1959).
Hefur Garðyrkjufélagið geng-
izt fyrir eða tekið þátt í 8
þessara sýninga, þ.á.m- þeim
stærstu. Ennfremur var fé-
lagið þátttakandi í stóru nor-
rænu garðyrkjusýningunum í
Kaupmannahöfn 1937 og í
Helsingfors 1949. Garðyrkju-
eýningin í Reykjavík haustið
1941 var fjölsóttasta sýning,
sem haldin hefur verið á Is-
landi til þess tíma. Sóttu hana
um 22 þúsundir manna.
Ársrit félagsins, Garðyrkju-
ritið, hefur komið út frá
1885—1901 og síðan flest ár
frá og með 1920. Sum árin
hafa verið gefin út sérstök
leiðbeiningarrit í þess stað, þ.
e. Hvannir, Rósir, Matjurta-
bókin, Gróðurhúsabókin og
síðast Matjurtabókin 2. út-
gáfa aukin og endurbætt ár-
ið 1958. Er þar lýst ræktun
allra helztu matjurta hérlend-
is og leiðbeiningar um áburð
og jarðveg, vermireiti og
ræktun ýmissa jurta í þeim,
ræktun berjarunna, varnir
gegn jurtasjúkdómum o.sfrv.
Er Mátjurtabókin hin gagn-
legasta handbók öllum garð-
ræktarheimilum og jafnframt
kennslubók á bændaskólunum.
1 Garðyrkjuritinu er jafnan
margskonar fræðsla um ýmsa
þætti garðyrkjunnar. (Skrá
um rit útgefin af félaginu er
birt í Garðyrkjuritinu 1959
og saga þess rakin í ritinu
árið 1955).
Garðyrkjufélag íslands er
félag áhugamanna í garð-
yrkju jafnt og garðyrkju
fræðinga.
Stjórn félagsins skipa nú:
Formaður: Björn Kristófers-
son garðyrkjumaður, vara-
form.: Jóhann Jónasson for-
stjóri Grænmetisverzl. land-
búnaðarins, ritari: Ingólfur
Davíðsson grasafr., gjaldkeri:
Eyjólfur Kristjánsson verk-
stjóri Brúarósi, Fossvogi og
meðstjórnandi: Óli Valur
Hansson garðyrkjuráðunaut-
ur. Félagið hefur jafnan skort
starfsfé og starfar stjórn og
aðrir starfsmenn félagsins
endurgjaldslaust.
Elnstæður lefðangur haf-
rannsóksiasklpa hefst
Eins og sagt var í fréttum fyrir nokkrum dögum,
hefjast um næstu mánaöamót sameiginlegar hafmnn-
sóknir 9 rannsóknaskipa frá 6 þjóðum á svæöinu milli
íslands og Færeyja. Hefur undirbúningur með þessum
rannsóknarleiöangri staöiö í rúm 3 ár. Er hér um aö
ræöa einstæðan og sögulegan rannsóknaleiðangur, því
að þess munu engin dæmi að svo mörg skip vinni sam-
timis að rannsóknum á takmörkuöu svæöi.
Á fundi Alþjóðahaírannsókna-
ráðsins haustið 1956 var fyrst
rætt um þessa samvinnu, en
nokkru áður höfðu verið gerðar
merkar rannsóknir á botnstraum-
um í norðanverðu Norður-Atl-
anzhafi. Bentu niðurstöður rann-
sóknanna til þess, að slíkir
botnstraumar myndu víða vera
allsterkir, einkum á hryggjunum
milli íslands og Færeyja og ís-
lands og Grænlands.
Sjö þátttökuþjóðir
Þegar haustið 1956 var á veg-
um Alþjóðahafrannsóknaráðsins
sett á laggirnar nefnd til þess
að kanna möguleika á því að
efna til samstarfs meðal fisk-
veiðiþjóða Norður-Evrópu um at-
huganir á rennslinu úr Norður-
hal'i í Atlanzhaf. Að athuguðu
máli var ákveðið, að fyrsti á-
fangi þessarar samvinnu skyldi
ná til ýtarlegra rannsókna á
neðansjávarhryggnum milli ís-
lands og Færeyja.
S.l. haust var loks ákveðið, að
hinar sameiginlegu rannsóknir
skyldu framkvæmdar í júní mán-
uði n.k. Sjö þjóðir tjáðu sig fús-
ar til þátttöku, þ.e. Danir með
eitt skip, Norðmenn 2, íslending-
ar 1, Englendingar 2, Skotar 1.
Rússar 1 og Þjóðverjar 2. í byrj-
un þessa árs var svo endanlega
gengið frá rannsóknaóætlun, sem
allir voru sammála um. Af óvið-
ráðanlegum ástæðum urðu Danir
að draga sig til baka, svo að eft-
ir urðu þá 9 skip. Allar þótttöku-
þjóðirnar nema íslendingar eiga
stór og vel útbúin rannsóknaskip,
sem þau sehda til þessa leiðang-
urs.
Fiskideiid Atvinnudeildar Há-
skólans hefur leigt Maríu Júlíu
til rannsókna af íslands hálfu.
Hefur skipið verið útbúið til
þessa leiðangurs eins vel og að-
stæður hafa leyft. Leiðangurs-
stjóri verður Unnsteinn Stefáns-
son, efnafræðingur, en auk hans
taka þátt í leiðangrinum frá
Fiskideild þeir ‘Birgir Halldórs-
son, Heimir Þorleifsson og Sven
Aage Malmberg. Skipstjóri á
Maríu Júlíu verður Gunnar Ól-
afsson.
Lagt verðu.r upp frá Reykja-
vík í kvöld og haldið til Vest-
mannahafnar í Færeyjum til
fundar við hin rannsóknaskipin.
Munu þá leiðangursstjórarnir
bera saman ráð sín, áður en
rannsóknirnar hefjast. Því næst
leggja öll skipin úr höfn, dreiía
sér um svæðið norðan Færeyja
og hefja samtímis athuganir sín-
ar.
Margvíslcgar athuganiir
Leiðarlínur flestra skipanna
liggja samsíða í stgfnu frá suð-
austri til norðvesturs. Þegar
komið er norður undir íslenzka
landgrunnið, snúa skipin við og
halda til baka eftir línutn, sem
liggja samsíða fyrri leiðarlínun-
um í io—15 sjómílna fjarlægð
frá þeim. Á þessari leið verða
gerðar athuganir- á 8—9 sjómílna
millibili. Mælt verður hitastig og
sýnishorn til efnagreininga tek-
in á mismunandi dýpi frá yfir-
borði til botns. Þéttastar verða
mælingarnar ge.rðar í sjávarlag'-
inu næst botni, en þar mun að-
alrennslið yfir hryggina eiga sér
stað. Jafnframt verða gerðar al-
mennar veðurathuganir og mæl-
ingar á gegnsæi sjávarins. Þegar
skipin hafa lokið þessari fyrstu
yfiríerð, munu þau hittast aftur
í Vestmannahöfn og leiðangurs-
menn bera saman gögn sín. Verð-
ur þá tekin ' ákvörðun um það,
hvort ásæða sé til þess að breyta
áætluninni. Að því búnu láta
skipin aftur úr höfn og endur-
taka fyrri rannsóknir. Því næst
fer hvert skip á tiltekin stað á
hryggnum, þar sem það heldur
kyrru fyrir í tvo sólarhringa og
mælir straum eða endurtekur
mælingar á hitastigi og seltu á
klukkutíma fresti. Loks verður
svo farin þriðja yfirferðin fram
og aftur eftir hrvggnum og mæl-
ingar því næst endurteknar í
annað sinn á hinum föstu stöð-
um. Rannsóknunum lýkur hinn
, 18 júní.
Einar Helgason, endurvakti
vélagið og vann því manna
mest
GarSyrkjufélag íslands 75ára
Tveir Tékkóslóvakar eru liér í
boði Alþýðusambands Islands
Mættu sem gestir á ráðstefnu verklýðsfél.
Hér eru staddir í boði Al- nú að endurgjalda þessi góðu
þýðusambands Islands tveir boð. Komu Tékkóslóvakarnir
fulltrúar frá Alþýðusambandi hingað á fimmtudaginn var og
Tékkóslóvakiu, Meliska sem er munu dveljast hér 10—12 daga.
í miðstjórn tékkóslóvaska sam- Tékkóslóvakarnir komu á
bandsins og Zizka sem erráðstefnu verkalýðsfélaganna
starfsmaður þess, Alþýðusam-sem gestir, og í upphafi fundar
band Tékkóslóvakíu hefur þrí-á sunnudag flutti Meliska á-
vegis á undanförnum árumvarp. Bar hann fulltrúum is-
boðið fulltrúum frá A.S.Í. tillenzkra verklýðsfélaga kveðjur
kynnisferðar um Tékkóslóvakíu stéttarsystkinanna I Tékkó-
og Alþýðusamband íslands er Framhaid á 11. síöu. _j