Nýi tíminn - 19.10.1961, Blaðsíða 6

komið geta upp skæðir faraldr-
ar, sem erfitt er að verjast
nema hægt sé að grípa til bólu-
setningar nógu fljótt.
. í:
Eftir að hafa gefið þetta yfir-
lit um veirurannsóknirnar að
Keldum fylgii' Margrét okkur
um stoínunina og sýnir okkur,
hvernig þessi starfsemi fer
fram. Fyrst skýrir hún okkur
frá því, að núorðið fari til-
raunirnar aðallega þannig fram,
að ræktaðar eru lifandi frum-
ur í tilraunaglösum og þær
sýktar með veirum þeim, er
valda hinum ýmsu sjúkdómum.
Þessi aðferð var fyrst fundin
upp árið 1949 og v&r tekin í
notkun að Keidum árið 1954.
Áður varð að gera tilraunirn-
ar á lifandi dýrum og tóku þær
að sjálfsögðu langan tíma, þar
sem t.d. meðgöngutími visn-
unnar er 2—3 ár. Tilraunirnar
taka hins vegar ekki nema
1—2 mánuði, þagar þær eru
gerðar á lifandi frumum í glös-
um.
Margrét fer fyrst með okkur
inn í hitaskáp, þar sem til-
raunaglösin eru geymd við 37
stiga hita. Glösunum er komið
fyrir í þrem rúllum (Sjá mynd
á íorsíðu blaðsins), er snúast
hægt. 1 hverri rúllu eru um
700 glös eða um 2100 í þeim
öllum. í glösunum í rúllunum
eru sýktar frumur, sem not-
aðar eru við ræktunartilraun-
ir og mótefnamælingar á hæg-
gengum taugasjúkdómum í dýr-
um og mönnum. í körfum er
standa í hillum í skápnum eru
hins vegar glös með ósýktum
frumum, sem eru að vaxa.
Margrét segir okkur að þess-
ar tilraunir séu tímafrekar og
þurfi langan undirbúning. Fyrst
þarf að þvo vandlega og dauð-
hreinsa öll glösin áður en
frumurnar eru látnar í þau.
Fylgir hún okkur þangað, sem
glasaþvotturinn fer fram og
segir Hallbera Bergsdóttir er
það starf annast, okkur, að
fyrst séu sýktu glösin hituð
áður en þau eru þvegin til þess
að drepa sýkla, er í þeim kunna
að vera. Síðan eru þau soðin
í 2 tíma í sápuvatni og svo eru
þau aftur soðin í klukkutíma
í hreinu vatni. Að lokum eru
ÖIl glösin dauðhreinsuð í l'A
tíma við 170° hita og eru þá
tilbúin til nýrra tilrauna.
í herbergi niðri í kjallara
Tilraunastöðvarinnar eru frum-
urnar látnar í glösin. Eru þær
geymdar í gríðarstórum flösk-
um og nægja frumurnar úr
hverri flösku í 100 glös. Þegar
búið er að setja fru.murnar í
glösin eru þær látnar í hita-
skápin og geymdar þar á með-
an þær eru að vaxa og skipta
sér þannig að þær myndi
þekju, húð, í glasið. Tekur það
3—4 daga og allt upp í viku,
eftir því hvaða vef verið er að
rækta. Á meðan frumurnar eru
að vaxa eru þær nærðar á 2—3
daga fresti.
Áður en frumurnar í glös-
unum eru sýktar eru glösin öll
skoðuð í smásjá til bess að
ganga úr skugga u.m, að vefur-
inn sé heilbrigður og í góðu
ástandi.
Margrét fylgir okkur inn í
herberei bar sem. tvær stúlkur
sit.ia við borð með fullt af p’ös-
u.m o? flöskum á miili sín. Seg-
ir hún ckkur að frumurnar séu
alTar nærðar áður en bær eru
sýktar og er önnu.r stúlkan að
vinna bað vérk. Hin stúlkan
læfur veirur í glösin. Eftir að
sýkingin hefur farið fram cm
glösín látin í rúllu.rnar. Eru
bau siðan skoðuð daeleea til
þess að fvigipst. með því. sem
frarn fer í elösunum. Glösin
Framh. á 10. síöu
NÝI TÍMINN j |
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Ásmundur Sigurðsson.
títgefandi: Sósialistaflokkurinn.
Askriftargjald 100 kr. á ári.
iiiiiMiiiimiiiiiiiiimiiiiiiiiiiimiimmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Baráttan gegn
friðarsamningum
tví- og þrí- bólusett gegn
mænusótt. Var það gert til þess
að fá nokkra hugmynd um á-
rangur af bólusetningunni. Á
síðasta ári voru einnig athug-
uð mótefni í nokkrum börnum,
sem höfðu verið bólusett, og
nú í haust verða athuguð fleiri
börn, því að nauðsynlegt þyk-
ir að fylgjast með árangri bólu-
setningarinnar.
Rannsóknirnar á útbreiðslu
faraldursins 1955 sýndu, að
veikin hafði komið til Eski-
fjarðar og Vestmannaeyja án
þess að nokkur lamaðist og án
þess að vitað væri að hún hefði
þá gengið þar. Kom þetta fram
við mótefnarannsóknirnar í
blóði yngstu barnanna, sem áð-
ur voru nefndar.
Samkvæmt tilmælum heil-
brigðisyfirvaldanna mun Til-
raunastöðin framvegis aðstoða
héraðslækna og sjúkrahús við
greiningu veirusjúkdóma, sér-
staklega sjúkdóma, sem líkjast
mænusótt.
— Hvaða fleiri mannasjúk-
dóma en mænuveiki hafið þið
rannsakað?
— Árið 1954 var rannsakað-
ur hér lungnabóigufaraldur og
heilahimnubólgufaraldur árið
1956. Síðan 1948 hefur Tilrauna-
stöðin verið aðili að alþjóðasam-
vinnu um rannsóknir á inflú-
enzu. Miðstöð þessarar alþjóða-
samvinnu er í London og lýtur
hún stjórn Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar. Við hér á
Keldum reynum að greina veir-
ur úr öllum inflúenzufaröldrum,
er koma hingað til lands, og
sendum við þær síðan til mið-
stöðvarinnar í London.
Alþjóðasamvinna um inflú-
enzurannsóknir er mjög nauð-
synleg þar eð inflúenzuveir-
urnar eru alltaf að breyta sér.
Af því leiðir að búa þarf til
nýtt bóluefni gegn hverjum
nýjum faraldri sem upp kemur.
Alþjóðasamvinna um inflúenzu-
rannsóknir er því mjög mikil-
væg með tilliti til þess, að
Helga Helgadóttir skoðar árangur af
ræktun með mannsheila.
Hanna Dóra Pétursdóttir setur
frumur í glös
Halla Þorbjörnsdóttir læknir lætur
veirur í glösin.
þannig hefir verið að farið í þessu máli gagnvart öll- I
um útvarpshlustendum og miklum meiri hluta '
blaðalesenda á Vesturlöndum. Sem dæmi má nefna
ummæli í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins s.l. sunnu- i
dag. Þar er komizt svo að orði: „að eina vonin, til ‘
að haldið verði aftur af Sovétstjórninni, um ofbeldi I
gegn Vestur-Berlín byggist á því, að utanríkisráðherra '
hennar verði komið í skilning um það, að af þvílíku
ofbeldi mundi leiða kjarnorkustyrjöld“. Þótt þessi um-
mæli séu engin bein ályktun ritstjórnar Morgunblaðs-
ins, heldur margþvæld tugga hinnar sameiginlegu
vestrænu áróðursvélar, þá er hún ei að síður fram
sett í því trausti, að flestir eða allir lesendur blaðsins,
svo og útvarpshlustendur um land allt, hafi gleymt
hinni raunverulegu ástæðu Berlínardeilunnar. Skal það
nú rökstutt.
^.1. vor voru liðin 16 ár frá því að styrjöldinni lauk.
Þá var slegið á frest friðarsamningum við Þýzka- j
land. Þetta ófriðarástand, sem ennþá ríkir hefir verið
einn höfuðaflvaki kalda stríðsins í Evrópu, og öllum,
sem af skynsemi hugsa þau mál, verið fullljóst, að því
lengur sem það héldist, því meiri hættur, mundi það
skapa fyrir friðinn. Fyrir nokkrum vikum til- .
kynnti sovétstjórnin það, að hún teldi þetta ástand |
óviðunandi lengur, og ef ekki næðist samkomulag um ■
að létta því af, hvað allt Þýzkaland snerti þá mundi I
hún gera friðarsamning við Austur-Þýzkaland eitt fyr- i
ir næstu áramót. Hvernig voru nú viðbrögð Vesturveld- •
anna við þessari yfirlýsingu um fyrirhugaða friðar- |
samninga? Þau, að Atlanzhafsbandalagið hótaði kjarn- '
orkustyrjöld. Síðan var búið til slagorðið um ofbeldi I
gegn Vestur-Berlín, þótt fyrir liggi sú staðreynd að \
hennar staða þyrfti ekki að breytast á annan hátt en í
að landar Vestur-Berlínarbúa taki við af Sovétríkjun- i
um. Friðarsamningar samkvæmt Potsdamsamningnum '
eiga að kosta gereyðingarstríð!
jQagblaðið Tíminn birtir alloft greinar um erlend
stjórnmál eftir bandaríska fréttaritarann Walter |
Lippmann. Er hann sem kunnugt er einn af allra .
fremstu blaðamönnum Bandaríkjanna er um alþjóða- I
mál rita, enda eru greinar hans að jafnaði bezta efni, ■
sem Tíminn birtir. En svo vill til, að þennan sama •
dag sem umrædd klausa birtist í Morgunblaðinu, birtir i
Tíminn grein eftir Lippmann, undir fyrirsögninni „Sú •
staðreynd verður ekki umflúin að til eru tvö þýzk ríki“. I
Þessi skoðun hefur fyrr komið fram hjá Lippmann, og ■
einnig Nehru og fleiri helztu stjórnmálamönnum heims. I
En Lippmann gerir meira. Hann leiðir rök að því að i
þetta sé orðin skoðun helztu stjórnmálamanna í Vestur- »
Evrópu. Hann hefur það eftir háttsettum embættis- I
manni í Bonn „að á síðustu 15 árum hefðu þýzku rík- *
in fjarlægzt svo hvort annað, að það sé fjarstœða nú I
að tala um endursameiningu undir einni stjórn“; að- '
spurður, hvort ekki væri enn háskalegra að staðfesta
aðskilnað þeirra um aldur og ævi svaraði hann því, að
sameining yrði „að vera hœgfara og taka jafnvel |
mannsaldur“. Þetta sýnir aðeiris það að baráttan gegn
friðarsamningum við- þýzku ríkin hvort í sínu lagi er
háð til þess að halda kalda stríðinu áfram.
Þorbjörg Ásmundsdóttir setur æti í glösin áður cn Irumurnar eru sýktar.
Hallbera Bergsdóttir þvær tilrauttaglösin, .
ÍTm fátt hefur verið meira talað í fréttum undanfarn-
ar vikur en Berlínarvandamálið svokallaða. Hefir
verið látið óspart í það skína, að það geti jafnvel leitt
til kjarnorkustyrjaldar. En eins og altítt er hjá áróð-
urspressu hinna vestrænu auðvaldsblaða, er lítið tal-
að um hina raunverulegu og upprunalegu ástæðu til
þessarar ,,spennu“. í þess stað eru búin til önnur hug-
tök gerólíkrar merkingar og þau eru endurtekin þang-
að til fjöldi lesenda hefir gleymt hinum upprunalegu.
I
■
I
I
I
I
Margrét Guðnadóttir læknir við smásjána.
* ■ ’ ■
'' ',v y.y&V
í T ilraui lastöðinni að Keldum hafa frá
upphafi fa 'ið fram umfangsmiklar rann-
sóknir á /eirusjúkdómum í dýnim og
mönnum L)r. Björn Sigurðsson læknii, ei
var forstöðumaður Tilraunastöðvarinnar
stjórnaðx þeim rannsóknum til dauðadags
haustiJ 1959. Með honum unnu frá upp-
hafi að þessum rannsóknum Páll A. Páls-
son ug Halldór Grímsson. Árið 1957 vann
Halluór Þormar mag. scient. með honum
við r.íktun visnuveirunnar og 1958 til 1960
var Haíldór starfsmaður stöðvarinnar við
veirura nnsóknir. Hann dvelur nú í Kaup-
mannahöfn við framhaldsnám og rann-
sóknir. Er hann aftur væntanlegur til
starfa við Tilraunástöðina á næsta ári.
Bergþóra Sigurðardóttir læknir starfaði
einnig við Tilraunastöðina við veirurann-
sóknir um tveggja ára skeið, 1958—1960,
en hún er nú á förum til Kanada til frek-
ara náms í þessum fræðum. Þá hefur Halla
Þortaiörnsdóttir læknir unnið við veiru-
rannsóknirnar síðan Halldór Þormar fór
utan. Loks hefur Margrét Guðnadóttir
læknir verið fastráðin við Tilraunastöðina
sem sérfræöingur síðan vorið 1960 og
stjómar hún nú veirurannsóknunum að
Keldum. Margrét hafði áðm’ unnið að Keld-
um, fyrst sumarið 1954, er hún var enn
við læknanám, og að loknu læknaprófi
vann hún þar í eitt ár, 1956—1957, ein-
vörðungu við mænusóttarrannsóknir. Eftir
það dvaldi hún 3 ár í Bandaríkjunum við
framhaldsnám en hvarf síðan aftur til
starfa að Keldum.
Við skulum nú biðja Margréti að fræða
okkur um veirurannsóknimar sem fram-
kvæmdar eru í Tilraunastöðinni.
— Veirurannsóknir hafa verið
stundaðar í Tilraunastöðinni að
Keldum frá því hún tók til
starfa og hafa verið rannsak-
aðir jöfnum höndum sjúkdóm-
ar í dýrum og mönnum. Meg-
ináherzla er nú lögð á rann-
sóknir á veirusjúkdómum í mið-
taugakerfi dýra og manna og
hefur miklum tíma verið var-
ári koma hingað allmargir er-
lendir vísindamenn til þess að
kynna sér þær aðferðir, sem við
notum við visnurannsóknirnar.
Síðustu tvö órin höfum við not-
ið styrks til þessax-a rannsókna
frá þeirri stofnun heilbrigðis-
stjórnar Bandaríkjanna, sem
rannsóknir á hæggengum tauga-
sjúkdómum heyra undir. Er
ið til rannsókna á visnu og
riðu í sauðfé. Báðir þessir sjúk-
dómar eru mjög sérkennilegir
að því leyti, að dýr sem sýkj-
ast sýna engin einkenni sjúk-
dómsins í 2—3 ár, en eftir þann
tíma koma oft fram lamanir,
sem draga dýrin til dauða.
Veiran sem veldur visnu rækt-
aðist í veíjagróðri í glösum hér
á Keldum árið 1957, en áðui'
höfðu tekizt hér sýkingartil-
raunir á kindum, er sönnuðu,
að visnan var veirusjúkdómur.
Nú orðið er visna hvergi til
nema hér í Tilraunastöðinni á
Keldum. Hún gekk hér á landi
samfara mæðiveikinni og á
sömu svæðum en hefur ekki
fundizt í sauðfé eftir fjárskipt-
in. Með þeim rannsóknum, sem
hér eru í gangi hefur okkur
tekizt að afla allmikillar vitn-
eskju um eiginleika visnuveir-
unnar. Hafa þessar visnurann-
sóknir vakið mikla athygli er-
lendis, þar sem visna er mjög
lík sérkennilegum, hæggengum
taugasjúkdómi í mönnum
(sclerosis disseminata). Á hverju
þessi styrkur 10 þúsund dollar-
ar á ári.
— Að hverju leyti geta þess-
ar visnui'annsóknir haft þýð-
ingu í sambandi við rannsóknir
á mannasjúkdómum, er haga
sér á líkan hátt og visnan?
— Dýratilraunir sem við er-
um nú að gera eiga að sýna
okkur, hvað visnuveiran er að
gera í 1—2 ár í heilbrigðu dýri
áður en það sýnir einkenni um
sýkingu. Ef tækjst að einangra
veirur úr miðtaugakerfi manna,
sem haldnir eru hæggengum
taugasjúkdómum, mætti nota
visnurannsóknirn.ar sem fyrir-
mynd og auðvelda þannig í'ann-
sóknir á gangi mannasjúkdóm-
anna. Rannsóknir á dýrasjúk-
dómum er hægt að gera miklu
•ítarlegar en í'annsóknir á sam-
svarandi mannasjúkdómum
vegna þess, að hægt er að fram-
kvæma sýkingartjlraunir á heil-
brigðum dýrum og fylgjast með
hegðun sýkilsins frá byrjun.
Samsvai'andi mannasjúkdómar
koma hins vegar ekki til rann-
sóknar fyrr en sjúklingarnir eru
orðnir mikið veikir og getur
þá verið mjög erfitt að grafast
fyi'ir orsakir sjúkdómsins.
— Hafið þið rannsakað hér
þessa mannasjúkdóma, sem líkj-
ast visnunni?
— Á þessu ári höfum við
fengið til rannsóknar hluta úr
miðtaugakerfi nokkurra sjúk-
linga, sem dáið hafa úr hægfara
taugasjúkdómum. Höfum við
gert umfangsmiklar mælingar
á mótefnum gegn visnu í blóði
bæði heilbrigðra og þeirra, sem
haldnir ei'u langvinnum tauga-
sjúkdómum. Höfum við fengið
mannablóð frá Bretlandi og
Belgíu ásamt miklu safni frá
læknum hér. Er en of snemmt
að dæma um árangur þessara
rannsókna.
— Hvaða mannasjúkdóma
aðra hafið þið rannsakað hér
að Keldum?
— Mænusóttarrannsóknir
byrjuðu veturinn 1948—9 með
rannsókn á Akureyrarfaraldrin-
u.m. Við þær rannsóknir var
höfð samvinna við sérfræðinga
í taugasjúkdómum og lyflækn-
isfræði og héraðslækninn á Ak-
ureyri. Árið 1951 var gerð rann-
sókn á faraldi-i, er gekk hér í
Reykjavík og stafaði af veiru
skyldi’i mænusóttarveirunni.
1955—1956 verður Akureyrar-
veikinnar aftur vart á Patreks-
firði og Þói'shöfn. Árið 1955
gekk mænusóttai-faraldur í
Reykjavík og voru gerðar hér
ræktanir á mænusóttarveirum
frá lömuðum sjúklingum og
rannsóknir á mótefnum í blóði
þeirra. Árið eftir var svo gerð
rannsókn á útbreiðslu á þess-
u.m faraldri víðsvegar um land-
ið. Var það gert með því að
mæla mótefni gegn mænusótt-
arveirum sem ræktuðust úr
Reykjavíkurfaraldrinum, í blóði
yngstu barnanna í nokkrum
kaupstöðum úti á landi. Börn,
sem höfðu engin mótefni gegn
þessum veirum voru síðan rann-
sökuð, er þau höfðu verið
Æ) — NÝI TÍMINN — Fímxntu&egur 19. október 1961
Finuntudagur 19. októbet 1961 — NÝI TÍMINN —