Nýi tíminn - 19.10.1961, Blaðsíða 11

Gamli maðurinn er með spjót í hentli en dóttir hans með sverð.
Þau eru að æfa leik sem Kínverjar lialla Wu Shu og í skýringum
segir að dóttirin sé kennari í þessari íþrótt í íþróttaskóla í Shang-
hai. Eftir myndinni að dæma virðist hér vera um Iíka íþrótt að
ræða og sltylmingar, en það er talin fögur íþrótt og skemmtileg.
Friðþjófur Nansen
Framhald af 3. siðu.
morð. Enn aðrir skemmtu sérí
við skopblaðið í Björgvin, semj|
flutti svohljóðandi auglýsingu:]
„Sýning! 1 júnímánuði næst-'
komandi sýnir Nansen safn-
vörður skíðahlaup á Grænlands-
jöklum. Sæti í jökulsprungun-
um. Farseðill heim sparast".
En ferðin var farin og tókst
giftusamlega. Vísindalegt gildi
hennar var mikið og hún vakti
mikinn áhuga meðal almenn-
ings á skíðaíþróttinni.
• Á Fram í heims-
skautsísnum
Grænlandsferðin átti eftir að
hverfa algerlega í skugga hins
eftirminnilega heimsskautsleið-
angurs á skipinu Fram. Frið-
þjófur Nansen átti hugmyndina
að leiðangri þessum og var
ætlunin að sigla skipinu inn í
rekísinn, svo langt sem mögu-
legt var undan norðurströnd
Síberíu, láta skipið frjósa þar
inni og reka síðan með hafísn-
ig fram hjá norðurheimsskaut-
inu eða svo nálægt því sem
kostur yrði. Alþýða manna í
Noregi hafði mikinn áhuga á
málinu og kenndi þó jafnframt
nokkurs uggs um hvernig leið-
angrinum myndi reiða af.
Lagt var af stað sumarið
1893. Fram sigldi austur með
strönd Síberíu; í september var
skipið komið í ísinn á rek
norðvestur. Ár leið og þá var
Nansen orðið ljóst að hann
myndi ekki með þessum hætti
komast eins norðarlega og hann
hafði vonað. Þá tók hann þá
ákvörðun að fara á skíðum og
hundasleðum við annan mann
noröur á bóginn. kanna ísbreið-
una og gera rannsóknir. Aðra
slíka för fóru þeir í marz 1895.
Þá, 7. apríl, komust þeir félag-
ar á 86°4’ norðl. br. eða nær
norðurheimsskauti en nokkur
maður hafði áður komizt. Vet-
vonum gífurlega athygli um
heim allan og Nansen varð
frægur um víða veröld og virt-
ur sem hugmyndaríkur, áræð-
inn og snjall vísindamaður og
landkönnuður á norðurslóðum.
Niðurstöður af rannsóknum
leiðangursmanna brutu alger-
lega í bága við ýmsar kenning-
ar sem áður höfðu verið uppi
um norðpríshafssvæðið; t.d. var
nú ljóst að íshafið var regin-
djúp og eyjar yfirleitt ekki að
finna þar, en áður höfðu marg-
ir könnuðir talið að hafið væri
grunnt og að stór landsvæði
skytu þar upp kollinum. Mikil-
vægt var einnig rannsóknarefni
það sem safnað var í leiðangr-
inum fyrir jarðsegulfræðina. at-
huganir á norðurljósum, veður-
fræði, haffræði, dýrafræði o.fl.
Friðþjófur Nansen varð próf-
essor í dýrafræði við Oslóar-
háskóla árið 1897. Hugur hans
beindist þó æ meir að haffræð-
inni og 1908 varð hann próf-
essor í þeirri grein við sams
háskóla. I haffræðinni átti
Nansen eftir að vinna braut-
ryðjendastarf; rit hans vöktu
mikla athygli og þau sem voru
með alþýðlegri blæ seldust í
stórum upplögum, en eftirsóttur
varð hann til fyrirlestrahalds
um heim allan. Sú fra2gð og
virðing sem hann hafði unnið
sér átti eftir að hafa mikla
þýðingu fyrir hann þegar leysa
þurfti vandamál þau, er hann
síðar fékk að glíma við en voru
allt annars eðlis en þau sem
hann var bundinn fyrir um og
eftir aldamótin.
• Á ný.ium starfsvettvangi
Friðbiófur Nansen hefði ekk-
ert kosið fremur en að fá tæki-
færi til að vinna áfram að
rpnncAknarst^rfum sínum, t. d.
i-'ní'N -.hann nnni ráðagerðir um
l'viSarv'iir 1’1 suðurheimsskauts-
ins. B-, Snrnr verkefni biðu
brýnustu nauðsyn að efla þessi
alþjóðasamtök og fá sem flestar
þjóðir til samstarfs á grund-
velli þeirra. Vann hann um
1920 mikið'starf við heimsend--'
ingu stríðsíanga og hverskþhár
tj aðstoð '.tilShanda flóttamönnúfn.
tSa'ðaKdíom .'það mikla starf sem
hann vann í Rússlandi, þar sem
hungursneyð var landlæg eftir
heimsstríð, byltingu og borgara-
stríð. Var Nansen óþreytandi,
hann ferðaðist um Evrópu þvera
og endilanga og Ameríku, hélt
fyrirlestra og safnaði fé til
hjálparstarfseminnar í Rúss-
landi; vann enn hjálparstarf
meðal grískra og armenskra
flóttamanna.
í desember 1922 hlaut Frið-
þ.iófur Nansen friðarverðlaun
Nóbels fyrir mannúðarstörf sín
í þágu milljónanna, störf, eink-
um þau sem unnin voi’u í landi
bolsévikkanna. sem ekki voru
virt eða metin eða þökkuð af
öllum.
Það óhemju starf, sem Frið-
hjofur Nansen innti af höndum
á þriðja áratug aldarinnar,
hl.aut að seg.ia til sin, enda
þótt hánn væri vel að manni,
stór og stæltur. Og svo bættust
vonbrigði við; vonin sem hann
hafði bundið við batnandi sam-
búð þjóða og reynt sjálfur að
leggja lið með mannúðarstarfi
sínu brást. Friðbjófur Nansen
var þreyttur maður og vonsvik-
inn er hann lézt 13. maí 1930,
á 69. aldursári.
Hér að framan hafa verið
dregnir fram fáeinir þættir í
lífsstarfi Friðþjófs Nansens. —
Um hann hefur talsvert verið
ritað á íslenzku. M. a. eru þessi
rit: Jón Ólafsson: Þáttur af
Friðþjófi frækna, Skírnir 1896.
Norðurför Nansens. öldin,
Winnipeg 1896. Æviágrip með
myndum í Almanaki Þjóðvina-
félagsins 1898. Ólafur Friðriks-
son: Frá Vestfjörðum til Veítri-
byggðar. För Friðþjófs Nansens
og félaga hans yfir meginjökul
Grænlands. Rvík 1927. Jón Sör-
ensson: Friðþjófssaga Nansens,
þýð.: Kristín Ólafsdóttir læknir.
Aðsetur Leifs heppna
® .Vii
NEW YORK 13/10 — Heim- skáli með fimm eldstæðum.
skautakönnuðurinn Helge Ing- Veggjaefnið sýnist hafa yérið
stad frá Noregi hefur fundið áð- torf. Ilinar byggingarnar hafa
ur óþekktar rústir af nianr.virkj- verið minni. Veggir þeirra hafa
um á nyrsta tanga Nýfundna- einnig verð hlaðnir úr torfhnaus-
lands. Ingstad heldur því fram,
að Leifur Eiríksson og víkinga-
lið hans hafi komið þarna við
á leið sinni frá ísiandi til meg-
um. Ingstad segir að hann sendi
sýnishorn úr veggjahleðsiunni til
háskólans í Osló til aldurs-
ákvörðunar. Notað verður hið
inlands Ameríku 500 árum áður geislavirka ísótópa-kolefni 14 til
en Kólumbus fann þá álfu. að finna aldur bygginganna. Ing-
Blaðið New York Times, sem stad ætlar aftur til Nýfundna-
birtir frétt um málið. hefur það lands næsta sumar og halda þar
eftir Ingstad að hann hafi fund- áfram rannsóknunum.
ið rústir sjö bygginga. Hafi þær -_________________________________
greinilega verið byggðar af Evr-
ópumönnum. Ein þeirra er stór
skáli í skýrum víkingast'l. Ing-
stad er þeirrar skoðunar, að
Leifur Eiríksson hafi notað
þessa byggingu sem höfuðaðset-
ur sitt meðar. hann dvaldi í
Vínlandi hinu góða og ferðaðist
þar um.
Rústirnar fundust fáeinum
kílómetrum fyrir vestan Meade
Bay á stað, sem á landakortinu
heitir Lance aux Meadows, að-
eins 100 metra frá ströndinni.
Þetta er óbyggt og afskekkt
svæði, sem fiskimenn koma að-
eins til öðru hverju. Þar er hafn-
laust og engin vík til lendingar.
Ingstad telur að vikingarnir hafi
dregið skip sín á land. eins og
þeir voru vanir á hafnlausum
stöðum.
Staðurinn þar sem rústirnar
eru fannst með hjálp fiskimanna
á Nýfundnalandi. Ingstad barst
til eyrna að fiskimenn hefðu séð
athyglisvert landslag, sem minnti
á mannaverk, í Lance aux Mead-
ows og þeir vísuðu ho.num á
staðinn. Ingstad brá þegar við,
hélt til staðarins og sló þar
tjöldum. Hann hóf Jjegar að
grafa og kom niður á rústir
mannvirkja. Hann segir að að-
albyggingin sé 60 fet á annan
veginn og 45 fet á hinn. í henni
eru fimm herbergi og einn aðal-
ursetu vW,.A » j 1905 slitu Norðmenn
Franz Jósefslandi, en sumarið
1896 komust þeir til bæki§töðva
leiðangurs 1 Bretans Fredferiáí i
Jackson og á skipi hans:,var
haldið heim til^oregs. Voru þá> I
liðin þrjú ár síðan. lagt van aí •
stað í Fram-leiðangurinn og
hafði ekkert spurzt til þeirra
félaga þann tíma. XTm mjög
svipað leyti sneri Fram heim ■
á leið, skipið yar þá kpmið út
úr ísnum norður af Spitsbergen
og hafði verið á reki í ísnum
í þrjú ár, nákvæmlega jafn
lengi og Nansen hafði gert ráð
fvrir í upphaflegu áætlunum
sínum um leiðangurinn.
Fram-leiðangurinn vakti að
Strompleikurinn
■han'ii s'vlu við Svía og þá,
á h,"”rv',ftý/ö5ff'í'tttcíírbum fyrir
■Nnw?. J’sr hlu.tuTri Nansens í að
sampina norsku bjóðina og afia
■móli. ;hennar stuðnings og vel-
vildar meðal annarra þ.ióða
ekki lítils virði. Allar dyr stóðu
hinum fræga vísindamanni opn-
ar. Hann var kjörinn til þess
að takast á hendur fyrsta sendi-
herraembætti sjálfstæðs Noregs
í Lundúnum .1906—19.08 og. í
fvrri heimsstyrjöldinni, yanp
h.ann miki.lsvert starf fyrir þjóð
sína á, sviði milliríkjaviðpkipta.
Að stríðinu loknu gerðist
Nansen eindreginn tálsmaður
Þjóðbandalagsins gamla, taldi
Framhald af 8. siðu.
til að segja hinum fagra nem-
anda sínum beiskan sannleik-
ann. Heildsalinn ungi minnir á
verk þeirra skopteiknara sem
fæst nota strikin, með einfald-
ara hætti er vart hægt að
draga upp lifandi mannlýsingu.
Leikur Bessa Bjarnasonar er
gæddur léttri og ósvikinni
kfmni og hittir í mark: sauð-
heimskur reykvískur spjátrung-
ur í sjón og raun. Sýnu meira
kveður að öðrum vonbiðli ;;§
Ljónu, það er útflytjandanum,
.sönnum persónugervingi ís-
lenzkra féglæfra og stórgróða.
Róbert Arnfinnsson skapar nýj-
an kostulegan náunga og sýn-
’ ir ljóslega að burgeis þessi er
algerlega samvizlculaus hvoi’t
sem í hlut eiga úldnir fisk-
hausar eða fallegar stúlkur.
öldurmennið kúnstner Ilansen
er vikapiltur heimilisins þótt
einfættur sé og staulist á hækj-
nm, hann hefur þann undarlega
! .sið að „skera út-á sér fótinn" —7-
i fulltrúi gamla tímans og íornra'
dyggða, almúgamaður og lista-
maður sem hafnar fé og frama
skilyrðislaust. Hansen gamli var
ætlaður Lárusi Pálssyni og þarf
ekki að efa að fíngerð og sann-
i mannleg kímni hans hefði not-
ið sín ágæta vel í hlutverki
þessa olnbogabarns sem öðrum
framar á s.amúð skáldsins. Jón
Sigurbjprpsson er gerólíkur
leikari, en tekur viðfagnsefn-
ið föstum tökum,. svik verða
ekki fundin í munni hans.
Gamli maðurinn er átakanlegur
fremur en hlægilegur í með-
förum hins trausta leikara,
hrjúfur og nokku.ð kaldrana-
legur, merktur djúpum rúnum
grárra örlaga.
Unnusti Ljónu stingur í stúf
við hið kynlega umhverfi, heið-
arlegur maður og heilbrigður á
líkama og sál, en lætur þó um
stund heillast af yndisþokka
hinnar laglausu söngkonu. Túlk-
Framhald af bls. 7. .i
með ræktunartilraununum eru.
geymd í allt að mánuð eftir að
sýking hefur farið fram,
en mótefnatilraunirnar taka
skemmri tíma, viku til hálfan
mánuð. Síðan er svo að sjálf-
sögðu mikið starf að vinna úr
n ðurstöðum tilraunanna.
★
Með þessu spjalli um veiru-
sjúkdóma og veirurannsóknir
lýkur greinunum frá heim-
sókninni í Tilraunastöðina að
Keldum. Er það von blaðsins,
að lesendur hafi haft nokkra
ánægju af og séu einhverju
fróðarj en áður um þá merki-
legu starfsemi, sem þar er unn-
in, en fæstir munu hafa haft
nokkra hugmynd um i hverju
væri fólgin eða hver nytsemd
væri að. Blaðið vill að lokum
færa starfsfólkinu á Keldum.
sérstaklega forstöðumanninum
Páli A. Pálssyni yfirdýralækni,
Haiidóri Grímssyni efnafræð-
ingi, Guðmundi Gísiasyni lækni
og Margréti Guðnadóttir lækni.
beztu þakkir fyrir lipra fyrir-
greiðslu og þolinmæði sýnda
við að svara ófróðlegum spurn-
ingum fréttamannsins.
S.V.F.
grófgerð og einföld vinnukona
úr sveit í alþýðlegum skopstíl;
föst fyrir sem kona útflytjand-
ans; Emilía Jónasdóttir
prófessorsfrúin og sómir sér vel
við hlið bónda síns. Valur
Gíslason er mjög virðulegur sem
hinn dularfulli vitringur frá
Austurlöndum, mildur á svip
með silfurhærur. Af fulltrúum
réttvísinnar kveður mest að
stóru lögreglunni, Ævari Kvar-
Jón Aöils ug Haraluur Björnsson í leikhici.

un Rúriks Haraldssonar er lát-l'
laus, traust og sönn sem bezt*
má verða, það er ekki nema--
eðlilegt að Ljóna verði ástfang-J
in af þessum unga vasklega^
manni. Fyrstu kynni þeirra á
flugvellinum er ekki stórbrotið
atriði, en gætt tvísæju háði, og ,
varð mjög skemmtilegt og hug-
næmt á sviðinu; þar eiga báðir
í
leikendur jafnan hlut að máli.
öðru fólki bregður aðeins
fyrir. Anna Guðmundsdóttir er um.
‘ it--M:
an: ,,sjógöiTin‘‘' þrjú eru dans-
meyjar og ekki leikkonur, en
gera skyldu sína.
Þótt undarlegt kunni að virð-
ast tóku frumsýningargestip
sýningunni fremur fálega; hlát-
urinn og lófatakið í minna
lagi, og ýmsir urðu sýnilega
fyrir vonbrigðum. „Strompleik-
urinn“ er hugtækt verk, en ef
til vill seintekið; örlög þess
munu ráðast á næstu mánuð-
s,-.á«v mi m
Fimmtudagur 19. október 1961 — NÝI TlMINN — (11;