Nýi tíminn - 09.11.1961, Blaðsíða 3

Þcrleifur Einarsson seg:ir frá rannsóknar-
Iei3angTÍnum til elástöðvanna
Þátttakendur í fyrsta rann-
sóknarleiðangrinum til öskju-
gossins komu til Reykjavíkur
31. október. Jarðfræðingarnir
Sigurður Þórarinsson og Þor-
leifur Einarsson og Guðmund-
ur Sigvaldason jarðvegsfræð-
ingur dvöldu tvo daga við
eldstöðvarnar. Með þeim var
Árni Stefánsson sem kvik-
myndaði gosið.
Nýi tíminn hafði nýlega tal
af Þorleifi Einarssyni, sem
sagði að leiðangurinn- hefði
náð tilgangi sínum. Þeim fé-
lögum tðkst áð.géra þær at- -
huganir á gosinu og hraun-
inu frá því sem þeir ætluðu
sér.
Við lögðum af stað um há-
degi á( föstudag í flugvél með
Birni Pálssyni, sagði Þorleif-
up. Frá Fjórðungsöldu var
flogið undir skýjum norðan
Dyngjufjalla til austurs yfir
Vikrafell og hraunstraumana.
Svo var flogið til Akureyrar
og haldið þaðan til öskju í
jeppabílum.
Komið var að hraunrond-
inni við Vikrafell um mið-
nætti og að gígunum milli
klukkan þrjú og fjögur um
nóttina. Þar var dvalið til
hádegis við athuganir.
Gossprungan liggur
frá austri til vesturs
Gosið hefur upphaflega
komið úr 500 til 600 metra
langri sprungu sem myndazt
hefur rétt innan við öskju-
op og liggur frá austri til
vesturs. Hún hefur því þver-
öfuga stefnu við það sem tíð-
ast er um gossprungur hér á
landi. Þegar okkur bar að
gaus aðeins á 100 til 150 m
kafla í austurenda sprungunn-
ar.
Á laugardag þeyttu gígarnir
glóandi hraunleðjunni hæst á
að gizka 250 metra í loft upp.
Á sunnudag hafði dregið svo
úr goskraftinum að gusurnar
gengu ekki hærra en 50 til 100
metra upp í loftið.
Gu-surnar úr gígunum komu
þetta 30 til 35 á mínútu og
náðu misjafnlega mikilli hæð.
Eldsúlan var ýmist lóðrétt
eða á ská. Þær beinu féllu að
mestu niður í gígana aftur
en hinar gengu að meira eða
minna leyti út á og út yfir
gígbarmana.
Mest af hraunleðjunni flóði
þá beint út úr gígunum.
Af gosinu var samfelldur
gnýr, ekki- csvipaður hávað-
anum frá gufuborholum.
Rann metra á mínútu
Rétt eftir að við .komum
seint ® á laugardagsnóttina
mældum við mestan hraða á
hrauninu, segir Þorleifur. Þá
rann það fram um einn metra
á hverri mínútu. Hrauntungan
flóði yfir landið með þessum
hi-aða en hraunið veltist ekki
fram.
Gígarnir þar sem hraunið
kemur upp eru alveg við suð-
urendann á öskjuopi f 1100
metra hæð. Á sunnudag var
hraunbrúnin komin niður fyr-
ir 700 metra hæð.
Hraunið var á sunnudag
orðið um 10 kílómetra langt
o.g flatarmál þess er áætlað
10 til 15 ferkílómetrar, eða
þrisvar til fjórum sinnum
minna um sig en Hekluhraun-
ið frá 1947, en það er 40 fer-
kílómetrar og rann í 13 _mán-
uði en þetta í fjóra daga þeg-
ar við vorum þar. öskjuhraun-
ið nýja er ekki nema fimm-
tugasti hluti af flatarmáli
Skaftáreldahraunsins sem nær
yfir 565 ferkílómera.
Rúmtak nýja hraunsins hef-
ur ekki verið áætlað enn, en
fullyrða má að það er hundr-
að sinnum minna en Skaftár-
eldahraunsins. Eftir að gosinu
„Logandi standa í langri röð ljósin á gígastjaka“. Gossprungan séð að sunnan. Að minnsta
kosti fjórir gígar gjósa alit að 150 mctra. — Þorleifur Einarsson tók myndirnar.
Hraimröndin í öskju sunnan gígaraðarinnar. U pp af hrauninu leggur gufu frá bráðnandi snjó.
Lengst til vinstri sést mökkurinn frá öðrum stóra lcirhvernum.
lyn.ur er það eitt verkefni ví-s-
indamanna að mæla hraunið
af þeirri nákvæmni sem við
verður komið.
1100 til 1200 stiga
heitt hraun
Trausti Einarsson prófessor
fór til öskju til að mæla hit-
ann í hrauninu. Ekki hefur
enn verið l*sið úr þeim mæl-
ingum, en við gizkuðum á að
hitinn inni í hrauninu væri
1100 til 1200 stig og um 1000
stig í jöðrunum, segir Þorleif-
ur. Það er því líklega heitara
en Hekluhraunið var 1947.
Vegna hins háa hitastigs er
hraunleðjan tiltölulega þunn-
fljótandi og breiðist því
hraunið meira út en ella
myndi.
Þetta er mesta hraungos sem
orðið hefur í öskju síðan sög-
ur hófust.
V .
\v /7i0°
VtK-8-1

Gömlu hraunin þar eru
misgengin og því er talið víst
að þau séu eldri en íslands-
byggð, en um nánari aldurs-
ákvörðun er ekki að ræða, því
þarna er enginn jarðvegur
sem varðveitt gæti öskulög.
Ekki hafa menn enn gefið
þessu yngsta öskjuhrauni
neitt nafn, en það kemur vafa-
laust þegar frá líður.
Voru nærri lentir
í Víti
Við gengum að Víti, sagði
Þorleifur, og sáum að það
var þakið vikri. Vikurinn hef-
ur borizt suður frá gosstaðn-
um, því norðanátt var þegar
gosið hófst. Þarna eru stórir
vikurskaflar og mikilf vikur
flýtur á öskjuvatni og safnast
saman meðfram löndunum.
Vikurbreiðan er allt að meters
þykk.
Ferðafólk sem fyrst kom að
Víti hélt að það væri þurrt
þegar það sá vikurinn sem
huldi yfirborð þess. Munaði
minnstu að menn færu út á
vikurbreiðuna, en sem betur
fer varð ekki af því. Enginn
væri öfundsverður af að lenda
í leð.iunni í Víti.
Leiðangursmenn tóku sýnis-
hom af hrauni og vikri og
verða þau nú rannsökuð.
ísland er enn að
þungt, skygni lélegt en lýs-
ingin tilkomumikil, þegar
bjarminn frá gjósandi eldgíg-
unum og hrauninu lagði á
skýin.
Á mánudaginn fóru þeir
leiðangursmenn svo til Akur-
eyrar og komu suður í fyrra-
dag.
Það var afar fróðlegt og
gagnlegt að fá tækifæri til að
fylgjast með svona gosi, segir
Þorleifur. Island er nær ein-
göngu byggt upp af blágrýtis-
hraunum, og öskjugosið er
síðasta dæmið um að jarðeld-
urinn heldur áfram að hlaða
hrauni á hraun ofan. Sérstak-
lega er gagnlegt að koma
þarna fyrir okkur yngri menn-
ina sem vinnum jarðfræði-
störf en áttum þess ekki kost
að kynna okkur síðasta Heklu-
gos að neinu gagni.
Nýr leiðangur hefur farið
til öskju voru jarðfræðingarn-
ir Sigurður Þórarinsson, Guð-
mundur Kjartansson og Tóm-
as Tryggvason og Guðmundur
Pálmason eðlisfræðingur.
Voru þeir í leiðangrinum
fram yfir síðustu helgi.
Þorleifur leggur að lokum
áherzlu á að óráðlegt sé fyr-
ir fólk að reyna að komast
til öskju til að skoða elds-
umbrotin. Nú er allra veðra
von og ár Herðabreiðarlindum
er leiðin þegar orðin ófaér
bifreiðum.
1 r^TTTTv. ^
/5/0 «|>en.K*U)5r/N0uií
myndast
Vísa dagsins
I 1. O/O •þ»*.v*LO6T/H0uK.
/M
0 \
■ ■ ■ v. ;• ■ , ýS’A '
Kortskissa af Dyngjufjöllum. Nýja hraunið er dökki flákinn hægra megin á kortinu.
Við fórum í annað skipti til
eldstöðvanna á sunnudags-
morgun og vorum þar fram í
myrkur, segir Þorleifur. Þann
dag var. skafbylur og færi
Ef þú skoðar öskjupytt
með öðrum hraunabrokkum,
gleymdu ekki gullið mitt ^
að ganga á nælonsokkum.
S. D

Fimmtudagur 9. nóvember 1961 — NÝI TÍMINN —
a