Nýi tíminn - 09.11.1961, Blaðsíða 8

BREIÐFIRZKIR BÆNDUR RÆÐA MÁLEFNI BYGGÐARLAGS SlNS
Gamli bærinn á Reykhólum.
\ ■ .
Langt er nú liðið írá því
•Grettir lagði uxann áherðarsér
íorðum og bar hann heim að
Reykhólum. En það eru ekki
tvö ár liðin frá því sunnleMk-
ur kraftamaður fullyrti þeása
sögu af Gretti dagsanna. Serh
betur fer var ég ekki samtíða
Gretti og get því ekkert um
þetta borið. Ævintýraljómi sög-
unnar hefur löngum leikið um
Reykhóla. Töfrar sögu og
ságna, ásamt mikilfengi staðar-
ihs hafa m.a. nýlega gert list-
fræðing að skáldi — og það
sem meira er: sett slíkan höfga
að heilli dómnefnd að hún
gleymdi að vera ósammála. Og
ung brýnreitt stúlka í nan-
kinsbuxum og nælonblússu
heyrist pískra í áætlunarbíl að
sunnan um leið og Breiði-
fjörður opnast: Sísí, í hvaða
iaut gerðist þetta í Virkis-
vetri, þú veizt? (Hvernig væri
að spyrja skáldið?).
Saga Reykhóla er óskráð
enn, og myndi þó geta jafnazt
á við bókina um Bessastaði.
Nú er gamli Reykhólabærinn
horfinn, því miður. En sagan
þéldur áfram. Þar er nú kom-
inn skóli og skólastjóri,
iæknisbústaður (en enginn
læknir), tilraunastjóri og til-
raúnastöð (í landbúnaði),
prestshús, prestur og tvær
hirkjur. Samt var mér tjáð í
svéitinni að trúarlíf væri
dauft, nema þá helzt hjá hvítá-
sunnusöfnuðinum,' sem er þó
aðeins á einum bæ. Og bændur
munu lítið næmir fyrir þessum
aldarfarskvilla ef dæma má
eftir orðum eins bóndans: Það
er verst þegar ungir menn
hætta að hafa gaman af skepn-
um út af þessu trúarrugli.
Breiðfirðingar eru yfirleitt ekki
uppnæmir fyrir smámunum, og
Hvítasunnumönnum til nokk-
urrar huggunar má minna^ á
atburð er kvað hafa gerzt í
þessu byggðarlagi s.l. sumar.
Einn fagran sumardag var til-
kynnt koma óperuflokks í
byggðina, auk þess tveir ræðu-
menn, sem . eipalfonar krydd í
óperuna (eða átti kannski ó-
peran að vera líkt og ilmandi
taða sem hrist er saman við
rekjur?). Króksfjarðarnes var
valið til óperuflutningsins.
Þegar nokkuð var liðið fram á
flutningstíma óperunnar, undr-
aðist Ólafur í Króksfjarðarnesi
hve hljótt væri á héraðsmóts-
staðnum, fór og grennslaðist
■eftir hverju það sætti. Fann
hann þá einn bónda úr Reyk-
Jens Guðmundsson kennari á
Reykhólum
hólaávæit, tvo úr Geiradalssveit
(engan úr Gufudalssveit), tvo
krakka, ítem þrjá þegjandi
söngvara og loks tvo ræðu-
menn á stjákli undir vegg; var
sem iljar þeirra brynnu á jörð
þeirri er þeir gengu á. Reynd-
ust þetta vera Sigurður okkar
frá Vigur og Ingólfur nokkur
lcenndur við Hellubrú.
Ólafur í Króksfjarðarnesi
mun maður höfðinglundaður
og brjóstgóður eins og Breið-
firðingum er títt. Hann tók því
hina ilbrenndu pólitíkusa og
söngvarana þöglu heim til sín
og ruddi í þá mat og drykk
af mikilli rausn. Meðan þeir
hresstu sig hringdi hann um
sveitina og spurði hvort fólk
vildi ekki koma og hlusta á
óperu. Klukkan nokkuð gengin
í 10 höfðu líka fimm áheyrend-
ur til viðbótar slæðzt heim að
héraðsmótsstaðnum og laust
fyrir kl. 10 voru áheyrendur
orðnir 17, — og hófst þá at-
höfnin. Um það bil er Hellu-
brúarráðherrann lauk hjali
sínu voru áheyrendur orðnir
um 100 — enda þá langt liðið
fram á danstíma, og ung ó-
þolinmóð rödd mælti stundar-
hátt: Ætlar þessi karlfjandi
aldrei að hætta að þvælá!
Það hefur löngum verið
kjarnafólk við Breiðafjörð.
En nú skulum við hverfa
heim að Reykhólum og fregna
um viðfangsefni dagsins. Við
förum framhjá Reykhólakirkj-
unum tveimur og heim að skól-
anum. Þar hittum við skóla-
stjórann Jens Guðmundsson og
spyrjum hann um málefni
byggðarinnar. Að loknu nokkru
spjalli verður að ráði að við
höfum samfylgd hans lengra
vestur á nesið, yfir þetta land
sem bíður þess að verða sam-
.felldur akur milli fjalls og
fjöru. Við beygjum heim að
Miðja,nesi. í varpa bóndans eru
þrír eða fjórir nýdauðir mink-
ar. H^r býr oddvitinn, Játvarð-
ur Jökull, og einhverjir sveit-
ungar hafa verið að sanna hon-
um t.'lkall sitt til skottlauna.
Þeir Játvarður og Jens láta
dauflega yfir búskaparhorfun-
um á þessum síðustu tímum,
svo ég spyr:
— Hvað um mjólkurbúið?
Síðast voruð þið uppfullir af
áhuga fyrir byggingu mjólkur-
bús.
— Eina vonin okkar núna er
þetta mjólkurbú og að það tak-
ist vel.
— Er það stórt svæði sem
stendur að mjólkurbúinu?
— Það eru austurhrepparnir
þrír, Reykhólahreppur, Geira-
dals- og Gufudalshreppar. Það
eru 9 hlutir, Kaupfélag Króks-
fjarðarness leggur fram 4,
Reykhólahreppur 3'/á, Geiradals-
hreppur 1 og Gufudalshreppur
_‘/2.
— Eruð þið að skipta yfir
frá sauðfé í kúabú?
— Nei, menn eru ekki að
skipta yfir frá sauðfé. Sauð-
fjárbú hér eru svo lítil að ekki
er hægt að lifa af þeim ein-
göngu. Meðalbú hér nær ekki
vísitölubússtærð, og er það þó
sízt of stórt til að lifa á því.
Mjólkursalan er hugsuð sem
ný tekjugrein.
— Hafið þið þegar fjölgað
kúm hér um slóðir?
— Já, menn hafa f jölgað
kúm hér í fjárleysinu. Það var
skorið niður hér haustið 1959
og var sauðaust í eitt ár.
í súmar hefur verið flutt
mjólk -lir Reykhóla- o.g Geira-
dalshreppum að Skri.ðulandi í
veg fyrir Dalabílinn sem flytur
mjólkina í Borgarnes.
— Og hvað líður byggingu
mjólkurbúsins ykkar?
— Því hefur nú loks verið
valinn staður og byggður kjall-
ari undir mjókurbú á Reyk-
hólum.
— Hvenær er ráðgert að það
taki til starfa?
— Það fer eftir því hve mik-
inn stuðning frá hinu opinbera
við fáum, og ekki sízt því hve
ríkið stendur sig vel með sitt
framlag, sem er 25% af stofn-
fé, en ríkið mun skulda yngri
mjólkurbúum landsins stórfé.
Það mun sennilega taka þrjú
ár enn að fullbyggja mjólkur-
búið.
— Hvað áætlið þið
mjólkurmagnið?
— Áætlunin hljóðar til að
byrja með upp á 350 þús. lítra
á ári. Þá eru áætlaðir 2200 1 úr
kú á ári til búsins, og þarf þá
ekki nema 7 kýr á bæ til að
tvöfalda þetta magn.
— Hve mikið land hefur ver-
ið undirbúið á Reykhólum til
ræktunar?
,— Það hafa verið ræstir
fram 80 ha. fyrir tilraunastöð-
ina og 120 ha fyrir landnámið.
Eitt nýbýli hefur verið stofnað
á Reykhólum og annað inni á
Barmahlíð og heitir það Selja-
nes. Þá eru ennfremur nokkur
5 ha lönd sem prestur, læknir,
kennari o.fl. hafa fengið.
— Það er að myndast
byggðahverfi á Reykhólum.
— Já, þar er m.a. tilrauna-.
stöð'n, kennari, prestur og
læknisbústaður.
— Læknisbústaður — og þá
vitanlega læknir?
— Hér er læknisaðsetur, en
dvöl lækna er heldur stopul.
Þetta er tekjurýrt hérað, nær
aðeins yfir Reykhólasveit,
Geiradal og Gufudal. Föstu
launin eru alltof lág í svona
fámennu héraði. Húsið er líka
gamalt og ekkert sjúkraskýli.
— Svo hafið þið 2 kirkjur
á Reykhólum — er trúarlíf
svona íjörugt?
— Já, þar er falleg ný
kirkja, og gamla kirkjan stend-
ur enn, en trúarlífið er fremur
dauft.
— Og svo hafið þið skólann
þar.
Játvardur Jökul! oddviti
Reykhólahrepps.
— Já, það má nú heita að
skólinn sé fullgerður. í honum
er heimavist fyrir 20 börn.
Það er nóg fyrir Reykhóla-
hrepp nú.
— Já, og svo unglingaskóla?
— Já, það hefur verið ung-
lingaskóli í þrjá vetur. Þar
hafa aðallega kennt Sigurður
Elíasson tilraunastjóri og sr.
Þórarinn Þór. Það vantar þar
húsnæði fyrir unglingaskóla.
Síðastliðinn vetur voru nem-
endur víst 15. Þetta hefur ver-
ið áhugastarf hjá kennurunum,
þeir hafa einungis fengið ein-
hvern smástyrk frá ríkinu.
— Hvað um rafmagn?
— Það er verið að líta von-
araugum til rafmagns. Verið að
leggja háspennulínu frá Þver-
árvirkjun yfir Tröllatunguheiði,
staurarnir eru komnir að
Króksfjarðarnesi og á að'
leggja línu hingað út að Stað.
— Nokkur iðnaður?
— Nei, enginn iðnaður og
ekkert vélaverkstæði. í Gufu-
dal er ágætt steypuefni og hef-
ur verið steypt þar dálítið af
rörum.
— En hvað um þaravinnsl-
una?
— Verkfræðingur að sunnan
hefur árum saman verið að
rannsaka það mál . . . Já, fólk
hér hefur mikinn áhuga fyrir
því að möguleikarnir til þara-
vinnslu verði nýttir.
— Hvað um selveiðlna?
— Seveiði hrakar á Reykhól-
um, t.d. veiddust þar aðeins
þrír kópar s.l. vor en hafa
stundum veiðzt upp í 60.
Sama sagan er frá Króks-
fjarðarnesi, þar var t.d. engin
veiði s.l. vor.
— Hver er ástæðan?
— Menn vita það ekki. Sel-
urinn er ekki horfinn úr
Breiðafirði. S.l. vor var t.d. gíf-
urleg selveiði í Hergilsey, menn
halda að selurinn hafi haldið
sig þar útfrá í fiski og ekki
farið lengra inneftir.
—: En hvað um blessað æðar-
varpið?
— Æðarvarpið berst í bökk-
um, því það eru slík kynstur
af svartbak. Fýlnum fjölgaði
við allt Austur-Atlanzhaf eftir
aukningu úthafsveiða og svip-
að hefur verið um svartbakinn,
hagstæð lífsskilyrði hans, meira
æti í verstöðvunum og færri
býli í eyjunum, hafa stuðlað að
gífurlegri aukningu hans.
— Þið eruð ekki einir um
þessa plágu, Reykjavík t.d. hef-
ur sett beztu skyttu landsins
til höfuðs svartbaknum. Teljið
- þið einhlítt að skjóta hann?
— Sennilega gengur það
seint.
— Hvaða ráð teljið þið þá
öruggast til að útrýma honum,
— að eitra fyrir hann?
— Hvernig væri að fá hann
til að ganga í stjórnprflokk-
ana? J.B.
— NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 9. nóvember 1961