Nýi tíminn - 16.11.1961, Blaðsíða 4

UTVARPSANNALL
Bjarni Benediktsson, nýorð-
inn íorsætisráðherra og doktor,
prédikaði á sunnudagskvöldið
um hinn norska arf íslendinga.
Þetta var erindi, sem hann
flutti út í Noregi fyrr á þessu
hausti, en hafði nú snarað á
móðurmál sitt að beiðni út-
varpsstjóra til flutnings fyrir
íslenzka útvarpshlustendur.
ÁsköpucS
sporganga
Ráðherrann gat þess í upp-
haíi máls síns, að í þessu er-
indi væri ekkert sem íslend-
ingar vissu ekki eða mættu
ekki vita. Þessi ummæli reynd-
ust þó vera of mikil hófsemi
af ræöumanni, því er nokkuð
leið á ræðuna fram skaut At-
lanzhafsbandalaginu upp í huga
ræöumanns, og þá kom það
upp úr kafinu, að við eigum
það Norðmönnum að þakka að
við erum í þessu bandalagi; —
ef við hefðum ekki horft á eft-
ir Norðmönnum inn í nefnt
bandalag myndum við aldrei
hafa þar komið, eða með öðr-
um orðum mætti segja að við
höfum beinlínis þegið Nató í
arf frá frændum okkar Norð-
mönnum. Ef til vill á þó ekki
aö taka þetta svona bókstaf-
lega, heldur á hinn veginn, að
það sé náttúrulögmál. erfða-
eiginleiki sem ekki verði undan
ekizt, að við verðum að haga
ökkur í alþjóðamálum á sama
hátt og Norðmenn.
Á það benti meðal annars
framhald ræðunnar; frá Nató
komst ræðumaður inn á Efna-
hagsbandaiagið og taldi, að
einnig þar yrði'.m við að ganga
undir sama jarðarmen og Norð-
menn.
Síðar þetta sfimí* kvöld var
enn einum þástti' hleypt af
stokkum, spurningaþætti fyrir
ungt fólki Þeita var að vísu
ekki rismikiil dagskrárliður, en
látiaus. og einfaldari í sniðum
en sumir hinna fýrri þátta svip-
aðrar tegundai og hóf göngu
sfnn stórslysalaust.
Andrés Kristjánsson, talaði
um daginn og veginn á mánu-
dagskVöldið. Hann kemur
venjulega í útvarpið um hver
árstíðaskipti og raunar oftar,
og talar þá mjög lengi og ræki-
lega um veðrið, og maður gæti
eiginlega látið sér detta í hug,
að hann væri fastráðinn árs-
tíðaprédikari útvarpsins. Ann-
ars er hann ekkert verulega
leiðinlegur, enda þótt hann
hafi dálítið mæðulegan talanda,
og kemur oft laglega fyrir sig
orði.
Að þessu sinni hvarf hann
frá veðrinu yfir f Heljarslóðar-
orustu og frá henni yfir í
Stromþleikinn og það svo mjög
að hann sá í rauninni allsstað-
ar Strompleik. f öskju var
Strompleikur, sennilega settur
á svið af góðum guði, séra Emil
til augnayndis og ólýsanlegrar
hrifningar; í Moskvu var svo
annar Strompleikur settur á
svið af hinum vonda Krústjoff,
vestrænum mönnum til skelf-
ingar og angurs. í þeim strompi
hékk lík Stalíns. En nú kvað
vera búið að taka það niður,
svo ekki geta þeir Austanmenn
þénað á því lengur.
Enn von um
veröldina
Á þeim sama degi, sem Krist-
inn séndiherra gekk upp í
stjórnarráðið í Moskvu, með
bréf Alþingis upp á vasann,
mótmæli drifu að Rússunum
vegna stórsprengjunnar, hinir
sömu Rússar pöntuðu viðtal
við Finna, norrænu.m stjórn-
málamönnum til mikillar skelf-
ingar, Bandaríkjamenn og Bret-
ar hétu því hátíðlega að
sprengja aldrei kjarnorku-
sprengjur í þeim tilgangi að
hræða fólk en aðeins til ör-
yggis frjálsum heimi og menn
týndust með dularfuílum hætti
í þriðjudagshrollvekju útvarps-
ins-, þá kom Grétar Fells salla-
rólegur að hljóðnemanum og
sagði okkur frá því, hváð við
hefðum fyrir stafni, meðan við
svæfum. Og það var hreint
ekki svo lítið. f rauninni eru
mennirnir, að minnsta kosti
sumir hverjir, miklu betri með-
an þeir sofa en meðan þeir
mér þegar síðari hlutinn verð-
vaka að sögn Grétars. Betur að
satt væri.
Enginn skyldi þó gera lítið
úr Grétari Fells eða kenning-
um hans. Og þó manni kynni
að finnast að sumar þéssara
kenninga væru með nokkrum
ólíkindum, ber á hitt að ifta að
þær eru settar fram af slíkri
hófsemi. að vel mætti slíkt, eit't
út af fyrir sig, verða öðrum til
fyrirmyndar á þessari öld of-
stækis og hleypidóma. Og rödd
Grétars, róleg og hlý, ætti að
geta orðið taugaveikluðu fólki
á atómöld nokkur heilsubót ef
það léði henni eyra.
Á miðvikudag var tekið að
draga úr öskjugosinu, sömu-
leiðis úr mótmælum gegn stór-
sprengju Rússa. Þá var einnig
mikið dregið í land varðandi
orðsendingar sömu þjóðar til
Finna. Og eftir fréttir fengum
við svo indæla kvöldvöku. Þar
lásu þeir Kristján Eldjárn og
Jóhannes úr Kötlum upp, sá
fyrrnefndi úr Eiríks sögu rauða
én hinn síðarnefndi úr Þjóð-
sögum Jóns Árnasonar. Auk
þess var svo flutt viðtal við
karl vestan úr Jökulfjörðum
og var það hreinasta gersemi.
Á þessu kvöldi hófust einnig
hinir vinsælu þættir þeirra
orðabókarmanna og reið Jakob
Benediktsson á vaðið.
Og eftir að hafa hlýtt á þetta
allt fór maður að trúa því, að
heimurinn muni nú hjara eitt-
hvað enn, þrátt fyrir allt.
Illa gerS
spurningar-
merki
Á fimmtudagskvöld hófst er-
indaflokkur um, erfðir, fluttur
af Sturlu Friðrikssyni. Þetta
verður án efa fróðlegt viðfangs-
efni, fyrir þá sem hafa áhuga
á slíkum fræðum, en sennilega
nokkuð þungt. Halldór^ Hall-
dórsson flutti þá einnig er-
indi um ólögleg mannanöfn,
en ég gat því miður ekki hlust-
að á það, af því að ég var úti
í fjósi að taka á móti kálfi.
Vonandi tekst betur til fyrir
ur fluttur.
Og alltaf er það fjallið,
sem enn þér hugar frýr
og alltaf sama gátan,
hvað hinumegin býr.
Það virðist sem megintilgang-
ur þáttarins Efst á baugi sé að
ráða þá torleystu gátu, hvað
þéir austur í RúsSíá hafi fyrir
stafni, þótt annað lítilfjörlegra
efni sé látið fljóta með, svo
sem eins og til uppfyllingar.
Þeir Tómas og Björgvin
standa eins og illa gerð spurn-
ingarmerki frammi fyrir þessu
torleysta viðfangsefni og verð-
ur skraf þeirra ekki annað en
bollaleggingar og getgátur,
svona miður vingjarnlegar á
stundum, eftir því hvernig
vindu.rinn blæs. Það bögglast
jafnvel fyrir þeim að stauta
sig fram úr þeim torlesnu
rússnesku nöfnum, er þeir hafa
á hraðbergi. En svona á þetta
að vera og tjáir ekki um að
salcast.
Siungt skáld
Guðmundur Böðvarsson skáld,
las upp frumort ljóð á föstu-
dagskvöldið. Þetta voru kaflar
úr nafnlausum ljóðaflokki og
kaflarnir éinnig nafnlausir. Með
töfrasprota sínum lauk Guð-
mundu.r upp gröfum liðinna
kynslóða, kallaði fram þaðan
hinar kynlegustu verur, gæddi
þær slíku lífi að þær stóðu
fyrir hugskotssjónum hlustand-
ans sem bráðlifandi fólk sam-
tíðarinnar í skoplegu umkomu-
leysi sínu, breyskleika eða
dólgslegri viðleitni til að níð-
ast á náunganum. Og allt þetta
gert af slíkri glettni og stund-
um jafnvel kaldhæðni, að un-
un var á að hlýða.
Eða var höfundurinn kannske
að sýna okkur samtíðina í
gegnum fortíðina?
Það er því líkast að sum
þeirra ágætu skálda er hafa á
sér heldri manna snið, verði
þyngri á sér, svona andlega,
þegar þau eldast. Þessu er gagn-
stætt farið með Guðmund Böð-
varsson. Það er engu líkara en
að hann verði léttari í spori
eítir því sem hann verður meira
fullorðinn.
Á laugardagskvöldið var flutt-
ur franskur gamanleikur Morg-
unn í lífi skálds, með helzt til
miklum hraða fyrir íslenzka
hlustendur, en annars allgóð
dægrastytting.
Hverju á svo
að trúa?
Það hefur verið stormasamt
í veröldinni síðastliðna viku, og
hefur þess að sjálfsögðu gætt
allmjög í fréttum útvarpsins
einkanlega hinum erlendu.
Þegar þannig er ástatt, er
ákaflega erfitt fyrir hlust-
anda, sem langar til að vita
hið sannasta í hverju máli, að
átta sig á hvað eru staðreyndir
og hvað áróður. Þegar svo er
ástatt, er sá háttur venjulega
á hafður, að endurtaka sömu
fréttina, t.d. álit eða ummæli
einhvers stjórnmálamanns, æ
ofan í æ, stundum nokkra daga
í röð.
Hitt er þó-algengara að fyrsta
fréttin er kraftmest, en eftir
því sem hún er sögð oftar fer
að draga úr áhrifunum og stað-
reyndirnar fara að skjóta upp
kollinum. Eitt dæmi þeirrar
tegundar mætti nefna frá vik-
unni sem leið, en það voru til-
mæli Rússa u.m að taka upp
viðræður við Finna. Við fyrstu
heyrn fannst manni næstum
sem heimsendir væri í nánd.
Strax næsta dag fór að draga
úr flóðbylgjunni, og sumt borið
til baka er greint var frá í
hinni fyrstu frétt, eins og t.d.
að forsætisráðherrar Norður-
landa hefðu átt viðræður í síma
um málið. og öll málsmeðferð
fékk á sig lögulegra snið eftir
því sem frá leið.
Um þessar mu.ndir er fólk,
oa ef til vill ekki að ástæðu-
lausu. órólegt út af vaxandi
geislunarhættu í andrúmsioft-
inu. Þorbjörn Siguraeirsson
skýrði frá því eitt kvöldið, að
geislun hefði tvöfal.dazt í októ-
ber. Næsta kvöld er það haft
eftir Thor Thors. úr ræðu er
hann flutti á Allsherjarþinginu,
að geislun hefði tvöhundruö-
faldazt á íslandi í þessum sama
mánuði. Engin skýring fylgdi
þessu frá Fréttastofunni, og
hverju á svo fólkið að trúa?
Skúli Guðjónsson
Vikan 29. okt. tií 4. név.
Bráðabirgðalögin
Framhald af 7. síðu.
* ■Jóhann kunni engar
afsakanir
Eftir ræðu Inga talaði einn
Táðherranna, Jóhann Hafstein.
Vitnaði hann í ræðu- Bjarna
IBenediktssonar og taldi hann
jhafa sannað að ekki væri um
stjprnarskrárbrot að ræða við
■útgáfu bráðabirgðalaganna. En
Jionuni fór eins og hinum ráð-
herrunum að allur mólflutning-
urinn fór í að rökstyðja nauð-
syp gengislækkunarinnar, en
íann enga afsökun fyrir því að
Æetja um það bráðabirgðalög að
alhenda Seðiabankanum vald Al-
þingis.
■* Misnotkun valds
Einar Olgcirsson tók rækilega
iil meðferðar það atriði, og lagði
óherzlu á að þar væri um ótví-
xætt stjórnarskrárbrot að ræða.
í því sambandi ræddi hann um
T/ald1 íorseta og ríkisstjórnar, og
taldi ótvírætt samkvæmt lýð-
veldisstjórnarskránni, að forseti
gæti neitað að gefa út bráða-
birgðalög. Honum væri meira að
segja gefið vald til að neita að
staðfesta lög sem Alþingi hefði
samþykkt og gæti skotið þeirri
lagasetningu undir dóm bjóðar-
innar. Þetta ákvæði hefði verið
sett í lýðveldisstjórnarskrána í
sambandi við það að forseti
skyldi vera þjóðkjörinn, hann
ætti að gæta réttar þjóðarinnar
ef meirihluti Alþingis misnotaði
vald sitt.
Bráðabirgðalög sem forseti
yrði að gefa út og ráðherra að
undirrita væru því á ábyrgð,
forseta og ríkisstjórnar. Yrðu
þessir aðilar sammála um að
beita valdi sínu óheiðarlega, til
einvaldslegrar lagasetningar,
gætu þeir gengið langt í því og
gert þingræðið að skrípaleik. því
stjórnarskráin gerði ráð fyrir
því að forseti og ríkisstjórn
beittu heiðarlega valdi sínu. Sé
það vald misnotað er allt stjórn-
skipulag okkar í hættu.
Með bráðabirgðalögunum um
að flytja valdið yfir gengisskrán-
ingu úr höndum Alþingis til
Seðlabankans, var um slíka mis-
notkun valds að ræða. Þar eru
bráðabirgðalög notuð til þess
beinlínis að skerða vald Alþing-
is, og gegn sliku verður Alþingi
að vera á verði.
Og setning bráðabirgðalaganna
er þeim mun fordæmanlegri sem
sennilegt verður að teljast að
ríkisstjórnin hafi ekki treyst sér
til að koma málinu gegnum þing-
ið, nema eftir á sem gerðum
hlut.
* Ríkisvaldinu beitt
gegn verkalýðnum
í siðari hluta ræðu sinnar
leiddi Einar rök að því að rík-
isstjórnin hefði frá byrjun verið
fulltrúi harðsvíruðustu klíku at-
vinnurekenda, og einungis gefið
stefnuyfirlýsingarnar um af-
skiptaleysi af kaupgjaldssamn-
ingum í þéirri trú, að atvinnu-
rekendur væru nógu sterkir til
að sigrast á verkalýðshreyfing-
unni.
Þegar bað revndist, í verkföll-
unum sl. sumar, að verkalýðs-
félögin voru nógu sterk til að
knýja fram kauphækkun, henti
rikisstjórnin frá sér öllum
stefnuyfirlýsingum, og beitti
ríkisvaldinu til að ræna af
verkalýðnum kauphækkuninni,
og vinna hið versta verk gagn-
vart þjóðinni.
f árslok 1958 hefði Framsókn-
afflokkyrinn .slitið vinstri stjórn-
arsamstarfinu vegna bess að
hann vildi ekki gera ráðstafan-
ir til að tryggja að kauphækk-
anir þess árs yr.ðu ráunveruleg-
.ar, sem hefði ‘þó verið haégðar-
leikur. Um það var þá að ræða,
í des. 1958 að tryggja kaupmátt
tímakaups sem var 104. eða svip-
að og náðst hafði 12 árum áður.
í sumar, eftir verkföllin, stóð
núverandi ríkisstjórn frammi
fyrir beim vanda einum að láta
standast kaupmátf launa sem
ekki var nema 91.2. En í stað
þess greip hún til harðstjórnar-
aðgerða og einræðis, til vald-
beitingar sem hlýtur að knýja
fram átök með ófyrirsjáanlegum
afleiðingum.
Engin ríkisstjórn á íslandi hef-
ur gripið til slíkrar harðstjórnar
og einræðislaga til að lcysa jafn-
lítinn vanda.
Á síðdegisfundi talaði Gylfi Þ.
Gíslason við^’dptam^álaráðherra
í hálfa aðrá klukkustund, eyddi
nær klukkústund í að andmæla
tveim meginatriðum í ræðu Lúð-
víks Jósepssonar á dögunum, en
! hálf klukkustund fór i að svara
ræðu Evsteins Jónssonar. Um-
ræðunni var frestað að ræðu
ráðherrans lokinni.
8. bókin í rit-
sdni J. London
Áttund bókin í hinu nýia rit-
safni ísafoldar af verkum Jacks
London er komin út. Það er
skáldsagan í súðurhöfum, þýð-
inguna hefur Sverrir Kristjáns-
son ságnfræðingur gert. Bókin
er 208 blaðsíður.
jS) -“- NÝI T-lMINN — Fimmtudagur 16. nóvember 1961