Nýi tíminn - 30.11.1961, Blaðsíða 11
AFURÐASÖLUMÁUN
tl. GRE9N
© ®
Hér birtist önnur grein Bene-
dikts Gíslasonar frá Hofteigi
um verð á búsafurðum. Eins og
tekið var fram þegar fyrri
greinin birti-st, leggur Nýi tím-
inn engan dóm á röksemdir
höfundar, en furðu- gegnir að
það blað sem þykist gera sér
mest far um að sinna málefn-
um bænda skuli fyrir sitt leyti
hafa reynt að varna honum
máls, eins og fram kom í grein-
argerð Benedikts sem ■ fyrri
greininni fylgdi um skipti hans
við Tímann.
Verðlagsvöld landbúnaðar-
framleiðslu hafa ekki fyrr né
síðar gert sér grein fyrir því
hvert er raunverul. verðhlutfall.
milli mjólkur og kjöts. Heldur
eigi þeir, sem hér hafa fyrr um
fjallað, svo sem kjötverðlags-.
nefndin, sem stofnuð var 1934
og þeir sem eftir hana komu.
Þetta er þó atriði, sem ó-
hjákvæmilegt er að gera sér
fulla grein fyrir, ef verðlagn-
ingin á að vera sanngjörn í
garð beggja þessara fram-
leiðslugreina. Án þess verður
ekki sanngjarnt kaup reiknað,
og sambærilegt meðal bænd-
anna i heild.
Nú er svo komið, að aðal-
framleiðsiugrein hvers bónda
getur ýmist verið mjólk eða
kjöt, og er það ljóst af búhátt-
um í landinu í dag að ýmist
eru bændur kjötframleiðendur
eða mjólkurframleiðendur, þótt
enn sé það víðast að bændur
stunda þessar framleiðslugrein-
iar báðar, en sjaldan í jöfnu
hlutfalli. Um stóran hluta
lands er mjólkin yfirgnæfandi
í framleiðslu bóndans, en í öðr-
um stórum hluta landsins er
kjötframleiðslan yfirgnæfandi í
búrekstrinum.
Ef bændur eiga að hafa jafnt
kaup út úr búrekstri sínum,
verður hlutfall búgreinanna að
vera rétt í sínu verði, svo sem
frekast er unnt að hafa. Þessa
má á ýmsan hátt leita og ef
til vill deila um aðferðir.
f g.amla daga, sennilega strax.
á dögum tíundarlaga 1096, var
ákveðið verðhlutfall milli á-
sauða og kúga, og skyldu 6 ær
gilda sama og 1 kýr til fram-
leiðslúgetu, og i landaura-og silf-
urverði giltu 6 ær og ein kýr
hið sama og fram á siðustu
öld. Afurðagildið er þá einn
á móti sex af kúnni. Nú eru
margbreyíilegar afurðir af
ánni, ull, mjólk og kjöt, en
ekki nema mjólk úr kúpni og
svo kálfurinn, nýborinn. E.f af-
urðir af ánum ættu að leggj-
ast í mjólkuréiningar, þarf að
margfalda þær með sex til að
fá út sömu framleiðslueining-
ar og af kúnni, og ef afurðir
■af ánum eru allar lagðar í
kjöteiningar, verður niðurstað-
an, að 1 kg. af kjöti á að gilda
6 litra af mjölk.
Þetta var í gamla dága er
búfénaður bjargaði sér að
ihestu sjálfur í landinu, og kýr
gengu til beitar og var ætlað
til fóðurs um 9 hestar eftir
Búalögum á 12. öld. Nú er
mörgu breytt í þessu efni og af-
urðasala þessa búfjár orðin
með gjörólíkum hætti og af-
urðir kúa hafa aukizt fast að
eða meira en 4 sinnum, og fóð-
ur þeirra enn meira, það sem
þeim er lagt til af manna-
höndum. Afurðastaða ánna hef-
ur ekki fylgt eftir þessari þró-
un, svo nú er það álit almennt,
og staðfest af nefnd er fjallaði
um málið á vegum Fram-
leiðsluráðs, að 20 ær hafi nú
líka afurðagetu og 1 kýr, og
þurfi fóður í líkum mæli. Höf-
uðstólsverð 20 áa oe .einnar kýr
er þó ekki sambæriiegt, og
gi’lda ærnar. um helmingi meira
en kýrin. Frá uppeldislegu hlið-
inni hefuc .þetta þó ■ ekki ver-
ið, rannsakað sem skýldi, en
gangverð í kaupum og sölum
veldur þessum mismun. og er
auðsætt að kýrin hefur í raun-
inni meira verðgildi en enn
hefur orðið sölugildi hennar.
En hvernig skyldi þetta líta
út í sennilegri áætlun um af-
urðagetu? Við skulum gera,
að kýr sé svo vel haldin og
gerð, að hún mjólki 3000 lítra
um árið, og mjög margt af kúm
landsmanna gerir það. og marg-
ar miklu betur. Ef mjólkurlítr-
inn er hér eining, hvernig geta
þá 20 ær gefið sem svarar
þessum 3000 einingum? Gera
verður ráð fyrir því, að ærnar
séu eigi miður haldnar á sina
grein en kýrin, o.g hvað mundu
þá þessar 20 ær geta gefið
margþr kjöteiningþr? Meðal-
skrokkþungi dilka í landinu er
um 14 kg og þurfa þá 30% af
ánum að vera tvílembdar ef
meðalkjötþungi eftir á er 18
kg. Það mundu yfirleitt þykja
góð fjárhöld, og nokkuð fram
yfir það sem nú gerist í fjár-
rækt þjóðarinnar. Öðrum af-
urðum af ánni þarf þá að
breyta í kjöt og er sá háttur
sumstaðar hafður á við síátur-
innlegg og.,,giJíiir.l. ,þá „$gj;an,
sgmá flg.r,3 þg.: ajþkjöti, .Jp.rjroat-
ur 2 kg. og ull af ánni 2 kg.
Þetta er samtals 25 ke. Tuttugu
ær gefa því 500 kjöteiningar. og
er hér á fremsta hlunni staðið
í áætlun. Þessa tölu þarf að
margfalda með 6 til að fá út
jafnmargar einingar og eftir
kúna, eða 3000 einingar. Það
virðist segia það. að 1 kg. af
kjöti á að gilda sama og 6
lítrar af mjólk, og munar-hér
nokkru í kapitalrentu, ánum 1
óhag. en móti því er aftur kálf-
urinn, að visu ekki sem því
nemur og þyrfti þvi að vera
lítið eitt á 7. lítra af mjólk á
móti einu kg. af kjöti. Aðra
réttari grei.n á þessum verð-
hlutföllum mundi . erfitt að
gera, og fáum mundi rangt gert
til, að verð á þessum- vörum
væri skráð í þessum hlutföll-
um._
Nú er það^svo. að í verð-
skráningu yfirstandandi árs, er
mjólkin skráð á kr. 4,71 til
bænda, en 6 sinnum sá upphæð
er 28.26 kr., sem er þá raun-
verulegt verð á kjöteiningunni
með mjólkurverði.
Hins vegar er það svo að kjöt-
verðið til bænda er kr. 23,05,
eða kr. 5,21 lægra, en kjötein-
ingin í miólkurverði, og er tæp-
ast von að kjötframleiðendur
geti sætt sig' við þetta, en slíku
hefur farið fram, lengstan tímg
sem skipulagið hefur gilt í af1i;
urðasölunni. Síðan er það, að,
ríkið greiðir mjólkurbúunum
nú á yfirstandandi verðlagsári
— sept. — sept. — kr. 2,75 á
seldan neyzlumjólkurlítra, og
Sexföld sú 'uþtSHæð er kr. 16.50,
en' slátur'leyfishöfum greiðir
ríkið kr. 7,80 á kg. dilkakjöts.
Lepgi var það að ríkið greiddi
sláturleyfishöfum kr. 0.84 á
kjötkg., en mjólkurbúum kr.
0|98 á’ mrjólkurlitra, eða 6,5
sinnum hærra en kjötframleið-
endum á samskonar verðein-
ingu. (sjá síðar).
í upphafi afurðasöluskipu-
lagsins þegar pólitísk nefnd úr
Reykjavík skráði verð á land-
búnaðarvörum, árið 1934, fengu
bændur að enduðu uppgjöri kr.
0.81 fyrir kjötkíló, en kr. 0,22
fyrir mjólkurlítra. Hér er kjöt-
kílóið meira en briðjungi of
verðlágt móts við mjólkina,
enda muna bændur enn það
réttlæti. sem þeim birtist í
starfi þessarar nefndar. Stóð
svo unz henni var hrundið úr
störfum 1942, og kjötið hækk-
aði um helming, fyrir áhrif
Bændaflokksmanna, sem gengu
í Sjálfstæðisflokkinn og undir
forustu Ingólfs Jónssonar, og
komust bændur þá um stund
úr skuldum og löeðu grunninn
að framförum, sem nú eru að
verða stórt spurningarmerki
um þeirra hag.
Enn er bað, sem fyrr var
vikið að. þá greiðir ríkissjóð-
ur kr. 16,50 á kjöteiningu í
mjólkurverði og þessi upphæð
er notuð til að greiða mjólk-
ina niður til neýtenda frá
gr^ndvallarverðinu til bænda
um 81. eyri, miðað við mjólk í
lausu máli. og síðan allan
kostnað við mjólkina, þar á
meðal dreifingarkostnað. Er
þessi upphæð aðeins reiknuð
á neyzlumjólkina, en unnar
mjólkurvörur eru seldar með
álagningu fvrir dreifing-
arkostnaði. en smiör þó niður-
greitt um 55,6% en þó selt með
12% álagningu í smásölunni. Er
vinrislu- og dreifingarkerfið--
hagkvæmt og græða kaupr
menn lítið á bessari framleiðslu
bænda, enda hafa þeir litið
hana illu auga frá fvrstu tíð,
samanber málaferli út af gæða-
smjörinu, en hér er við það
miðað.
En ■ þegar kemur í kjötverzl-
pnina verður annað uppi á
.teningnum. Þá greiðir ríkið að-
. eijjs, : kr., . 7.80, á .þjö.tþUógr.,
aðeins dilkakjöt, slátrað í slát-
urhúsum með leyfi yfirvalda.
Kr., 1,40 af þessari upphæð er
ætlazt til, að gangi til bænda
í uppbót á heildsöluverðið, en
kr. 6,40 fara í kostnað við
kjötið, frystingu, flutninga, vá-
tryggingu o.m.fl. Síðan selja
kaupmenn kjötið, t.d. í 54 búð-
um í Reykjavík, og hafa nú
leyfi til að leggja á það að
meðaltali 35%, eða í kringum
7,57 á kg„ sem þeir kaupa á
21,65 kr.. er það meðaltals
'Peyzluverð um 29,22 kr, eða
^ajigífr^gþ ejjj^ og bændur ættu
að fá .fyrir kj.^ið..
Þessi aðstöðumunur er ólíð-
andi,.„og_.tiL þess að kjötið hafi
sömu aðstöðu gagnvart neyt-
endum og m.jólkin, barf að gera
kjötsölumiðstöð í Revkjavík og
víða. um, land, sem selur kjötið,
en ríkissjóður greiði dreifing-
arkoslnaðinn, eins og á mjólk-
inni. Annað er óforsvaranlegt
og hrein rangindi við kjötfram-
leiðendur.
Kjötframleiðslan er gjald-
eyrisatvinnuvegur allmiklum
og vaxandi mæli. og ríkinú ber
að styrkja hann, en ekki níð-
ast á honum. sem ómótmælan-
leg't er að gjört hefur verið.
Allar hlut.fallstölur, sem ég
hef fundið í því efni, að gera
sér grein fyrir réttu verði á
landbúnaðarvörum á yfirstand-
andi verðlagsári benda á eitt
og hið sama, að bændur vanti
um þriðjung á kjötverð. Sum-
ar þessar tölur eru hreinar
verðvisitölur. eins og' álagning-
arhækkunin, og ef til vill mest
að marka. Hún var orðin 42,9%
árið 1958, en vegna þess sem
síðan hefur skeð, er verra að
taka mark á henni, þótt hún sé
nú 71%, rúmlega, hvorttveggja
miðað við súpukiöt. Önnur tala,
sem líka er bein vísitaía, er
kostnaðarauki sláturleyfishafa. -
Árið 1951 var hann áætlaður
kr. 2.60 eða rétt yfir
20% af heiídsöluverði kjöts-
ins. Nú er hann áætlaður
kr 6,40, eða tæpl. 30% af heild-
sölúverði kjötsins. Ekkí mun
nokkur maður revna að halda
því fram. að sú dýrtíð sem
kaupmenn hafa fengið bætta
að undanförnu. hafi komið
minna við bændur. bvi mún öf-'.
ugt farið. Heldur eigi hinu að
aukinn kostnaður sláturléyfis-
hafa sé ekki í réttu hlutfalli
við aukinn kostnað búrpksturs.,.
Ég legg því til að bændum sé
bætt upp 42.9°'o á grundvallár-'
verðið kr. 23,05 á þessu hausti
eða kr. 9,28 á kjötkg. sem ger-
„ift.lftr. 32m51 á.kilá. Mjólkurverð.
áþá að vera kr. ,§,40 til bænda'
o'g þarf að bæta það upp með,
69 aurum á lítra. Alls mun
þessi upphæð verða um 180 —
190 milljónir kr. og í sam-
ræmi við síðustu grein mína.
- .■ • ' • (
reisi ég þessa kröfu fyrir hönd
bændastéttarinnar á hen'dur
þjóðfélaginu. Er og ekki hægt
að komast hjá því, að þau
verðlagsyfirvöld koVni til skj'al-
arina'.er láta þettá 'áiíáa; tjg*þó'
:í;íi
énn, frekár.'
Benedikt Gíslasbn
Vþýzkar stöðvar
Framhald af 1. síðu.
UndirróSurs-
starfsemi
Þótt Vesturþjóðverjar hafi
fe’ngið aðstöðu víða í Vesturev*
rópu telja þeir enn alltof þröngt
um sig til meiriháttar heræfinga
,og .sprengjutilrauna. Þess vegna
hafa vesturþýzkir herfræðingar
beint athygli sinni að íslandi. Hér
er strjálbýlt land og óunnið að
verulegu leyti; hér væri hægt: að
hafa æfingar með hin mikilvirk-
ustu vopn. Af þessum ástæðum
hafa Vesturþjóðverjar aukið
starfsemi sína hérlendis nijög
verulega á undaníörnum árum;
sendiráð þeirra er eitt fjölmem*-
asta sem hér er; lagt hefur ver-
ið mj.kið kapp á að ná persónu-
legum samböndum við ráðamenn
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins; meira að segja Aden-
auer hefur látið svo lítið að hafa
sérstakt samband við íslenzka
stjórnmálamenn; íslenzkum ráð-
herrum er æ ofan í æ boðið til
Vesturþýzkalands og þar er ó-
spart spilað á hégómaskap manna
eins og Gylfa Þi Gísla-sonar og
Gunnars Thoroddsens.
Og nú er komið að því að
Vesturþjóðverjar vilji fá upp-
skeru af hinni diplómatísku her-
ferð sinni með stöðvum fyrir-
vesturþýzka hcrinn.
Tvær hliBar á
máli
■yLSieLí
O
sama
Það er engin tilviljun að þctta:
mál kemur á dagskrá jafnframt
því sem áróður er hafinn fyrir
því að innlima ísland í Efnahags-
bandalag Evrópu. Þarna er aðeins
um að ræða tvær hliðar á yfir-
ráðastefnu Vesturþjóðverja. Með'
Framhald á 10. síðu.
herstöðvum sínum í ýmsum lönd-
um eru Vesturþjóðverjar að öðl-
ast á „friðsamlegan“ hátt þá
hernaðarlegu yfirdrottnun sem
Hitler reyndi að tryggja með
blóðugu ofbeldi. Og með Efna-
hagsbandalagind ætla Vesturþjóð-
verjar að tryggja sér — sem
langsterkasta aðilanum — sömu
efnahagslegu yfirráðin í Vestur-
evrópu sem Hitler hafði á.ofbeld-
isskeiði sínu. Efnahagsbandalagið
á 'svo jafnframt að nota til fram-
dráttar hernaðarlegum kröfum
Þjóðverja. ef fyrirstaða verður..
Jafnvel þótt íslenzk stjórnarvöld
treysti sér ekki nú til þess að'
leyfa vesturþýzkar herstöðvar á
íslandi, myndi það mál verða
tgkið á dagskrá á nýjan leik e|
Island gerðist aðili að Efnahags^
bandalaginu og vesturþýzkt.
fjármagn hefði náð undirtökum
hér á landi.
Þarf þá nokk-
ur oð efast?
íslendingar hafa búið við erl.ent., . .
hernám um meira en tveggj^,,,. -
áratuga skeið. öll þjóðin v.eit M;
hversu erfitt og stórhættulegt
það tvíbýli hefur verið, einnig' *,
þeir sem mælt hafa hernáms-
stefnunni bót. En Islendingjjm’;,, ,
hefur tekizt að takmarka þet.ta
hernám verulega eftir styrjöld-
ina með sleitulausri baráttu og
oft árangursríkri gagnsókn. En
eigi nú vesturþýzkt hernám að
bætast ofan á það bandaríska og
eigi að breyta ■ Islandi í æfinga-
stöð fyrir stórvirlcustu morðtói
ög'•vígvélár í höhöum héfndáb- -
sjúkra- o'ýaldámaftfiö' ;•{ Vestur-
'þrýzkaláiridi;“íþaíí* lettki' aðT- leíða
getum áð því f rarriar ■ hvei’-örlög •"
; hinni fámehnu íslenzku þjóð-yrðli. -
í'búin. j. " • —Jí
,rí ---r' "« . . ..u.Jdþú
ipnoji
•.; f f
aasi
wj.í
Fimmtud6gul• 30, nóvember 1961 — NÝI TlMINN — (lt