Skólablaðið - 01.03.1951, Page 4

- 4 -
EIINAR LAXNESS'
VII.
Saga Fjölnis er tvímælalaust eftir-
tektarverðust á árumim 1835—^39 undir
stjórn félaganna fjögurra, ÞÓ að áhrif-
anna frá þeim tíma gæti eðlilega síðari
árin, 1843-^47» þá birtast veigamestu
greinarnar í Þessum fyrstu árgöngum rite-
insc Þeir bregða skírustu birtunni á
nafn Fjölnis og gera hann að einhverju
merkasta riti 19. aldarinnar, og Þar
vcrða Þerr Fjölnismenn manni svo hug-
Þekkir.
Kennir margra grasa í Þessum 5 ar~
göngum. Meðal merkra greina Tomasar
Sæmundssonar eru hin árlegu "eptirmæli"
hvers árs, Þar sem hann kemtir víða við
og er harðorður og gagnrýninn á margt er
betur mætti fara á íslandi, t.d. ýmislegt
varoandi verzlunina og annað. Er hann í
fyllsta máta sívakandi fyrir velferðar-
málum ættjarðar sinnar og ritar kjarn-.
mikið mál. TÓmas var mikilsmetinn meðal j
flestra landa sinna, enda unni hann sór
hvorki svefns nó hvíldar, of málefni
íslands voru annars vegar, Hans naut þo
ekki lengi við, átti hann oftast við
heilsuleysi að striða eftir dvölina í
París og andaðist úr tæringu 17. maí 1841
aðeins tæplega 34 ára gamall.
Kvæði JÓnasar Iiallgrímssonar oiga
einna ríkastan þátt í ágæti Fjölnis,
eins og við er að búast. Áf greinum
JÓnasar er vert að geta "Um rímur af
Tistrani og Indíönu", í 3. árgangi 1837,
harðorð gagnrýni á rímur þessar eftir
Sigurð Breiðfjörð, - og yfirleitt rímur,
eins og þær voru kveðnar á þessum tínr.'.m,
Má segja, að eftir þessa gagnrýni, sem
kannske var of harðorð, hafi rímurnar
okki mátt sín jafn milcils og fyrr, enda
jók him mjög á óvinsældir ritsins meðal
almennings, sem hólt upp á þessa kvæða-
gerð,
Greinar Konráðs Gíslasonar sýna eink-
um áhuga hans á íslenzkri tungu og mál-
fræði. SÓrstaklega er "ágrip af ræðu
áhrærandi íslenzkuna", í 4. árgangi 1838,
mjög svo lofsvert. Þar tekur hann
snjallt til máls, tungu vorri til varnar
og endurbóta. Yfirloitt sýna skrif hans
skarpskyggni og lærdóm, ekki sízt
"þáttur um stafsetning", sem birtist í
2. og 3. árgangi, 1836-'37, þó að hann
i- væri ekki alls lcostar heppilegt lestrar-
j efni handa lítt lærðri alþýðu.
Brynjólfur PÓturcson á lítið sem
j ekkert í þessum árgöngum, Hann mun eiga
! "Bokafregn" í fyrsta ári Fjölnis, og
! ef til vill eitthvað annað, sem ókunnugt
i er um, Stuðningur hans við ritið var
vafalaust fólginn í einhverju öðru.
Það er ekki fyrr en á árunum 1843-^47»
sem hann fer að rita veralega í Fjölni.
Eitt af því, sem m.a. einkennir ritið;
er stafsetning sú, sem mótuð er af Kon-
ráði og felst í þvi, að framburðurinn er
látinn ráða henni að mestu leyti,
Um undirtektir landsmanna er það að
sogja, að þær voru harla misjafnar.
Sumir tóku ritinu illa og snerust gegn
því, einkanlega afturhaldssamir, rosknir
menn, sem töldu þessa ungu menn ekki
vera færa um að kenna hinun eldri.
Aðrir tóku ritinu vel og greiddu því
götu, nargt ungra manna, en auk þess
ýnsir mætir menn meðal eldri kynslóðar-
innar, t.d. Bjarni Thorarensen, dr.Hall-
rínur Scheving, kennari á Bessastöðun,
sleifur Einarsson, dónstjóri og fleiri„
VIII.
"íslands óhamingju verður allt að
vopni", kvað Bjarni Thoraronsen. Ma
heimfæra þetta upp á alla Fjölnismenn-
ina. Það var gæfuleysi þeirra að geta
ekki komið sór fullkonlega vol saman.
Svo var aðstæðum þeirra háttað. PLeis
því upp ágreiningur niilli þeirra um
Fjölni, sen leiddi að samvinnuslitum um
útgáfu hans, því að sitt sýndist hverjum,-
Þeir Brynjólfur, JÓnas og Konráð stóðu
saman úti í Khöfn, en TÓmas einn uti a
fslandi, svo að fljótlega er hægt að
(Framhald úr síðasta blaði).
i
i