Skólablaðið - 01.03.1951, Page 9

- 9
mæltur var hann. Benedikt Gröndal segir,
að Konráð hafi á efri árum haldið "mikið
upp á excentriskt, fantastiskt tal, það j
voru leifar af samverunni við jónas og j
Brynjólf frá fyrri tímum." Synir það,
að lengi hefur logað í honum glóðin frá j
fyrri árum jþeirra fornvinanna í Khöfn,
Upphaf kvaðis Gríms Thomsen um Konráð
lýsir honum ef til vill heztj
"Hans hrann glaðast innra eldur,
hið ytra virtist suihum kalt,"
"IConráð er fyrir utan mannlegt félag",
segir JÓn Sigurðsson. í einu hrófa sinna j
I869. Þannig andaðizt þessi ágæti mál- j
fræðingur 0g lærdómsmaður,■ hinn síðasti |
af stofnendum Fjölnis, a 030 aldursári, j
4 r janúar 1891, og hafði þá lifað forn- 1
vini sína alla,
XII.
Þau áhrif, sem Fjölnismenn höfðu á
þjóðlíf fslendinga voru margvísleg,
Fyrst og fremst eru það áhrifin á menn- j
ingarmál þjóðarinnar. Má réttilega segjá,
að með Fjölni hefjist nýtt tímahil í
hólcmenntum okkar, því að þar hirtast í
uþphafi hin stílhreinu og fögru kvæði
JÓnasar Hallgrímssonar. Um málfegurð og j
hragfegurð markar skáldskapur hans tíma-:
mót í ljóðlist okkar. Og hann veitti
fslendingum þá, og veitir okkur enn,
meiri innsýn í fegurð og tign fóstur-
jarðarinnar, en nokkur annar ljóðsnill- j
ingur. Að ýmsu leyti vegna hinnar skel-i
eggu gagnrýni Jonasar á "leirhurðarstaglj
0g holtaþokuvæl" rímnanna víkja þær úr í
öndvegi sínu fyrir þeim skáldskap, sem
menningarþjóð sæmir. Eitt höfuðmarkmið
Fjölnis laut að fegrun íslenzlcrar tungu, j
og í þá átt hafa áhrif þeirra FjölniS”
manna, 0g á óg þá auövitað við þá JÓnas j
og Konráð, skilið eftir dýpstu sporin.
Má neð sanni segja, að fyrir þeirra áhri^
og tilverknað hafi viðreisn íslenzkrar
tungu tekizt svo giftusamlega á 19. öld-j
inni. Þrátt fyrir hinar mjög svo óal-
þýðulegu greinar Konráðs um íslenzka
stafsetning, er þó fásinna að ætla, að ,
þær hafi verið unnar fyrir gýg. Þær
hafa án efa stúðlað eð aukinni umhugsun j
alþýðu manna um nauðsyn vandvirkni og
endurhóta í meðferð móðurmálsins. Má
og geta þess, að áhrifa Konráðs gætti
mjög á þá stafsetningu íslenzkunnar,
sem Halldór Kr. Friðriksson yfirkennari
tók síðar upp £ Latínuskólanum, Auk
þess var Fjölni ætlað að veita erlendum
menningarstraumum inn í landið, enda
var ekki vanþörf á því.
Fjölnismenn vöktu þjóðina, og þeim
tókst furðanlega vel "að hrjóta skarð £
st£iblurnar, 0g veita frara lifstraumi
þjóðarinnar,11 eins og TÓmas hvetur til
i inngangi ritsins, ótalinn er sá þátt-
ur, sem Fjölnir átti £ þvi að hvetja til
aðgerða £ stjórnmálum landsins, um það
sá TÓmas sér i lagi, meðan hans naut við,
en siðan Brynjólfur. Þar ber að nefna
framar öðru undirstöðu alls þess, sem
a eftir kom, kröfuna um endurreisn Al-
þingis.
Af framansögðu sést glöggt, hvilikir
vakningamenn þeir hafa verið þjóð sinni,
- okkar þjóð. •Þeir komu sannarlega
"þegar Fréni reið allra mest á," eins
og Þorsteinn Erlingsson orti um Rask,
- þegar allt lif var enn fjötrað í dróma
hinnar dönsku kúgunar. Þeir hera með
réttu nafnið morgunroðinn í lifi íslenz-
ku þjóðarinnar, sem tók að heyja langa
og erfiða haráttu fyrir frelsinu í skimu
hans,
Verk hvers einstaks þeirra er ótrú-
legt, þegar þess er.gætt, hve skammlífir
þrír þeirra urðu. Saga þeirra er að
öðrum þræði harmsaga ungra hugsjónamanna,
sem tókst ekki að framkvæma til fulln-
ustu hið fórnfúsa og göfuga starf í þágu
ættjarðarinnar, þar sem þrír þeirra voru
numdir á brott í hlóma lífsins af æðri
máttarvöldum, þegar framtiðin blasti við
þeim. Það var íslandi ómetanlegur skaði
að missa þrjá dug-andi ofurhuga, TÓmas,
JÓnas og Brynjólf, svo unga að árum frá
óloknu verki. Það gerði missinn því sár-
ari, egar hugleitt var, hve langt þeir
voru á undan samtíð sinni og komu þeim
hlutum í framkvæmd, som varpa skærum
ljóma á nöfn þeirra meðan fsland lifir,
Með þeim hurfu i gröfina öll hin óunnu
verk, sem þroskaárin höfðu gefið svo góð
fyrirheit um, að yrðu hin glæsilegustu.
í hjörtum allra sannra íslendinga
hrærist sá strengur, sem mun valda því,
- sórstaklega þegar ísland er í hættu
statt, - að"hugsjónin lifir, sem lá til
frh. á hls. 18.