Litli Bergþór - 01.07.1992, Qupperneq 9

Safnhaugar til sveita
Við flutning úr vernduðu umhverfi þéttbýlisins í
óverndað umhverfi strjálbýlisins er nokkuð sem
óhjákvæmilega eykur meðvitund manns fyrir
umhverfi sínu og umhirðu. Hingað koma engir
öskukallar og losa mann við óþægindi eigin
úrgangs. En hvað er þá til ráða? Jú, safnhaugar
leysa vandamálið. Safnhaugagerð er nokkuð, sem
á við alls staðar, allt frá einkaheimilum til stórfelldrar
garð- eða gróðurhúsaræktunar. En safnhaugar eru
ekki öskutunna heldur fullkomin leið til að verða sér
út um fyrsta flokks gróðurmold. Maður er ekki að
losa sig við úrgang þegar settur er upp safnhaugur,
heldur er maður að nýta hráefni. Lítum þá fyrst til
einkaheimilanna en þar er oft erfiðast að byrja.
Hráefni úr eldhúsi.
Ailar matarleifar er tilvalið safnhaugahráefni. Einfalt
mál er að hafa sérfötu í þessum tilgangi við hlið
ruslapokans. Þar er allt sett í, sem maður sér fram
á að geti rotnað. Innihaldið er síðan sett í sérkassa
eða haug. Ólykt getur myndast í haugnum ef
niðurbrotið er of hratt en þá er gott að strá kalki yfir
endrum og sinnum og hægir það á starfseminni.
Einnig er gott að kasta yfir mold til íblöndunar og
allra best ef það er gömul safnhaugamold.
Ef byrjað er á haug að vori má gefa sér að safnað
sé í hann yfir árið. Næsta vor setur maður svo í
annan haug. Sá gamli fær að standa fram á haust,
gjarnan þakinn með moldarlagi og er þá ummokað
eða jafnvel blandað saman við aðra safnhauga,
sem verið er að ummoka.
Hráefni úr heiinilisgörðum.
Til heimila heyra oft heimilisgarðar og er þar úr
miklu að moða til safnhaugagerðar. í slíkum
safnhaugum má reikna með þriggja ára
umsetningu. Er þá safnað í hann fyrsta árið, annað
árið fer í umsetningu og þriðja árið má nýta moldina.
Uppsetningu á slíkum haug má byrja á vorin með
trjáklippingum. Afklippurnar má þá nýta í hæfilegur
lengdum, sem undirlag fyrir tilvonandi haug en það
gefur góða loftun. Hæfileg breidd á litlum,
frístandandi haug er 1,0 - 1,5 m. hæðin ræðst af því
að hann haldi sjálfum sér uppi og lengdin fer eftir
því magni, sem til fellur. Einnig er hægt að notast
við kassa í þessum tilgangi og er það mun
snyrtilegra, þegar um minni garða er að ræða.
Gæta verður þess þó að þeir lofti vel á hliðum. í
hauginn er safnað öllu, sem til fellur úr garðinum,
illgresi, grasi, jurtaleifum úr matjurtagörðum og
fleiru. Lítið annað þarf að gera nema kasta öðru
hvoru í smá mold og svolitlu af kalki. Fyrir þá sem
vilja fá gæðamold úr sínum safnhaug fylgir þessi
uppskrift.
1 hjólbörur jurtaleifar
3-4 skóflur garðmold
1-2 skóflur gamall safnhaugaáburður
1 kg áburðarkalk eða 2-3 skóflur
skeljasandur
1 kg fiskimjöl
3-4 skólfur húsdýraáburður
2 kg þangmjöl eða 5 kg þang
Að hausti þegar útséð er um að meira safnist til er
gott að hylja hauginn með moldarlagi. Næsta vor er
svo hafist handa á ný með annan haug. Gamla
haugnum er ummokað um vorið og eins aftur um
haustið. Þriðja árið er haugurinn svo tilbúinn til
notkunar, sem fínasta gróðurmold. Ágætt er að
sigta hana og fá þannig burt það, sem kannske ekki
er að fullu ummyndað.
Og svona rúllar þetta áfram áhyggjulaust ár eftir ár
öllum til gleði og ánægju.
Hráefni úr garðyrkju
Fyrir þá sem eru í stórfelldari útiræktun eða
gróðurhúsaræktun gildir að miklu leyti það sama og
í heimilisgörðum nema hvað stærðargráðurnar eru
allt aðrar. Haugar, sem eiga að taka við miklu
hráefni mega vera 1,5 - 2 m á breidd, um það bil 1,5
m á hæð en lengdin ræðst af magninu. Þeir sem
vilja meira en bara mold úr sínum haug geta notast
við uppskriftina hér að framan.
Hafa skal það í huga með alla safnhauga að þeir
standi ekki í laut, því allt vatn verður að geta runnið
frá þeim.
Látum þessum línum þá lokið og njóti þeir, sem af
nema.
Stælt og stolið.
Þórður Halldórsson, Akri.
_______________________ Litli - Bergþór 9