Litli Bergþór - 01.12.1992, Blaðsíða 10

Skyggnst um á Kjalvegi
Fyrsti hluti
eftir Tómas Tómasson
Af stað
Það er búin að vera árviss regla hjá Kvenfélagi
Biskupstungna í mörg ár að bjóða eldri sveitungum í
dagsferðalag. Það er gjarnan reynt að velja
einhverja nýja leið frá ári til árs, en þessar ferðir
hafa náð miklum vinsældum og er alltaf hlakkað til
næstu ferðar.
Tildrög skrifa minna nú eru þau að einn af
ferðafélögum mínum í slíkri ferð sumarið 1988 hefur
oft mælst til þess að ég komi á prent því sem bar
fyrir sjónir okkar á leiðinni. Það var á föstudegi í
ágústmánuði og nú skyldi haldið upp á
Kjalarsvæðið. Kvenfélagskonurnar höfðu að venju
samið við Sérleyfisbíla Selfoss með farkost, enda
hefur það ávallt reynst vel, bæði með mann og bíl.
Byrjað var að taka farþega í Laugaráshverfi og
áfram upp eftir sveitinni. Milli klukkan 10 og 11 hjá
Geysi komu síðustu farþegarnir, þá 30 manns.
Veðurútlit var heldur drungalegt, sólarlaust en að
mestu úrkomulaust. Spádómur fólksins var að létta
myndi til þegar kæmi upp á hálendið. Sá spádómur
rættist, ekki síður en hjá veðurfræðingunum. Ekki
var eftir neinu að bíða, bara drífa sig af stað sem
leið liggur að Gullfossi og þar skyldi lagt á Kjalveg.
Það verður reynt að rifja upp helstu örnefni, sem
fyrir augu ber, en af miklu er að taka, því verður
stiklað á stóru.
Ég vil aðeins geta þess að 1930 verður fyrst
ökufært að Gullfossi og var lengi ófullkomin braut,
sem var fljót að spillast ef rigningarsamt var.
Fljótlega uppúr 1930 var hafist handa að gera
ökufæra braut uppá Kjalarsvæðið, gerðir út nokkrir
menn með tjöld, prímusa, ófullkominn mat og annan
útbúnað. Einu verkfærin skófla, haki og járnkarl,
annað var ekki þekkt af verkfærum á þeim tíma.
Ótrúlegt hvað verkið vannst með svo ófullkomnum
verkfærum. Til Hveravalla komst fyrsti bíll í ágúst
1937. Það þóttu stór tíðindi. Þessi braut var bæði
þröng og grýtt fyrst í stað, en nú verður vegurinn
greiðfærari með hverju ári. Þegar valin var
heppilegasta leið fyrir bílinn réðu allt önnur
sjónarmið en áður. Nú varð að forðast graslendi
sem mest og velja leið eftir grjóti og melum. Þess
vegna liggur vegurinn yfir Kjöl ekki nema að litlu
leyti á þeim slóðum sem gamla ferðamannaleiðin lá
áður. Elstu leiðirnar á Kili hafa líka færst mikið til í
gegnum aldirnar. Það verður þó ekki rifjað upp í
þessu punktum.
Leið okkar liggur norðvestur með svokölluðu
Brattholtsgili. Það er stutt að runnið. Rétt norðan
við upptök þess eru klapparhólar og ber þar helst
Svarthól og Norðlendingahól. Sá síðarnefndi ber
nafn sitt af norðlendingum sem lögðu leið sína
suður yfir hálendið seinni hluta vetrar að ná sér í
hunda eftir að hundafár hafði eytt flestum hundum á
þeirra heimaslóðum. Sagan segir þá hafa látið
fyrirberast næturlangt undir þessum hól. Þeir gerðu
sér ekki grein fyrir hve stutt þeir áttu ófarið til bæja.
A Pokakerlingu
Við förum í gegnum hlið á afréttargirðingunni. Þar
verður fyrir allgrýttur kafli sem lengi var ógreiðfær
en hefur lagast mikið á seinni árum með tilkomu
stórvirkra tækja. Fljótlega komum við uppá
greiðfæra jökulöldu. Alda þessi heitir Pokakerling.
Af henni er býsna gott útsýni má segja til allra átta.
Ef við horfum til vesturs koma mörg fjöll í augsýn.
Næst byggðinni stendur Bjarnarfell, 727 metra hátt,
og þar norður af Sandfell, víðfeðm bunga, 610
metra á hæð. Á hálsinum milli þessara fjalla lá
svokölluð Eyfirðingaleið í stefnu á Hellisskarð. Ef
við lítum vestar kemur í Ijós fjallaröð frá suðri til
norðurs upp að jökli. Syðst stendur Rauðafell og
Högnhöfði. Milli þeirra eru upptök Brúarár í
Brúarárskörðum. Þvínæst stendur Kálfstindur, en á
milli hans og Högnhöfða er Hellisskarð. Á bak við
þessi fjöll eru Skjaldbreiður og Hlöðufell, sem gnæfir
yfir önnur fjöll og sést langt að. Norður af Kálfstindi
er mikil hraunbunga; Lambahraun og ber þar
Eldborgir hæst. Þar mun vera upptök að
Úthlíðarhrauni. Næsttekur við Mosaskarðshnjúkur
og síðan Fagradalsfjall. Á milli þeirra er Mosaskarð,
þar sem háspennulínan austan af virkjanasvæðinu
liggur um. Bak við þessi fjöll er Hagavatn og
Hagafell, sem teygir sig langt inní jökulinn. Austan
við Fagradalsfjallið rennur kvísl úr Hagavatn.i sem
heitir Far. Það rennur niður á Skerslin og myndar
Sandvatn. Austan við Farið er Einifell. Síðan taka
við hinir sérkennilegu hnjúkar Jarlhettur, sem sjást
úr ótrúlegri fjarlægð víða að með sína sterku liti og
bera í hvítan jökulinn.
Litli - Bergþór 10