Litli Bergþór - 01.12.1995, Page 20
FOLK VIÐ FERJUSTAÐI frh...
INGÓLFUR JÓHANNSSON Á IÐU.
Loftur, f.1955.
L-B: En þá eru það ferjustörfin Ingólfur, þau
hafa bættst við önnur störf bóndans á Iðu?
Ingólfur: Jú, á Iðu var lögferja og áttu
ábúendur á Iðu I og Iðu II að skiptast á um að sinna
henni. Það sést niður á ferjustaðinn frá Iðu I en ekki
frá bænum á austurpartinum, svo oft lenti það á
fólkinu á Iðu I að ferja.
Það hafa verið sagnir um ferju á Hvítá við Iðu
frá fyrstu tíð biskupa í Skálholti, enda heitir það
Skálholtshamar að norðan verðu, þó sé í landi
Laugaráss. Hérna megin heitir Iðuhamar þaðan
sem ferjað er. Það var mikil umferð hér yfir þegar
mest umsvifin voru í Skálholti. Skálholtskirkja átti
þá allar jarðir hérna megin Hvítár að Ólafsvöllum og
jarðir í kringum Vörðufell nema Birnustaði. Þessar
jarðir áttu þá kirkjusókn í Skálholti. Og auðvitað átti
stóllinn víðar jarðir. Til dæmis var Staðarhverfi,
vestast í Grindavík, útróðrarstaður Skálholts, en þar
var svo aðdjúpt, að hægt var að binda skipin við
klettana.
Síðar var mikil umferð í sambandi við
verslunina á Eyrarbakka, en þar var lengi aðal
verslunarstaðurinn austan Hellisheiðar. Eftir að
læknir settist að í Laugarási árið 1923 jókst umferð
mikið yfir ána, þegar fólk af Skeiðum og Hreppum
þurfti að komast til læknis. Eins var mikið ferjað árið
1930 í sambandi við alþingishátíðina.
Það varð mikil breyting þegar síminn var
lagður úr Laugarási að Iðu. Það hefur verið milli
1930 og 1940. Áður vissi fólk aldrei hvort læknirinn
var viðlátinn og var ferjumaðurinn oft látinn bíða á
meðan fólk athugaði með lækninn. En mesti
Gamli Iðu-bœrinn og hús Ingólfs íforgrunni, Iðubrú
og Bjarnarfell fjær. Myndin er tekin 1963.
léttirinn var auðvitað þegar Iðubrúin kom árið 1957.
L-B: Var ferjan alltaf Iðu megin?
Ingólfur: Já, ferjan hefur, eftir því sem ég best
veit, alltaf tilheyrt jörðinni. Þó eru hústóftir
Laugarásmegin við ferjuna og sögusagnir um
ferjumann frá Skálholti, sem Teitur hét, kallaður
Roða-Teitur. Kona hans var frá Höfða. Samkvæmt
Einari Elíassyni á Selfossi (í Seti) var Teitur þessi
forfaðir hans og fluttist seinna austur á firði.
Viðurnefnið Roða- mun hann hafa fengið af rauðu
Ferjustaðurinn, séð frá Iðuhamri yfir í Laugarás.
Dœmigerðar ísalagnir á ánni. Oft máttiferja yfir vökina, þó
skeggi sínu segir Einar.
L-B: Þú hefur væntanlega snemma kynnst
ferjunni Ingólfur?
Ingólfur: Jú, ætli ég hafi ekki byrjað að ferja
uppúr 1930, þegar ég var 10-11 ára. Þar sem þetta
var lögferja þurfti alltaf einhver að vera tiltækur ef
ferja þurfti yfir ána. Ferjustarfið var því mikil kvöð
og tók oft mikinn tíma. Það gat komið sér illa,
sérstaklega á sumrin, þegar tefja þurfti sig frá
heyskap. Við byrjuðum því snemma að ferja
krakkarnir og það kom einnig fyrir að móðir mín
þurfti að ferja þegar engir aðrir voru heima við. Það
gat því verið erfitt að stunda búskap með þessu.
Engjar voru á bökkum Stóru-Laxár við Eiríksbakka
og einhverju sinni var bóndinn á Iðu II sóttur úr
heyskap til að ferja mann. Reyndist það þá vera
flakkari, Hallgrímur að nafni, kallaður Kúa-Grímur.
Sagði bóndi að það ætti nú að flengja svona menn.
Skipti það þá engum togum að karl bauð honum
endann! En karlinn var reyndar oft í sendiferðum
fyrir fólk, svo kannski átti hann erindi.
L-B: Var rukkaður ferjutollur?
Ingólfur: Jú, þegar ég man fyrst var
ferjutollurinn 1 króna á manninn. En ef maðurinn
var að vitja læknis kostaði það aðeins 50 aura, og ef
teymdur var hestur voru það 25 aurar í viðbót. Auk
þess greiddi ríkið 250-300 kónur á ári og sýslan
skaffaði einn bát.
Það gengu miklar sögur um það hvað
ferjustaðirnir græddu mikið, til dæmis var haft eftir
Guðjóni Sigfússyni frá Óseyrarnesi, að
Óseyrarferjan græddi jafn mikið og næmi öllum
tekjum Árnessýslu af jörðum og verslunarrekstri.
En við urðum lítið vör við þann gróða. Við
krakkarnir vorum heldur engir harðsvíraðir rukkarar.
Ég gerði það að gamni mínu eitt vorið, þegar ég
Litli - Bergþór 20