Litli Bergþór - 01.12.1995, Qupperneq 23
FOLK VIÐ FERJUSTAÐI frh...
INGÓLFUR JÓHANNSSON Á IÐU.
í alla þá skurði, sem grafnir hafa verið á síðustu
áratugum. 'Ég tók um árabil sýni úr ánni fyrir
Sigurjón Rist vatnamælingamann. Eitt haustið
mældi ég 11 feta dýpi undir brúnni, en um vorið var
það orðið 33 fet. Sandur safnast í gjána á milli
klappanna á sumrin, en hreinsast fram í flóðum,
sem oftast eru seinnipart vetrar. Hér áður fyrr
endurnýjaðist eyrin fyrir neðan brúna alltaf, því
hringiðan í flóðunum bar sandinn úr gjánni að landi.
Nú verða ekki flóð, enda endurnýjar eyrin sig ekki.
Rofið í árbökkunum nú er vindrof, ekki vegna
árinnar. Og sandfokið af Skálholtseyrunum er að
drepa gróður í Skálholtstungunni.
Þegar flóðin urðu mest hér áður fyrr, varð áin
al-ófær. Öldugangurinn og staumkastið var svo
mikið þar sem hún beljaði á milli klappanna. Þann
2. febrúar 1930 varð eitthvað það mesta flóð, sem
ég man eftir. Þá var Vörðufell eyja og vatnið var
komið innyfir túngarðinn hjá okkur. Eins varð
Eiríksbakki oft umflotinn vatni í flóði.
í gömlum annálum er líka sagt frá því, að öll
veiði hafi lagst af á Iðu vegna sandburðar.
L-B: Já
laxveiðin. Er
góð veiði í
ánni?
Ingólfur:
Laxveiðinni
hefur hrakað
með ólíkindum.
Þetta voru mikil
hlunnindi hér
áður fyrr og ég
man eftir að það
komu milli 1300
og 1400 laxar á
land á sumri.
Ingólfur og Amundi bróðir hans ^a var ve'^ 1
veiða lax í klakfyrir Veiðifélag lagnet, sem lagt
Árnesinga 1969. var á
ferjustaðnum.
Smá stubbi var fleygt út og það brást aldrei að
veiðin var góð. Oft allt að 20 laxar og það þurfti að
reiða veiðina heim. Eftir 1956 hefur eingöngu verið
veitt á stengur og er veiðin nú aðeins milli 500 og
600 laxar á sumri. Það er til lýsing á veiðisvæðinu
við Iðu í bókinni „Af fiskum og flugum" eftir Kristján
Gíslason.
L-B: Nú er ekki rekinn hefðbundinn búskapur
lengur á Iðu. Hvenær hættuð þið búskap?
Ingólfur: Æ, ég man það ekki, það er svo
langt síðan! Jú, það var þegar brann hjá SS á
Skúlagötunni. Þá var stórgripaslátrunin flutt hingað
í Laugarás, enda sláturhúsið þá nýlegt. Við
notuðum þá tækifærið og löbbuðum okkur með það
sem óselt var af kúnum yfir brúna. Kindurnar
höfðum við um 10 ár til viðbótar. Nú er bústofninn
tveir hestar, sem Margrét á.
L-B: En þú hefur væntanlega haft nóg fyrir
stafni fyrir því?
Ingólfur: Jú, jú. Ég var töluvert í
vörubílaakstri, meðal annars við brúarsmíðina hér.
Keyrði meira að segja fyrsta bílinn, sem ók yfir
brúna. Það er til heimildarmynd af því. Nú annars
hef ég verið mest í smíðavinnu hingað og þangað,
við viðgerðir og þess háttar. Sá líka lengi um
Sumarbúðirnar í Skálholti. Svo víbraði ég alla
steypuna í Skálholtskirkju þegar hún var steypt! -
svo eitthvað sé nefnt.
Núna, þegar ég er kominn með aðra löppina í
gröfina, er ég að dunda mér við að renna og skera
út segir Ingólfur og bendir á fagurlega útskorinn ask,
sem stendur á sófaborðinu við hliðina á mér. Síðan
sýnir hann mér skálar og veggklukkur sem hann
hefur skorið út og bera með sér að hér er listamaður
á tré á ferðinni.
Blaðamaður spyr hvort ekki sé markaður fyrir
svona muni.
Ingólfur: Jú, eflaust er það, en það er erfitt að
verðleggja þá eftir vinnunni, sem í þá fer. Best er
að gefa þá bara, fyrst maður hefur gaman af að
dunda við þetta.
Ég hef reynt að fá eldra fólkið hér í sveitinni til
að mæta í Bergholt á fimmtudögum og föndra, til
dæmis við svona útskurð. En þátttakan hefur verið
heldur dræm. Það eru í gangi tvær aðferðir við
útskurðinn, í fyrsta lagi „Bólu-Hjálmarsaðferðin“,
sem Hinrik Þórðarson á Selfossi kennir, en hann
lærði hjá Ríkharði Jónssyni á sínum tíma. Þá sitja
menn með hlutinn í kjöltu sér og tálga. Hinsvegar
er aðferð, sem Hannes Flosason kenndi og þá er
hluturinn festur í skrúfstykki og slegið á áhöldin.
Ragnheiður Vilmundardóttir í Bergholti lærði hjá
Hannesi og er mjög fær í útskurði.
Best er að skera út í birki, en sá hængur er á,
að það er nær ógerlegt að fá rétt meðhöndlað birki
til útskurðar. Ef nota á birki úr garðinum þarf helst
að taka börkinn af, nema gjörð rétt út til beggja
enda. Síðan þarf að líma fyrir endana og láta viðinn
bíða þannig í 3 ár. Ef þetta er ekki gert, springur
tréð. Eftir að búið er að renna gripinn gróflega, þarf
helst að láta hann bíða í að minnsta kosti eitt ár
áður enn lokið er við að renna hann, svo hægt sé
að laga hann til ef hann verpist. Þetta á við um
aska með loki og aðra hluti, sem ekki mega
hreyfast. En auðvitað fer þetta nokkuð eftir því
hvað verið er að smíða. íslenskt birki er mjög gott.
Erlendis vex það of hratt, nema helst upp til fjalla
eins og í Noregi.
L-B: Að lokum Ingólfur, kannt þú einhverjar
sögur af ferjumönnum hér áður fyrr?
Ingólfur: Það væru þá helst sögur af Ráli
Jónssyni vegfræðingi, þeim er setti dragferjuna hér
á ána. Hann hafði áður sett dragferju á Héraðsvötn
Litli - Bergþór 23