Litli Bergþór - 01.03.1997, Blaðsíða 22

Litli Bergþór - 01.03.1997, Blaðsíða 22
Á milli landshorna Inngangur L-B. Arið 1993 kom út œviminningabók Sigurðar Sigurmundssonar, fyrrum bónda í Hvítárholti í Hrunamannahreppi. Þar greindi hannfrá uppvexti sínum og œsku til 17 ára aldurs, en hann varfœddur á Breiðumýri í Reykjadal í Suður- Þingeyjarsýslu árið 1915. Hann átti heima í Laugarási frá 1925 til 1932, þar semfaðir hans, Sigurmundur Sigurðsson var læknir. A síðasta ári kom út annað bindi minninga Sigurðar. Það hefst vorið 1932, þar sem höfundur er staddur við Brúará ásamt móður sinni, Önnu Eggertsdóttur, ogfjórum systkinum, á leið til Reykjavíkur. Faðir hans varð þetta vor lœknir í Flatey á Breiðafirði, en fjölskyldan settist að á Þóroddsstöðum í Revkjavík, sem var smábýli t norðanverðri Öskuhlíðinni. Anna dó um sumarið, en Sigurður var við nám í Samvinnuskólanum um veturinn en réðist kaupmaður hjá Jörundi Brynjólfssyni alþingismanni og bónda í Skálholti, og konu hans Þjóðbjörgu Þórðardóttur, vorið eftir. I bókinni greinir Sigurður frá því, sem á daga hans dreif allt til vorsins 1942, er hannfesti kaup á Hvítárholtinu. Með leyfi höfundar er hér birtur II. kafli bókarinnar, sem gerist sumarið 1933. A.K. Kafli úr bók Sigurðar. Nú voru allar brýr brotnar að baki og ég kominn á leið austur að Skálholti með Þjóðbjörgu Þórðardóttur. Þetta var um miðjan maí. Það var heillandi og langþráð stund að koma aftur í Tungur til veru, þótt ekki væri nema eitt sumar. Vorið heilsaði vel, tún voru orðin iðjagræn eftir fremur þungan og gjaffelldan vetur. Hér má geta þess að á liðnum vetri hafði Jörundur bóndi lent í því sem löngum hefur verið talið þyngst fyrir íslenska bændur, að standa uppi heylaus með stórbú að áliðnum vetri. Setti það að vonum mark sitt á staðinn. Þarna var þá aðalmaður enn Eyjólfur Guðmundsson frá Seli í Grímsnesi sem oft hafði verið áður, en hann fór í maflok. Þegar fram á vorið kom, var bætt við fólki bæði körlum og konum. Jörundur bóndi var þá á alþingi og mjög lítið heima. Gallinn var sá að framkvæmdir voru engar og enginn til að stjórna verkum. Mér voru, að sjálfsögðu, að nokkru kunnir heimilishagir í Skálholti, þótt ég hefði ekki áður verið þar. Þá var enn ekki hafin mjólkursala í Tungum en á bænum voru 6-8 kýr. Ég tók mér þann starfa óumbeðinn að moka fjósið á morgnana. Vorið leið, sprettutíð með afbrigðum góð og túnið í Skálholti sem aldrei brást orðið kafsprottið. En nú þurfti að rýja féð áður en rekið væri á fjall. Það var nú fleira en nokkum tíma áður ég held 7-800 ær. Rekið var að fram við fjárhús í Tungunni á milli ánna við hús sem Bolhaus nefndist. Réttin var þar áföst, en annars á bersvæði og ekkert aðhald þar við. En svo fóru leikar, að fyrsti aðrekstur mistókst og ekki náðust inn nema nokkrar kindur sem handsamaðar voru. Margar atrennur voru gerðar aftur og aftur en allt fór sömu leið. Endirinn var sá, að gefist var upp við svo búið og farið heim. Þetta sýnir best framkvæmdaleysið að nota ekki mannskapinn til þess að ganga frá traustu aðhaldi fremur en að eiga slíkt á hættu. Sláftur hófst í byrjun júlí, hlýjindi voru en engir þurrkar, um miðjan mánuðinn var féð rekið á fjall. Fjórum mönnum var ætlað það, Jörundur hafði fengið tvo bændur, Ingvar Jóhannsson í Halakoti og Guðbjöm Guðlaugsson í Torfastaðakoti. Sá þriðji var Jón Sveinsson í Miklaholti 17 ára. En fjórði var heimamaður í Skálholti og varð sá er hér ritar fyrir valinu, 18 ára. Ég var þá alveg óvanur rekstrum og langaði ekki í slíkt ferðalag. Allir voru hinir með tvo hesta til reiðar en mér var fenginn steingrár áburðarhestur, lítt talinn til reiðar. Hann var fremur þungur og brokkgengur en ég vandist honum og sætti mig betur við hann sem á leið. Það er ekki ofsagt að þetta hafi verið stærsti fjárrekstur sem rekinn hafi verið til fjalls í Tungum. Fyrsta daginn fylgdu unglingar rekstrinum upp að Hólum, efsta bæ, en síðan vorum við 4 eftir það. Rigningar höfðu gengið og mikið vatn í öllum ám. Fyrsta áin á leiðinni var Sandá sem var á hrokasund fyrir féð. Eftir sólarhringsferð vorum við komnir yfir Sandá, en þar var haglendi nokkurt og áningarstaður. Þarna var tilvalið fyrir nýsveininn að litast um og virða fyrir sér örfoka auðnina og hrikafegurð fjallahringsins. En áfram var haldið í átt að Bláfelli, að næsta áningarstað í Fremstaveri sem kallað var í Skálunum. Grjótá rennur þar rétt fyrir framan og getur orðið vatnsmikil. En þar rétt fyrir sunnan eru svonefndir Brunnalækir, og er mér minnisstætt þar hvernig kristaltært bergvatnið bólaði út úr klettasprungu, svalandi þeim sem þyrstir og þreyttir voru. Þegar Skálunum sleppti var lagt á Bláfellsháls. En þá fór að béra á því að lömbin væru orðin sárfætt, það svo að þau lögðust jafnharðan og þau voru rekin á fætur. Og það þarf ekki að orðlengja það að 11 tíma tók að koma þeim úr Skálunum inn að Hvítá, þar sem hún rennur úr vatninu, en þar skyldi yfir hana farið. Eftir langa og erfiða ferð náðum við loks inn að á í morgunsárið. Hiti var mikill og glampandi sólskin á Litli - Bergþór 22

x

Litli Bergþór

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Litli Bergþór
https://timarit.is/publication/884

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.