Litli Bergþór - 01.12.2004, Síða 10

Gýgjarhólsvísur
Vísumar sem hér birtast eru lang-
flestar eftir Kristján Guðnason (1894-
1972) bónda á Gýgjarhóli. Vísnagerð
var þónokkuð iðkuð á heimilinu,
sérstaklega fyrir miðja 20. öldina.
Oljóst er um höfund nokkurra vísnanna,
en þau voru níu systkinin og líklega öll
hagmælt. Einhverjar gætu því verið
gerðar í samvinnu fleiri en eins hagyrð-
ings. Þessar vísur hafa lifað meðal
fólksins á Gýjgarhólstorfunni og þegar
farið var að rifja þær upp og tilefni
þeirra, var Jón Karlsson í Gýgjarhól-
skoti hvað drýgstur þó að fleiri hafi lagt
til efni.
Fyrst eru nokkrar vísur eftir Kristján:
Mörgum hef ég sálma sungið
þó sumir þessa fari á mis.
í hverja vísu hef ég stungið
hortitti til auðkennis.
Krístján á Mósa.
Þessi mun vera um reiðhest
Kristjáns, Mósa, mikinn gæðing sem
varð yfir 20 vetra.
Fár á betri færleik hér
flesta letja árin.
Ei þarf hvetja undir mér
átján vetra klárinn.
Frímann sem getið er í næstu vísu
var Frímannsson frá Reykjavík og ung-
ur kaupamaður á Gýgjarhóli, en seinna
umsjónarmaður Happadrættis Háskól-
ans í mörg ár. Þrátt fyrir ummælin þótti
hann ekki mikill sláttumaður.
Fjörið vekur fullan þrótt,
í flýti er tekinn bitinn.
Frímann skekur orfið ótt,
af honum lekur svitinn.
Guðmundur Kristmundsson átti
heima í Gýgjarhólskoti á fyrstu
áratugum 20. aldar. Hann var einhverju
sinni að stríða krakka og Kristján
kastaði fram vísu til stuðnings
krakkanum.
Gvendur vann í geði rar
grimmt af kappi og elju, ,
en hann hlaðið undir var
eins og tapp hjá belju.
Þessi er um Helgu Tómasdóttur
(1910-1997) frá Helludal. Hún sá urn
heimilið á Gýgjarhóli um tíma í
veikindaforföllum, en varð síðar barns-
móðir og bústýra Kristjáns.
Flest hjá Helgu fékk ég hollt,
að finna þörf var lagin.
Oftast hafði hún eitthvað volgt
er ég kom í bæinn.
Guðbjörn Scheving frá Reykjavík
var nokkur sumur kaupamaður á
Gýgjarhóli og líklega einn vetur líka.
Hann var sagður hrifinn af Helgu
Karlsdóttur þegar hún var unglings-
stúlka í Gýgjarhólskoti. „Geltinn” er
afbökun af gestinn og haft eftir
nágranna.
Guðbjörn elti ástandið
af því sveltur þjóðemið.
Helgu velti á vinstra stig
og vill fá geltinn til við sig.
A bannárunum bjó Guðmundur
Guðmundsson á Brú og seinna í
Gýgjarhólskoti, en fluttist þaðan að
Kambi í Holtum.
Guðmundur sem bruggar bjór
bestan hér í sveitum
lætur gerja í kyrnum kjór
í kofa er enginn veit um.
Ekki finnst mér alveg tryggt
að einhver kunni að brugga.
Hér er mikil landalykt
þó liggi hann í skugga.
Frúin sem getið er í næstu vísu var
líklega að lofsama Kristján fyrir að
lagfæra rokk sem hún átti, en hann
gerði við alls konar hluti, klukkur og
annað fyrir nágranna sína.
Ingimar með augun röng
í það rekur skjána.
Frúin hans með sætum söng
syngur lof um Stjána.
Sagt er að Stjáni hafi ort þessa um
sjálfan sig:
Kristján heitir kotbúinn,
konan hæst hann virðir.
Bætir könnu og ketilinn,
kirnur og bala girðir.
Þessi varð til þegar Kristján og
bræður hans voru böm að aldri og
eitthvað að takast á.
Ytri buxunum ýtti ég
alveg niðrá hæla,
en ekki lengra er í þann veg
hann ætlaði að fara að skæla.
Hér er átt við Kjartan Ólafsson á
Kjóastöðum. Gróa, sem minnst er á,
hefur líklega verið dóttir Jóhanns Kr.
Ólafssonar og Sigríðar Þórarinsdóttur,
sem bjuggu á Kjóastöðum á sama tíma
og foreldrar Kjartans bjuggu í Hólum.
Veit ég Kjartans kríkabú
kvikar af fjöri nógu.
Eins og hvolpur hoppar hann nú
hringinn í kringum Gróu.
Verið var að búa um næturgest á
Gýgjarhóli og eitthvað tekið úr rúmi
Kiistjáns handa gestinum að sofa við.
Lúinn ég í fleti fer
fúll með geði styggu.
Allt er tekið undan mér
undir hana Siggu.
Lýður á Gýgjarhóli hafði verið að
skoða nýbyggingu í Haukholtum.
Gunna sem nefnd er var Guðrún systir
Þorsteins Loftssonar.
Lýður gáir út og inn
ofaní sá og tunnu,
upp í háu herbergin,
hvergi sá hann Gunnu.
Litli Bergþór 10