Litli Bergþór - 01.04.2006, Blaðsíða 18

var Lauga í húsmennsku. Þegar hann svo fluttist
þaðan gerðist Lauga einsetukona og var nokkur ár í
Tortu sem er lítil hjáleiga frá Haukadal, fyrst byggð
um 1700.
Andrés Pálsson (1919-) bóndi á Hjálmsstöðum í
Laugardal minnist þess að Lauga var um tíma á því
heimili í búskapartíð föður hans.
Ekki hafði Lauga mikil umsvif, enda komin á
efri ár, fædd um miðjan sjöunda tug 19. aldar. Sér
til framfæris átti hún nokkrar kindur sem hún hafði
í kofa í skóginum, skammt frá heimili sínu. Auk
þess átti hún einn hest, gráan að lit. Hann var
dekurskepna sem mátti helst aldrei snerta. Hún
kallaði hann jafnan „blessuð beinin”. Heyskap sinn
bar hún sjálf á bakinu í tóft enda vonlaust að hún
gæti bundið bagga og látið upp á hest. Vera má að
nágrannar hafi rétt þar hjálparhönd en lífsviðhorf
hennar var örugglega að sækja sem minnst til
annarra, vera sjálfri sér nóg, enda aldrei beðið um
mikið. Lauga var talin orðská og jafnvel óvægin ef
svo bar undir, gerði sér þá engan mannamun.
Eitt sinn þegar Jörundur Brynjólfsson (1884-
1979) bóndi og alþingismaður rak stóð sitt til afrétt-
ar brá sá grái sér í leikinn og fylgdist með fram á
heiðar. Þegar Lauga vissi þetta varð hún ókvæða
við, að þvæla „blessuðum beinunum” svona. Lét
hún Jörund heyra álit sitt á tiltækinu alveg tæpi-
tungulaust.
Eg kom eitt sinn í Tortu, þá með Sigurði
Greipssyni. Húsakynni voru lítil og léleg að sjá en
ekki beint óþrifaleg inni. Lauga gaf okkur kaffi og
kandísmola með. Sigurður sagði mér að einn vetur
hefði hún alið gráan lambhrút í baðstofukytru sinni
og bundið hann við rúmstuðulinn.
Eg hygg að Sigurður hafi verið Laugu hjálplegur.
Hún vann honum líka stundum við að hreinsa ill-
gresi úr görðum. Með henni var þá alloft Margrét í
Helludal, annar orðhákurinn til, roskin að árum eins
og Lauga. Við vinnu sína skriðu þær á hnjánum og
notuðu guðsgafflana, kærðu sig ekki um önnur
áhöld. Þær unnu af trúmennsku en létu móðan mása
og spöruðu hvergi orðfærin. Ekki voru þær alltaf
sammála og varð orðbragðið þá allsvæsið á stund-
um, sagði Sigurður. Sennilega hefur Lauga gengið í
buxum hversdags þó slíkt væri ekki í tísku á þeirri
tíð. En í kjól var hún og hreinleg til fara á skemmt-
un sem hún sótti til okkar. Virtist mér hún skemmta
sér konunglega og hló dátt þegar strákar duttu á
rassinn í stökkum á leikfimisýningunni.
Fullyrt var að Lauga hefði aldrei verið við karl-
mann kennd, enda þeirrar gerðar í útliti að þar
virtist fátt sem töfraði hitt kynið. Hún var einfari,
en ekki þar með sagt að lífið hafi verið henni svo
andstætt á allan hátt. Eftirfarandi staka bendir til að
hún hafi sætt sig við sitt hlutskipti, að minnsta kosti
á yfirborðinu:
Lauga í Tortu í lífsstraumnum
ljómar öll af gleði.
Karlmannslaus í kofanum
kúrir ein á beði.
Kunnugir sögðu mér að eitt hafi Lauga aldrei
komist yfir. Hún hræddist hungrið, minnug bams-
áranna. Þá var stundum ekkert til matar þegar líða
tók á vetur. Var þá helsta vonin að ganga á fjörur ef
einhverju kynni að hafa skolað á land sem nýta
mætti til að sefa sárasta sultinn.
Lauga lést í Úthlíð árið 1939.
Þriðji hluti
Veðurfar
Flestir vita að veðurfar er allólrkt í hinum ýmsu
landshlutum. Veðursveiflur munu trúlega einna
algengastar á Suðurlandi, stormar tíðir og stór-
rigningar meiri en víðast annars staðar. Ekki mun
ég verða langorður um veðráttuna þennan stutta
tíma sem ég var í skólanum en eitt atvik í þessu
sambandi varð mér þó harla minnisstætt og langar
mig að geta þess í stuttu máli.
Ríkjandi var norðanátt á Suðurlandi fram yfir
áramót. Snjór varð þó aldrei mikill í nágrenni
Haukadals, svona þúfnafyllingar sögðum við Norð-
lendingar. Víða dró þó í skafla, oft var norðankaldi
og stundum stormur. Var þá heldur ömurlegt utan
dyra, mold og sandrok huldi útsýn til flestra átta.
Stuttu eftir áramót brá til sunnanáttar með storm-
um og úrfelli. I einu slíku veðri fauk hluti af þaki á
fjárhúsum sem Sigurður átti og hafði fé í á hjálend-
unni Bryggju. Sigurður fékk með sér nokkra stráka
til að tjasla í skemmdirnar og var ég einn þeirra.
Við höfðum meðferðis skóflur og gaffla og var
ætlunin að stinga út úr húsunum ef tími ynnist til.
Myrkur var á skollið, þegar við héldum heim,
storminn hafði lægt en úrfelli mikið. Verkfærin
bárum við á öxlum. Þá gerðist þetta undur sem ég
hafði aldrei séð fyrr, enda brá mér illa. Hrælog kom
á skóflublöð og gafflakvíslar sem bókstaflega
loguðu á öxlum okkar. Sunnlendingarnir létu sér þó
fátt um finnast, enda ekki nýtt fyrir þá.
Eftir kynni mín af sunnlensku vetrarveðri með
snöggum veðrabrigðum, sandfoki og stórrigningum
kunni ég betur við snjóinn og staðviðrin í gömlu
Stíflunni minni, enda þeim vanastur.
Framh. í næsta blaði.
Litli Bergþór 18