Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.06.1985, Blaðsíða 2
2
Uppruni Magnúsar Helgasonar er álíka óljós. Samkv. manntölum er
aldur hans talsvert á reiki. Magnús er ekki á sálnaregistrinu 1758,
en á mannt. 1762 er hann skráður bóndi á kirkjujörðinni Örfirisey, 40
ára, og samkv. því fæddur 1722. Á sálnaregistrinu 1769 er hann sagður
51 árs, þá f. 1718, en árið 1785 (hann dó 14.des. 1785) var hann sagður
71 árs og skv. því f. 1714. Þarna munar ansi miklu frá fyrstu til síð-
ustu skráningar og hann eldist um 4 ár í hvert sinn. Hvað sem því líður
var Magnús Helgason nærri því fertugur þegar fyrsta barn hans og Sigríð-
ar fæddist. Er hugsanlegt að hann hafi verið tvígiftur eða hafi eignast
börn fyrr? Til dæmis va.r 6. jan. 1754 skírð Ingiríður Magnúsdóttir frá
Örfirisey. Hún var ekki hjónabandsbárn. Hinn 30. nóv. 1749 var skírð
Halldóra Magnúsdóttir frá Nesi. Hún fæddist utan hjónabands (dó 14.des.
sama ár). Árið 1749 bjó á Arnarhóli. Helgi Andrésson húsmaður, 69, og
kona hans Halldóra Bjarnadóttir,45. Var eitthvað samband þarna á milli?
Hver veit?
Um Helga föður Magnúsar er ekki vitað. Áður va.r minnst á Helga. Markús-
son í Hlíðarhúsum. Hann dó 22. júní 1756. Tómas Bergsteinsson var ábú-
andi á Arnarhóli 1703, 51, og hann átti dótturina Sesselíu, f. 1693,
sem kann að hafa átt Helga ölafsson í Engey, f. 1678.
Þegar Arnkell Guðmundsson frá Hlíðarhúsum vár skírður 1748 voru til
aðstoðar Sesselía Tómasdóttir og Helgi Jónsson. Svo er hugsanlegt að
Magnús Helgason hafi komið lengra að. Eg sleppi tilgátum um staði. Nöfn
eins og Helgi, Gissur, Magnús, Sigríður og Sesselía koma oft fyrir á 18.
öldinni, reyndar áberandi á sumum svæðum, en elstu kirkjubækurnar eru
ekki nógu nákvæmar til þess að á þeim verði með vissu byggt hvað skyld-
leika fólks varðar.
Nú má segja að orðið sé langt mál en lítil niðurstaða. Rétt er það.
Þetta er hins vega.r gott dæmi um þær gátur sem verða á vegi þeirra sem
ættfræði stunda. Að lokum þessar staðreyndir:
Magnús Helgason, f. um 1718, og kona hans Sigríður Gissursdóttir, f.
um 1730, bjuggu í Orfirisey; hann til dauðadags 1785, hún var þar eitt-
hvað eftir það, óvíst hve lengi (dó líkl. 1792). Þau eignuðust fimm
börn sem ásamt afkomendum urðu svo að Örfiriseyjarættinni. Undirritaður
hefur hug á að rekja upphaf hennar og a.m.k. eina grein hennar eftir
1801. Er það verk nokkuð vel á veg komið.
Ef til vill orkar það tvímælis að lýsa.eiginleikum fólks. Mannssálin
er svo margslungin og atgervi og hæfileikar manna eru ekki augljósir.
Ennfremur að lengi skal manninn reyna og engan þekkir maður til hlítar.
Þrátt fyrir það ætla ég hér að drepa á nokkra þætti í því fólki sem ég
þykist þekkja til af Örfiriseyjarætt.
Þegar tveir leggja saman, er ekki alltaf greinilegt hvað erfist frá
hvorum. Kostir og g^llar verða því ekki bókfærðir á reikning annars
foreldrisins eingöngu. Svo er það um fólk af Örfiriseyjarætt eins og
fólk af öðrum ættum. Flestar ættir eru mjög blandaðar. Sumum höfundum
hættir til að gleyma kostunum og nefna aðeins það neikvæða, stundum til
þess að draga athyglina frá löstum annarra. Jafnvel umsagnir í prests-
þjónustubókum eru síður en svo óvilhallar.
Á hinn bóginn er það býsna algengt að fegra sumt fólk og heilar ættir
og er það fallega gert í sjálfu sér. Það sem aflaga fer er síður til-
greint í niðjatölum enda þykir hverjum sinn fugl fagur. Reyndar hefur
það of oft komið fyrir að gáleysislegar (eða viljandi) umsagnir hafa
svert suma að ósekju. I því sambandi verður að minna á hið fornkveðna:
"Sá yðar sem syndlaus er..."
I fólki af Örfiriseyjarætt búa margir þættir og misjafnir enda tengd-
ist þetta fólk snemma Borgfirðingum, Kjalnesingum, Árnesingum, Rangvell-
ingum, Skaftfellingum og fólki af Norðurlandi vestanverðu. Þetta fólk
er myndarlegt á velli, langlíft, skapmikið en viðkvæmt og tilfinninga-
ríkt, listrænt, söngelskt, með mikið langlundargeð blandað óþreyju og
afar duglegt og vinnusamt. Hinsvegar er það eilítið værukært, stundum
laus tungan, nokkuð léttlynt ef ekki léttúðugt, ekki laust við að vera
dálítið sérsinna, ekkert vínhneig^ara en gencur og gerist hér á landi.