Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.10.1992, Blaðsíða 6

Ásthildur Steinsen:
Talsímakonur
Erindi flutt á fundi í Ættfræðifólaginu 29.apríl 1992
Mér hefur fundist að það vantaði almenna
umræðu á milli félagsmanna í þessu félagi okkar
og það er örugglega ekkert því til fyrirstöðu frá
stjórn eða félagsmönnum. Þá á ég við umræðu
um það sem við hvert fyrir sig erum að gera, því
öll erum við á kafi í þessu grúski sem kallað er
ættfræði. Þetta er nú orsökin fyrir því að ég er
hingað komin og ætlast ég eiginlega til að hér
eftir verði opinn vettvangur á hverjum lelagsfundi
til að ræða “grúskið”.
Mig langar til að leyfa ykkur að fylgjast með því sem
ég er að dunda mér við, ef vera kynni að einhver ykkar
hefðu eitthvað til málanna að leggja.
IVIálið er það að ég er að vinna að gagnasöfnun fyrir
starfsmannatal TALSÍMAKVENNA, það er að segja
allra þeirra kvenna sem unnið hafa við talsímann frá 1906
er síminn kom til íslands og fram á síðasta ár 1991, því þá
voru 85 ár frá komu símans.
Margir halda að þetta sé nú ekki mikið verk, því allt sé
þetta skráð hjá Pósti og síma. En það er nú ekki því að
heilsa. Eftir mikið mas fékk ég uppgefið hjá Pósti og síma
um 100 nöfn og það voru aðeins innan við 10 sem mig
vantaði, en þar af voru einhverjar skrifstofustúlkur sem
aldrei höfðu nálægt símaafgreiðslu komið. Ég hef því
orðið að þefa þetta allt uppi, en auðvitað átti ég nokkuð
af upplýsingum sjálf frá starfstíma mínum hjá stofnuninni,
sem spannaði um 33 ár, ýmist við Landsímann eða
talsamband við útlönd. Nú þegar eru um 2100 konur á skrá
hjá mér. Ég hugsaði mér í fyrstu að þetta tæki svona 2- 3
ár, en ég er nú þegar komin á þriðja árið, ætli þau verði
ekki fimm áður en lokið er að skrá allt.
Það var ekki um auðugan garð að gresja hjá ís-
lenskum konum að morgni þessarar aldar, hvað atvinnu
snerti og ekki um fasta vinnu að ræða varla annað en vist
á heimilum eða fiskvinna á reit, hvoru tveggja vinna sem
hvorki veitti gleði né framför.
Það má því segja að það sé stærsti kaflinn í atvinnu-
sögu íslenskra kvenna, er fyrstu konumar réðu sig til
símans fyrir aðeins 600 króna árslaun, um 50 krónur á
mánuði. Takið eftir því að þetta voru föst laun og ég hefi
orðið þess vísari er ég kynni mér líf og starf þessara
kvenna, hve þessi laun breyttu lífi þeirra.
Þessar stúlkur voru á sínum tíma jafn spennandi og
flugfreyjurnar urðu síðar, þær nutu forréttinda að fá laun
greidd mánaðarlega og þeir voru alltaf nokkrir sem biðu
við dymar, þegar þær losnuðu af vakúnni. Flestar stúlkum-
ar eignuðust falleg heimili, þær gátu jú keypt það sem
þurfti til, til að setja upp heimili, nokkuð sem tók jafnöldr-
ur þeirra allt lífið að
eignast. Einnig verð ég
vör við það að þessar
konur gerðu kröfur til
bama sinna ekki síst
dætra um að þær
menntuðusig. Þeimvar
strax ljóst að almenn
þekking var grundvöllur
fyrir góðri vinnu.
Huldumeyjar nefhi ég
þær sem hurfu eða
enginn veit hvað varð
um. Þessar konur eru
minn höfuðverkur, því
eftir þetta mörg ár eru
flestir ættingjar þeirra
látnir og fáir til frásagnar um þær eða þeirra hagi, enda
mörgum gleymdar.
Konur voru ekki mikið út í þjóðlífinu hér fyrr á árum,
þær sinntu aðallega búi og bömum allt fram á okkar daga.
Það þótti því ekkert tiltökumál þó ekkert fréttist af konum
eftir að þær giftust og settu upp heimili. Sumar létust af
bamsfararsótt, jafnvel að fyrsta bami og enn aðrar urðu
berklunum að bráð, og um miðja öldina fluttu margar
konur af landi brott í kjölfar hernámsins, svo það er engin
furða þó margir geti þess i æviminningum sínum að hafa
alist upp hjá vandalausum eða að heimilið hafi verið
leyst upp og börnunum komið fyrir hér og þai'.
ísafjörður hefur með sanni verið “vagga símans”, því
þeir voru farnir að leggja línur á milli húsa áður en landið
komst í símasamband við umheiminn, svo var einnig í
Hafnarfirði, en mér vitanlega voru engar konur starfandi
við þessa síma.
Einnig er talsímafélag starfandi í Reykjavík áður en
Landssíminn var stofnaður og þar var fyrsta talsímakonan
1904 í Reykjavík, frk Katrín Kristín Dalhoff sú elsta þeirra
systra. Hún varsíðan ráðin til Landssímans og varð síðan
varðstjóri þar. Hún lést við vinnu sína þá nýkomin á
vaktina, hress og kát að vanda því hún var ákaflega
geðgóð og hvers manna hugljúfi er hún hneig fram á
borðiö. Hún var borin fram á skrifstofu og náð í lækni, en
hún var látin. Frk. Katrín Kristín er eina talsímakonan, mér
vitanlega, sem hefur látist við starf sitt. Systir hennar Gróa
Dalhoff réðist einnig til símans á fyrstu árum hans og var
ætíð nefnd frk. Dalhoff og hafa því allar upplýsingar um
þessar systur snúist um hana. Torfhildur systir þeirra vann
einnig við símann, en giftist fljótlega og lét af störfum.
í bók Heimis Þorleifssonar, sem gefin var út í tilefni af
75 ára afmæli stofnunarinnar, nefnir hann fyrstu talsíma-
konuna frk. Gróu Dalhoff og þetta verður að leiðréttast,
því rétt skal vera rétt ef sagan á að vera rétt skráð. Það var
eitt af mínum fyrstu verkum að leiðrétta þetta við Heimi,
því ekki gat ég sett þetta frá mér nema láta hann vita og
hvar heimildir væru. Hann var mér alveg sammála sagði
að sér hefði alltaf verið sagt frá Gróu, en ekki Katrínu
Kristínu. Símablaðið segir skýrt frá þessu og varð ég
heldur betur undrandi er ég rakst á þessa grein.
Asthildur Steinsen
6