Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.05.2002, Side 17

Fréttabréf ættfræðifélagsins í maí 2002
Hallgrímur er þakklátur fyrir konuna sem guð gaf
honum. Hann ber umhyggju fyrir fjölskyldunni til
hinstu stundar.
Hann veri faðir fús,
föðurleysingja,
miskunn og matarhús
minna veslinga.
Ei lœt þeim eftir mig
auð, gull né silfur
heldur Guð, helst bið þig
hjálpa þeim sjálfur.
Hallgrímur stóð á sextugu þegar hann dó úr holds-
veiki 27. okt. 1674 eftir nokkurra ára sjúkdómslegu.
Guðríður var 16 ámm eldri en hann. Aldursmuninn hafa
menn ráðið af síðustu heimildinni um hana. Eftirmaður
séra Hallgríms í Saurbæ, séra Hannes Bjömsson, getur
um dánardægur Guðríðar Símonardóttur og aldur „í
árstíðaskrá þeirri er hann hélt“, segir í ævisögu
Hallgríms Péturssonar eftir dr. theol. Magnús Jónsson
(bls.71). „Og er hún þar milli þeirra séra Sveins
Símonarsonar, föður Brynjólfs biskups, og Odds
biskups Einarssonar.“ Þessa staðsetningu í árstíða-
skránni telur Magnús henni til tekna því hann segir:
„Hún átti svo gott sálufélag skilið eftir alla hrakningana,
sem hún varð að þola fyrr og síðar, lífs og liðin.“
Já, Guðríður hefur enn lent á hrakningi í ellinni
því, því eina barnið þeirra sem komst til fullorðins-
ára, Eyjólfur bóndi á Ferstiklu, lést 1679. Þá bauð
séra Hannes henni í hornið til sín og hún andaðist í
Saurbæ þann 18. des. 1682, 84 ára að aldri.
Þannig eru heimildirnar um Guðríði Símonardótt-
ur, fáar en skýrar á sinn hátt og gefa margt til kynna.
Og fleira er að hafa, sem fáir hafa gefið gaum en Ari
Gíslason tekur upp í formála Niðjatalsins. Þar birtir
hann einu útlitslýsinguna sem til er af Guðríði þótt
lýsingar á Hallgrími séu kunnar, m.a. sjálfslýsing:
„Svo vill til að varðveist hefur lýsing á þeim hjónum
frá þessum árum [þ.e. Suðurnesjaárunum]. I Kirkju-
vogi og Kotvogi hefur sama ætt búið mann fram af
manni. I þessari ætt hefur geymst eftirfarandi lýsing
samtímamanna á Guðríði og Hallgrími: „Hallgrímur
er stór og kraftalegur, dökkur á brún. Hún er dökk
yfirlitum, en fríð sýnum, lítil vexti með dimma djúpa
rödd, jarðsvart, liðað hár, tindrandi svört augu sem
glampa af óvenjulegri fegurð.“
Guðríður hefur sem sagt verið falleg, sérstök og
hæfilega framandleg þegar fundum þeirra Hallgríms
bar fyrst saman. Hann var líka sérstakur. Og þrátt
fyrir að mikið miseldri sé með þeim, hún 38 ára,
hann 22, er um girndarráð að ræða því sagt var um
Hallgrím að hann hefði „svo fullkomlega hugfest sér
að ekta Guðríði að hann varð ekki frá því talinn."
Þessi ummæli hafa verið mér leiðarljós og sterk-
ustu vamarorðin fyrir Guðríði sem heimildir geyma
um leið og þau eru til vitnis um hiklausan ungan
mann sem veit hvað hann vill þegar um makaval er
að ræða. Guðríður er konan í lífi Hallgríms Péturs-
sonar. Hvort þeirra sem hefur haft frumkvæði að
sambandinu skiptir litlu máli, þau hafa líklegast
mæst á miðri leið. Þau unnu sigra hvort um sig og
saman stóðust þau mikið andstreymi og þungar
raunir. Þau nutu einnig velgengni um hríð. Og þrátt
fyrir illkvittinn tón í nokkrum þjóðsögum í garð
Guðríðar og uppnefnið Tyrkja-Gudda sem þjóðin
hefur stimplað á minningu hennar eru áreiðanlegri
vitnisburðir þess eðlis að við hljótum að álykta að
hún hafi verið merkiskona og að 38 ára sambúð
hennar og Hallgríms Péturssonar hafi verið farsæl og
þjóðinni æ síðan til heilla.
Tekin frá móðurinni þegar þau misstu
barnatennurnar
í umræðum og fyrirspumum að fyrirlestri Steinunnar
loknum sagði hún nánar frá ferð sinni til Alsír. Þar
kom m.a. fram að sjórán voru stunduð af miklum
móð á Miðjarðarhafi um meira en þriggja alda skeið
og ránsferðir voru farnar til einstakra landa. Einkurn
voru strandbyggðir við norðan og vestanvert
Miðjarðarhaf í stöðugri hættu. í förinni til íslands
1627 var fleira fólki rænt en í öðrum slíkum
ránsferðum sem vitað er um, eða nær 400 manns.
Smábörn sem hertekin voru fengu að fylgja
móður sinni í fyrstu en um það bil sem þau misstu
barnatennur, við 6-8 ára aldur, voru þau tekin frá
henni. I bréfi því sem Guðríður skrifaði manni sínum
frá Alsírborg kemur fram að syni þeirra var rænt með
henni. Steinunn telur lfklegt að hann hafi þá verið 3-
4 ára. Hann hefur því verið orðinn 12-13 ára þegar
fólkið var leyst úr ánauð árið 1636, kominn úr umsjá
móðurinnar og varð eins og önnur börn eftir í
múslímsku samfélagi í Alsír.
Leiðréttingar við síðasta
Fréttabréf
I síðasta hefti Fréttabréfsins hafa slæðst villur.
1. Látnir félagar, bls. 11. Þorsteinn S. H. Á.
Hraundal lést 1. júní 2001, ekki 5. júní.
2. Skýrsla formanns, námskeið, bls. 20. Sá
sem stóð fyrir námskeiðinu heitir Guðvarður Már
Gunnlaugsson, ekki Guðmundur.
3. Félagsfundur 30. maí, baksíða. Fyrirlesar-
inn heitir Guðrún Ása Grímsdóttir, ekki Guðrún
Ásta.
Ritnefnd biðst afsökunar á þessum villum.
http://www.vortex.is/aett
17
aett@vortex.is