Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.05.2002, Qupperneq 18
Fréttabréf ættfræðifélagsins í maí 2002
Anna K. Kristjánsdóttir:
*
Um áreiðanleika Islendingabókar
Allt frá unga aldri var mér talin trú um að langafi minn
í móðurætt væri Pétur Pétursson fæddur 12. ágúst
1852 í Bessastaðasókn og dáinn 31. janúar 1893,
sonur Péturs hattara Olafssonar (1804-1876) frá
Kalastöðum á Hvalfjarðarströnd og Elínar Oddsdóttur
(1817-1856). Þetta má m.a. sjá í Borgfirzkum ævi-
skrám 9. bindi bls. 63-64 svo og í Vélstjóratali hinu
nýja 5. bindi bls. 2158. I litlu niðjatali afa míns sem
gefið var út í tengslum við ættarmót árið 1994 var
þetta einnig staðfest og þar var því haldið fram að afi
minn hefði átt 3 hálfsystkini samfeðra auk einnar
alsystur. Það fóru að vakna hjá mér grunsemdir að
ekki væri allt með felldu í ættfærslunni, að fjölþreifni
langafa míns væri ekki sem sýndist.
Arið 1997 komst ég yfir eintak af fjölrituðu upp-
kasti niðjatals Olafs Péturssonar bónda og skipasmiðs
á Kalastöðum á Hvalfjarðarströnd rituðu af Sólveigu
Guðmundsdóttur frá Snartarstöðum í Lundarreykjadal
á árunum 1959-1963. Þar er nefndur til sögunnar
Pétur Pétursson fæddur 1852 og sonur Péturs hattara,
en hann er hinsvegar sagður dáinn 1889 sem vart gat
staðist því Þorbjöm Pétursson afi minn var ekki
fæddur fyrr en 1892. I ritinu voru eingöngu nefndar
tvær dætur Péturs með Málfríði Þorsteinsdóttur
(1857-1916), tvær þeirra taldar upp sem hálfsystur afa
míns í áðumefndu niðjatali. Um svipað leyti og ég
komst yfir niðjatal Olafs á Kalastöðum, eignaðist ég
Húsafellsætt eftir Gylfa Asmundsson og þar var nefnd
á bls. 353 Steinunn Pétursdóttir sem talin hafði verið
hálfsystir afa míns. Þar var faðir hennar sagður vera
Pétur Pétursson fæddur 31. júlí 1843 á Brekku
Bessastaðahreppi og dáinn 7. maí 1889. Það mátti
vera ljóst að Pétur Pétursson væri ekki einn, heldur
tveir menn á svipuðum tíma, annar fæddur 1843 og
hinn fæddur 1852.
Löngu eftir þetta átti ég einhverju sinni erindi á
Þjóðskjalasafnið og notaði tækifærið er ég hafði
lokið stuttu erindi mínu og hóf að skoða betur gögn
um Pétur Pétursson í kirkjubókum. Eftir að hafa
kannað gögn um þá félaga nokkuð ítarlega, var
niðurstaðan þessi:
Pétur Pétursson fæddur 31. júlí 1843 var langafi
minn og hann dó 31. janúar 1893. Hann átti tvö börn
með Guðrúnu Þorbjörnsdóttur konu sinni, Marín
fædda 11. mars 1885 og Þorbjöm fæddan 1. septem-
ber 1892. Pétur Pétursson hattara Olafssonar var
fæddur 12. ágúst 1852 og dó 7. maí 1889 rétt eins og
Sólveig frá Snartarstöðum hafði haldið fram. Hann
átti soninn Guðmund Olaf Pétursson fæddan 9.
október 1880 með Gróu Guðmundsdóttur sbr. hans
eigin ættartölu sem rituð var fyrir hann árið 1882 og
er enn varðveitt. Hann eignaðist síðan dæturnar
Steinunni fædda 21. desember 1885 og Sigríði fædda
1. ágúst 1887 með Málfríði Þorsteinsdóttur. Eftir
fæðingu Sigríðar gerðist Málfríður bústýra hjá Pétri á
Eyvindarstöðum í Bessastaðasókn meðan hann lifði.
Eftir lát Péturs fór Málfríður í vinnumennsku og
hafði eldri dóttur sína hjá sér, en Sigríður fór í fóstur
til Kristínar í Akrakoti, næstelstu systur Péturs Péturs-
sonar. Þess má geta að bæði Steinunn og Sigríður
komust vel af á fullorðinsárum, Steinunn (22. desem-
ber 1885 - 8. desember 1967) giftist Gísla Þorsteins-
syni skipstjóra frá Meiðastöðum og áttu þau þrjú börn
(sjá Húsafellsætt bls. 353). Sigríður(l. ágúst 1887 - 1.
febrúar 1972) giftist Guðjóni Jónssyni kaupmanni
Hverfisgötu 50 í Reykjavík og átti einnig þrjú böm.
Skömmu eftir að ég hafði talið mig finna hið rétta
í málefnum Péturs Péturssonar óskaði ég eftir upp-
lýsingum frá Islendingabók um framættir mínar. Ég
fékk þær upplýsingar bæði fljótt og vel, en mikil
voru vonbrigðin er ég sá að Pétur Pétursson var þar
sagður fæddur 1852 og sonur Péturs hattara Ólafs-
sonar og Elínar Oddsdóttur. Ég óskaði eftir leiðrétt-
ingum, en þær komu ekki. Næst þegar ég kom við
hjá Oddi Helgasyni spurði ég hann um ættir afa
míns. Hann lumaði á ýmsu, ekki man ég allt, en hann
nefndi Guðrúnu Eyjólfsdóttur af ættinni Welding
sem móðurömmu afa míns. Ég hafði aldrei áður
heyrt þetta og vantreysti fræðum Odds Helgasonar.
I febrúar síðastliðnum óskaði ég eftir nýjum upp-
lýsingum úr Islendingabók um framættir móður
minnar. Mér bárust þessar upplýsingar fljótt og vel, en
er ég skoðaði þær reyndist Pétur hattari vera enn inni
sem forfaðir minn, en það sem verra var. Starfsfólk
Islendingabókar hafði greinilega gengið í smiðju til
Odds Helgasonar því Guðrún Eyjólfsdóttir formóðir
mín fædd 1830 var nú orðin dóttir Maríu Kristjáns-
dóttur Welding og Eyjólfs Þorlákssonar í Hafnarfirði,
en ekki dóttir Eyjólfs Einarssonar og Sigríðar Einars-
dóttur á Akranesi sbr Borgfirzkar æviskrár 2. bindi bls.
275 eins og ég hafði haldið. Þetta kostaði andvökunótt
og einn frídag úr vinnu meðan grúskað var á Þjóð-
skjalasafni. Ekki var mikill vandi að útiloka hina hafn-
firsku Guðrúnu Eyjólfsdóttur því hún fannst ekki í
Manntali 1845. Við nánari eftirgrennslan kom í ljós að
hún hafði dáið 14. júlí 1840 nýorðin tíu ára gömul og
gat því alls ekki verið formóðir hundruða íslendinga.
Ég sendi athugaemdir vegna þessa til íslendinga-
bókar og bíð enn svars.
Þegar tilkynnt var með pomp og prakt um útgáfu
Islendingabókar fyrir nokkrum árum óttuðust margir
grúskarar að hún ætti eftir að ganga af ættfræðinni
dauðri sem áhugamáli þúsunda Islendinga. Ég held
að það sé ekkert að óttast lengur. Islendingabók
verður þvert á móti fyrirtaks hjálpartæki fyrir það
fólk sem vill skoða ættir sínar.
http://www.vortex.is/aett
18
aett@vortex.is