Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2004, Blaðsíða 11

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í mars 2004
Ragnar Ólafsson:
Nokkrar minningar um
Stein Dofra ættfræðing
Jósafat Jónasson (Steinn Dofri)
F. 11. apríl 1875, d. 1. apríl 1966. For.: Jónas Helgason og Margrét Gísladóttir, hjón í Lœkjarkoti í
Þverárhlíð. Olst upp meðföður sínum í uppsveitum Borgarfjarðar og var þar í héraði líklega til 1897-98,
fór þá til Rvíkur og mun hafa átt þar heima til 1903, fór þá til Ameríku og var þar aðalega í Kanada. Kom
þaðan aftur til Rvíkur 1937 og átti þar síðar heima til dd. Var fræðimaður í sögu og mannfrœði. Rannsóknir
hans og handrit öll eru nú í eigu Landsbókasafnsins. Fyrir eða um 1930 skipti hann um nafn og nefndi sig
Stein Dofra, en áður hafði hann gengið undir ýmsum nöfnum íKanada. Hann var nokkuð sérsinna og „batt
ekki bagga sína sömu hnútum og samferðamenn". Var því ekki alltafvinsæll, en var líka vinfastur við þá er
náðu hylli hans. Okv. og bl. (G. 1.) (Borgfirskar æviskrár VI, 1979)
Það var sumarið 1937 að áliðnum túnaslætti þegar
við vorum við heyvinnu á túninu í Kvíum að tveir
menn komu til okkar. Það var Einar nágranni okkar á
Hömrum og með honum maður sem fólkið nefndi
Jósafat. Hann hafði verið smali í Kvíum fyrir alda-
mótin þá ungur drengur. Faðir minn heilsaði honum
mjög vinsamlega enda höfðu þeir þekkst vel sem
ungir drengir. „Hvað heitir þessi fallegi hundur?"
spurði aðkomumaðurinn, „Heitir svona myndarlegur
hundur ekki Ólafur Thors?. Okkur var það strax ljóst
að maðurinn hafði mikið dálæti á hundum og köttum
sem við krakkamir skyldum vel á þeim árum. Hann
sagðist hafa haft 16 ketti í veiðihúsinu sínu vestur á
sléttum Kanada. Allir hétu þeir nöfnum þekktra
Islendinga m.a. hinna gömlu biskupa og ýmissa
þjóðþekktra Islendinga fyrr og síðar. Ég man eftir
nöfnum eins og Ingimundur biskup skaðmígandi,
Gísli grautur og Hermundur háloftamígur. Öðrum
nöfnum hef ég gleymt. Steinn sagði okkur frá því að
þegar hann var með þennan kattafjölda hefði eina
nóttina gert 30 stiga frost. Þá hefðu þeir allir viljað
ryðjast undir sængina til sín. Hann hefði þá orðið að
klæða sig og elda handa þeim kjötsúpu. Steinn dvaldi
ekki lengi í Kvíum í þetta skipti. Hann þurfti að
heilsa upp á marga kunningja eftir 40 ára útivist.
Ævintýramaður
Sumarið 1938 dvaldi Steinn nokkra daga í Kvíum og
var hinn rólegasti. Þetta var á engjaslætti og flestir
voru á engjum við heyskapinn og talaði hann þá mikið
við okkur bræðuma. Hann sagði okkur frá smalakof-
anum sínum sem hann hafði fyrir um það bil hálfri öld
byggt fram í Kvíafjalli þegar hann var smali. Kofinn
stóð á bakkanum á litlum læk og nefndi hann staðinn
Kaldalæk. Piltar í Kvíum minntust þess að lengi hefði
verið til fjöl í kofarústunum sem Steinn hefði skorið út
í nafnið Kaldilækur.
Ég minnist þess að Stein langaði heilmikið að sjá
heimilisköttinn sem var þá fjarverandi vegna nátt-
úruerinda. Ég leitaði hluta úr degi með Steini um
nágrennið. Ekki fundum við köttinn. Mikið töluðum
við saman þennan dag. Ég man eftir að ég spurði
hann hvort hann hefði hugsað á ensku eða íslensku
þegar hann var búinn að vera svona lengi meðal
enskumælandi fólks. „Þessa spurningu hefur enginn
spurt mig nema þú og satt að segja get ég ekki svarað
þessu. Ég hef aldrei velt þessu fyrir mér. En þetta er
mjög merkileg spuming," sagði Steinn að lokum.
Þegar sest var að máltíðum og fólkið kom heim af
engjunum var mjög gaman að heyra frásagnir Steins
af lífshlaupi sínu bæði heima og erlendis. Þetta var
ævintýramaður sem lét sér ekki allt fyrir brjósti
brenna.
Veiðimaður
Fátækt bemskuáranna og ýmislegt mótlæti hafði hert
skapgerð hans og vamarviðbrögð. Greind og minni
hafði hann öðlast í vöggugjöf. Þótti hann því oft
ófyrirleitinn og lét sér ekki allt fyrir brjósti brenna eins
og það var oft nefnt. Hann hafði búið í kofa ásamt
öðrum manni í óbyggðum Norður-Kanada og stund-
uðu þeir fiskveiðar í vötnunum. Eitt sinn þegar þeir
vom á veiðum að vetri til á ísalögðu vatninu og höfðu
gert vök til að veiða í réðst félaginn á Stein og skaut
Ragnar Ólafsson er fœddur 2. júní 1927 að
Kvíum Þverárhlíðarhreppi. Foreldrar hans voru
Ólafur Eggertsson b. þar og k.h. Sigríður Jóns-
dóttir frá Litlu-Brekku í Reykjavík. Ragnar var
um árbil varaskattstjóri í Reykajvík. Hann hefur
fengist við œttfrœði um langt skeið og verið
virkurfélagi í Ættfrœðifélaginu.
http://www.vortex.is/aett
11
aett@vortex.is