Landneminn - 01.01.1955, Blaðsíða 9

HÖRÐUR ÁGÚSTSSON:
Talað við fólk
Það virðist vera uppi einhver mis-
skilningur milli okkar, ungu málar-
anna, og ykkar, fólksins —- eitthvað
persónulegt sem veldur ruglingi,
þrasi, jafnvel fullum fjandskap.
Þetta þyrftum við að laga.
Ég skal reyna að gera grein fyrir
sjónarmiði okkar.
Misskilningur þessi virðist okk-
ur oftast sprottinn af háskalegum
fordómum í okkar garð. Hvernig
þeir eru tilkomnir og hverjir eiga
sök á þeim, skal ósagt látið. Hitt er
staðreynd, að þeir eru til — og við
þurfum umfram allt að losna við
þá, við og þið.
Algengust ásökun á hendur okkur
er sú. að við séum einsýnir, fana-
tískir — að við sjáum ekkert nema
okkar stefnu, eins og það er kaltað.
Menn láta í ljós undrun, ef við dá-
umst að eldra listaverki: Jæja, svo
að þér líkar þetta.
Það er ekki óeðlilegt að ungum
málara sárni, þegar slíkri ásökiiii er
slöngvað framan í hann, því oft og
tíðum liefur hann lagt hart að sér
í mörg ár til þess að gagnkynnast
einmitt þessum verkum, sem hann á
svo ekki að vilja sjá fyrir augum
sér nú. I þokkabót er þetla oft sagt
af mönnum, sem enga hugmynd hafa
um öndvegisöðlinga málaralistar-
innar, við getum nefnt t. d. Giotto,
Francesca eða Mantegna — hafa
ekki einu sinni heyrt nöfn þeirra
nefnd, hvað þá að þeir þekki verk
þeirra.
Það er bezt að taka það fram
strax til þess að forðast frekari mis-
skilning, að frá mínum sjónarhóli
er ekki til nema ein list, og hún á
sér engan aldur, ekkert upphaf, eng-
an endi — hún er, eins og sagt var
um guð í gamla daga.
Sumir eru að reyna að skipta
henni í tvennt: gamla list, sem er
Húröur Agústsson.
góð, og nýja list, sem er slæm, eig-
inlega alls engin list.
Þetta er örugglega afleit skipting,
því sérhver tilraun til að rjúfa sam-
hengið í listum er skaðleg.
Hitt er annað mál, að list skiptir
um búning. Það er hin eilífa mótsögn
listar, að hún þarf stöðugt að breyta
um ham til þess að halda varanleik
sínum, eins og skýin stöðugt að um-
myndast, en þó alltaf söm: ský á
himni. Það er því ekki alveg eins
niðrandi og sumir ætla, þegar þeir
tala um tízkustefnur og tízkufröm-
uði í list. Fyrst er öll ný list tízka,
hvað sem hver segir. Hitt er annað
mál, að margt flýtur með og slitnar
fljótt í þessum hamskiptum. En
þegar hin síðasta og versta tízka, nú-
tíma lisl (moderne kunst), hefur
staðið í 50 ár eða meira, er hún
ekki lengur tízka, heldur epóka eða
tímabil, listsöguleg staðreynd.
Við erum algerlega sammála Jóni
Stefánssyni, að það skipti ekki máli,
í hvaða búning mynd er klædd, sé
hún aðeins gott listaverk.
Þetta er auðvelt að segja, en þeg-
ar til kastanna kemur og við höfum
verkin fyrir framan okkur, verður
allt erfiðara. Þá kemur svo ótal
margt til greina: Ást manna á list-
um yfirleitt, hve mikið þeir vilja
á sig leggja til að njóta mvndarinn-
ar, meðfætt skynbragð á form og
liti, menntun, en umfram allt for-
dómaleysi gagnvart hverri mvnd,
næmni og undrun, eins og þegar
menn nálgasl ókunnugt landslag.
Hlutfallið milli gæða og úrkasts
er hið sama og alltaf hefur verið.
Til þess að geta greint kjarnann frá
hisminu, þarf sömu natni, sömu
gaumgæfni, sömu virðingu fyrir
verki mannsins og sama lítillæti
gagnvart því og alltaf hefur þurft.
Enginn krefst þess, að allir lifi og
deyi fyrir málaralist. En þeir sem
það reyna eiga erfilt með að sætta sig
við hina furðulega tíðu fullyrðingu,
að þeir séu fífl af þeim sökum.
LANDNEMINN 5