Landneminn - 15.02.1955, Blaðsíða 15

Hvernig er veðrið?
Spyr sá sem ekki veit.
En Adda Bára slökkvir fróðleiksþorsta
þeirra sem frceðast vilja um veðrið.
Auðvitað þekkjum við öll veðurfar-
ið á tslandi eða svo finnst okkur
vanalega. Það er aðeins þegar fróð-
leiksfúsir útlendingar spyrja okkur,
livort ekki sé ósköp kalt á íslandi, að
við rekum okkur á vanþekkingu
okkar. Við’ svörum að vísu strax:
Nei nei. það er alls ekki kalt á ís-
landi. En skvldi spvriandinn vera
nokk'u nær? Ætli því sé ekki svipað
fanð um kuldann og hitann og
frelsið og ófrelsið. að einn telii kalt
það sem öðrum finnst heitt. Við get-
um brætt um hvað sé frelsi og hvað
sé kalt. en við höfum þó aðra og
betrj aðferð'. þe<mr um kuldann
rnr að ræða. Við getum litið
í veðurfarsskýrslur. Með aðstoð
þeirra gæti t.d. Revkvíkingur, sem
spurður væri. svarað hví til. að í
Revk’avík væri meðalhiti júlímán-
aðai- 11.3 stig og í kaldnsta mánuð-
inum, janúar væri meðalhitinn -t-
0.6 sti'r. og ef hann væri ennhá fróð-
ari gæti hann bætt hví við til þess
að auka hróður okkar veðurfars, að
á veturna væn t.d. mun kaldara í
Osló og Stokkhólmi.
En ef við værum á annað borð
farin að hlaða í veðurskvrslum, gæt-
um við ef til vill fundið svör við
fleiri spurningum.
Stundum þeo'ar austan ofsinn
hefur slengt úrhellisrigningu yfir
Revkvíkinga um hríð. má hevra þá
stynja mæðulega: Hér er alltaf rok
og rigning. Þetta vitum við sjálf að
eru ýkjur, en ekki nema svona rétt
hæfilegar ýkjur finnst víst flestum.
Ef við spyrjum veðurstofuna rekum
við okkur fyrst á það, að hún er alls
ekki sammála reykjavíkurmálinu um
Iþað, livað rok sé. Rok eða 10 vind-
stig er það, þegar vindurinn geysist
áfram 25-—29 metra á hverri sek-
úndu eða rösklega 80 km. á
klukkustund. Þá er vart stætt á her-
svæði og stórar holskeflur myndast
á sjónum. Þessi skilgreining mun
vera í samræmi við mælt mál víðast
hvar á landinu, og slík veður eru
fremur fátíð. Reykvíkingar virðast
aftur á móti kalla allan hann vind,
sem að marki hlæs, rok. Þeirra rok
er oftast 5—6 vindstig eða það sem
veðurstofan kallar kalda og stinn-
ingskalda.
Þá er það rigningin. Það er ef til
vill lítil huggun að sjá í einhverri
skræðu, að venjulega detti ekki
dropi úr lofti nema tæplega annan
hvern dag í júní- og júlímánuðí og
drottinn gefi okkur að jafnaði 22
sólskinsdaga í sömu mánuðum, þeg-
ar heilt sumarfrí hefur ekki verið
hundi út sigandi fyrir rigningaró-
lund. Sannleikurinn er sá, að þó að
skýrslur segi okkur, að svona sé
þessu farið með veðrið að meðaltali,
er veðrinu ósköp gjarnt að bregða
sér þó nokkuð út fyrir þetta meðal-
lag, og við erum orðin svo vön að
veðrið sé að gera okkur skráveifur
að venjulega erum við ekkert að
velta því fyrir okkur, hvernig, standi
á marglyndi þess. Stundum setjast
menn jafnvel niður í algerri upp-
gjöf fyrir hinu óskiljanlega veðri
og segja með skáldlegum blæ:
Vindurinn blæs, en enginn veit
hvaðan hann kemur né hvert hann
fer.
Flestir hafa þó hugboð um að
þrátt fyrir allt lúti veðrið einhverj-
um lögmálum og einhver skýring
muni vera til á marglyndi þess, og
sú er vissulega raunin.
Þrennt er það sem mestu ræður
um veðrið: Misskipting á yl sólar-
arinnar milli hinna ýmsu svæða á
jörðinni, snúningur jarðar og mis-
munandi loftþrýstingur. Loftþrýst-
ingur er þungi þeirrar loftsúlu, sem
hvílir á einum cm2 af yfirborði
jarðar. Þessi þungi er sjaldnast
mældur í kílóum eða grömmum
heldur í millibörum. en einn milli-
hari jafngildir 1.02 grömmum.
Loftþrýstingurinn er alllaf nálægt
1000 millibörum eða rúmlega 1
kíló á cm2. Hann er þó nokkuð
breytilegur bæði frá einum stað til
annars og frá degi til dags á sama
stað. Lægð er sögð á þeim stað. þar
sem loftþrýstingurinn er minni en á
nálægum stöðum og hæð á þeim
stað, þar sem loftþrýstingurinn er
meiri en á nálægum stöðum.
Veðurfregnirnar hefjast alltaf með
því, að tilgreint er hvar séu hæðir
og lægðir. Þær hljóta því að vera
miklu ráðandi um veðrið, og áhrif
þeirra á vindinn má að minnsta
kosti skýra á einfaldan hátt.
LANDNEMINN 15